Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Η ιδιωτικοποίηση του Καβάφη

Γρά­φει ο Ειρη­ναί­ος Μαρά­κης //

Δια­βά­σα­με ένα πολύ ενδια­φέ­ρον άρθρο, μια πολύ σημα­ντι­κή παρέμ­βα­ση στο Athens Review of Books (τεύ­χος Απρι­λί­ου) σχε­τι­κά με τη δια­χεί­ρι­ση του Αρχεί­ου Καβά­φη από το Ίδρυ­μα Ωνά­ση και το οποίο επι­κε­ντρώ­νε­ται στο ζήτη­μα της ποι­νι­κο­ποί­η­σης της έρευ­νας σχε­τι­κά με το καβα­φι­κό έργο, γιαkavafis την αξιο­ποί­η­ση της ποί­η­σης του Αλε­ξαν­δρι­νού ως (εμπο­ρι­κό και δια­φη­μι­στι­κό) αξιο­θέ­α­το — συνει­δη­τά παρα­βλέ­πο­ντας την φιλο­λο­γι­κή αξία ή την ουσια­στι­κή, εκπαι­δευ­τι­κή στην ουσία της, προ­βο­λή της καβα­φι­κής (ας μας επι­τρα­πεί το ακραίο του χαρα­κτη­ρι­σμού) επο­ποι­ΐ­ας, καθώς και για τον αόρα­το «επι­στη­μο­νι­κό σύμ­βου­λο» με το πρό­σφα­το χρο­νι­κό της μη δρά­σης του σχε­τι­κά με την προ­στα­σία του Αρχείου.

Αντι­γρά­φου­με ορι­σμέ­να χαρα­κτη­ρι­στι­κά απο­σπά­σμα­τα από το άρθρο που εύστο­χα τιτλο­φο­ρεί­ται «Ο Καβά­φης σε Ίδρυ­μα», το οποίο μπο­ρεί­τε να δια­βά­σε­τε ολό­κλη­ρο στη ηλε­κτρο­νι­κή σελί­δα του Athens Review of Books. Θα ακο­λου­θή­σει δικό μας σχόλιο.

«[…] Το Κοι­νω­φε­λές Ίδρυ­μα, αντί να διευ­κο­λύ­νει την έρευ­να και να εξυ­πη­ρε­τεί τους μελε­τη­τές, προ­βάλ­λει διεκ­δι­κή­σεις και δημιουρ­γεί προ­σκόμ­μα­τα. Ακό­μη χει­ρό­τε­ρα: αν κάποιος προ­χω­ρή­σει στη δημο­σί­ευ­ση υλι­κού που «ανή­κει στο Αρχείο» ή έστω κοι­νο­ποι­ή­σει απλώς το περιε­χό­με­νό του, επί του οποί­ου από το 2003 ασφα­λώς δεν υπάρ­χουν δικαιώ­μα­τα (ο Καβά­φης πέθα­νε το 1933), κιν­δυ­νεύ­ει να τον σύρουν στα δικα­στή­ρια, όπου θα πρέ­πει να εξη­γεί σε έλλη­νες δικα­στές τη δια­φο­ρά ανά­με­σα στο χει­ρό­γρα­φο (το οποίο ο ιδιο­κτή­της του μπο­ρεί να που­λή­σει στους Sotheby’s) και το περιε­χό­με­νό του που ανή­κει σε όλη την ανθρω­πό­τη­τα. Συνέ­βη­σαν όμως και άλλα ανα­τρι­χια­στι­κά, τα οποία απο­τυ­πώ­νο­νται στις προ­σβλη­τι­κές επι­στο­λι­μαί­ες αξιώ­σεις του Ιδρύ­μα­τος Ωνά­ση σε δύο δια­πρε­πείς ερευ­νή­τριες του έργου του Καβά­φη. Μόνο ντρο­πή και οργή μπο­ρεί να αισθαν­θεί κανείς δια­βά­ζο­ντας την παρά­λο­γη αξί­ω­ση του Ιδρύ­μα­τος να εγκρί­νει μια επι­στη­μο­νι­κή μελέ­τη, «ακό­μα και στην περί­πτω­ση που αυτή σχε­τί­ζε­ται με εργα­σία που έχει ολο­κλη­ρω­θεί πριν τον χρό­νο από­κτη­σης από εμάς του εν λόγω Αρχεί­ου.». Και επί­σης ότι «η συγκα­τά­θε­σή [τους] αυτή δίδε­ται ή όχι ανά­λο­γα με την αξία της [μελέ­της]». Ένα Ίδρυ­μα που θέλει να προ­σφέ­ρει στον πολι­τι­σμό (όπως το Ίδρυ­μα Ωνά­ση) πρέ­πει να παρέ­χει καλές υπη­ρε­σί­ες και να δια­σφα­λί­ζει άνε­τη πρό­σβα­ση στο υλι­κό που συνα­πο­τε­λεί το αρχείο. Πρέ­πει να καθι­στά τα απο­κτή­μα­τά του κοι­νά αγα­θά. Είναι τρα­γε­λα­φι­κά οξύ­μω­ρο να κατα­δι­κά­ζεις περιο­ρι­στι­κές χρή­σεις του αρχεί­ου που ισχυ­ρί­ζε­σαι ότι έγι­ναν στο παρελ­θόν («Σε αντί­θε­ση με το παρελ­θόν, κανέ­νας ερευ­νη­τής δεν είχε τα τελευ­ταία χρό­νια απο­κλει­στι­κή ή προ­νο­μια­κή πρό­σβα­ση στο Αρχείο») […]

Με λίγα λόγια, όπως το συγκε­κρι­μέ­νο από­σπα­σμα μας δίνει να κατα­λά­βου­με, σε αυτή την περί­πτω­ση (αν όλα τα παρα­πά­νω ισχύ­ουν) έχου­με να αντι­με­τω­πί­σου­με  την πλή­ρη ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση του Καβά­φη, ένα ξεπού­λη­μα της ποί­η­σης του, χωρίς προη­γού­με­νο και απο­κλει­στι­κά για το ιδιω­τι­κό συμ­φέ­ρον. Η χει­ρα­γώ­γη­ση του Καβά­φη από το Ίδρυ­μα Ωνά­ση απο­τε­λεί πρώ­της γραμ­μής σκάν­δα­λο (ξεκί­νη­σε με τους κου­τσου­ρε­μέ­νους στί­χους του ποι­η­τή που αναρ­τώ­νταν στα λεω­φο­ρεία, όπου απο­κτού­σαν άλλο νόη­μα από το πραγ­μα­τι­κό) κι ανα­δει­κνύ­ει ένα πολύ σοβα­ρό πρό­βλη­μα δημο­κρα­τί­ας που σημα­το­δο­τεί την επέ­λα­ση της λεγό­με­νης ιδιω­τι­κής πρω­το­βου­λί­ας στον χώρο της Τέχνης. Και είναι ίσως το κορυ­φαίο παρά­δειγ­μα αυτού του φαι­νο­μέ­νου αλλά όχι το μονα­δι­κό: μόλις πρό­σφα­τα ο χώρος της πρώ­ην πια Εθνι­κής Βιβλιο­θή­κης παρα­χω­ρή­θη­κε για τη διορ­γά­νω­ση ενός ιδιω­τι­κού πάρ­τι, όπως απο­κά­λυ­ψε η Εφη­με­ρί­δα των Συντα­κτών!  Όλα τα παρα­πά­νω βέβαια είναι το κερα­σά­κι στην τούρ­τα της ιδιω­τι­κο­ποί­η­σης της παι­δεί­ας (ασφα­λώς και της εκπαί­δευ­σης)  για χάρη των λίγων, ζήτη­μα παλιό και καθό­λου πρω­τό­τυ­πο. Ξεκι­νά­ει από την ύπαρ­ξη των φρο­ντι­στη­ρί­ων στη μέση εκπαί­δευ­ση (ήδη από τη δεκα­ε­τία του ’80), από την προ­σπά­θεια όλων των μνη­μο­νια­κών κυβερ­νή­σε­ων μαζί με την… πρω­το­δεύ­τε­ρη φορά Αρι­στε­ρά να επι­βλη­θεί η αξιο­λό­γη­ση καθη­γη­τών και μαθη­τών (δηλα­δή ο έλεγ­χος της εκπαι­δευ­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας με όρους αγο­ράς) και φτά­νει μέχρι την εισβο­λή ιδιω­τι­κών επι­χει­ρή­σε­ων και κέντρων έρευ­νας στη δημό­σια πανε­πι­στη­μια­κή εκπαί­δευ­ση ή ιδρυ­μά­των, όπως το Ίδρυ­μα Σταύ­ρος Νιάρ­χος, στη δια­χεί­ρι­ση και την ανά­πτυ­ξη του πολιτισμού.

Όλα τα παρα­πά­νω δεν μπο­ρούν παρά να αλλά­ξουν με τον πλή­ρη, δημο­κρα­τι­κό έλεγ­χο πάνω στα έργα της διά­νοιας από αυτούς που πραγ­μα­τι­κά αφο­ρούν, από τον κόσμο της εργα­σί­ας. Κανέ­νας μεγα­λό­σχη­μος με βαθύ πορ­το­φό­λι  δεν επι­θυ­μεί την προ­στα­σία των πνευ­μα­τι­κών και καλ­λι­τε­χνι­κών έργων, όπως ακρι­βώς κάνει κι ένας βιο­μή­χα­νος ή επι­χει­ρη­μα­τί­ας στους υπαλ­λή­λους του: να βγά­ζουν από τη μύγα ξύγκι, να κλέ­βουν την υπε­ρα­ξία μας, να ποιός είναι ο μονα­δι­κός τους στό­χος. Ότι άλλο λέγε­ται ενά­ντια σε αυτό είναι πονη­ρό και θα πρέ­πει να το αντι­με­τω­πί­ζου­με με προσοχή.

Κλεί­νο­ντας θα πρέ­πει να συμπλη­ρώ­σου­με ότι και το Athens Review of Books προ­σεγ­γί­ζει το ζήτη­μα μονο­διά­στα­τα, χωρίς να ανα­δει­κνύ­ει την ουσία του προ­βλή­μα­τος που απο­τε­λούν όλα όσα προ­σπα­θή­σα­με, πολύ επι­γραμ­μα­τι­κά είναι η αλή­θεια, να προ­σεγ­γί­σου­με στη δική μας παρέμ­βα­ση. Έχει κι αυτό την εξή­γη­ση του για­τί στό­χος πραγ­μα­τι­κός του Athens Review of Books δεν είναι άλλος από την υπε­ρά­σπι­ση της ιδιω­τι­κής πρω­το­βου­λί­ας από την κακή δια­χεί­ρι­ση κι όχι η πραγ­μα­τι­κή προ­στα­σία του Αρχεί­ου Καβά­φη και της παι­δεί­ας γενι­κό­τε­ρα που μόνο ο δημο­κρα­τι­κός έλεγ­χος που ανα­φέ­ρα­με νωρί­τε­ρα μπο­ρεί να επι­βάλ­λει. Η γενι­κό­τε­ρη στά­ση του περιο­δι­κού στα δημό­σια ζητή­μα­τα μπο­ρεί να επι­βε­βαιώ­σει και αυτή τη θέση μας.

1) Ο Καβά­φης σε Ίδρυ­μα (http://athensreviewofbooks.com/?p=2759#more-2759)
2) Το Αρχείο Καβά­φη και η δημό­σια σφαί­ρα (http://athensreviewofbooks.com/?p=2708)

 

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο