Η ιστορία μιας φράσης και οι διαστρεβλωτές της (‘Η τι είπε πραγματικά ο Κ. Μάρξ)

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Δεν είναι σπά­νιο το φαι­νό­με­νο αστοί πολι­τι­κοί να χρη­σι­μο­ποιούν λόγια του Κ. Μάρξ (συχνά δια­στρε­βλω­μέ­να) για να δώσουν «κύρος» στα λεγό­με­νά τους.  Κάτι που έμμε­σα απο­δει­κνύ­ει την ακτι­νο­βο­λία και απή­χη­ση των ιδε­ών του ακό­μα και σε «κύκλους» που τον θεω­ρούν χρό­νια τώρα «άτα­φο νεκρό» και «ξεπε­ρα­σμέ­νο».

Χαρα­κτη­ρι­στι­κό παρά­δειγ­μα τα όσα είπε την Δευ­τέ­ρα 3/7 στην Βου­λή ο Κ. Μητσο­τά­κης με αφορ­μή τη συζή­τη­ση σε επί­πε­δο αρχη­γών κομ­μά­των ανα­φε­ρό­με­νος στα απο­τε­λέ­σμα­τα της κυβερ­νη­τι­κής πολι­τι­κής. Πιο συγκε­κρι­μέ­να είπε ότι, ένας φίλος του, τού θύμι­σε τη φρά­ση του Μαρξ «καλύ­τε­ρα ένα άθλιο τέλος, παρά μία αθλιό­τη­τα χωρίς τέλος».

Να θυμί­σου­με ότι κάτι παρό­μοιο είπε και χρό­νια πριν στη η συνε­δρί­α­ση της κοι­νο­βου­λευ­τι­κής ομά­δας (ΚΟ) του ΠΑΣΟΚ. 2/2/2012) ο τότε βου­λευ­τής του ΠΑΣΟΚ (και υπουρ­γός Παι­δεί­ας) Π. Ευθυ­μί­ου που σύμ­φω­να με το ρεπορ­τάζ της επο­χής : «Με ανα­φο­ρά στην ρήση του Καρλ Μαρξ ότι «ο γαλ­λι­κός λαός είπε το 1848 πως καλύ­τε­ρα ένα φρι­κτό τέλος, παρά φρί­κη χωρίς τέλος», ο κ. Ευθυ­μί­ου υπο­γράμ­μι­σε ότι δεν είναι λύση το να μην πεθά­νει κανείς, αλλά να δια­τυ­πω­θεί ένα πει­στι­κό πρό­γραμ­μα εξό­δου, ενώ ζήτη­σε επι­τά­χυν­ση των δια­δι­κα­σιών για την δια­δο­χή στο ΠΑΣΟΚ.»

Φυσι­κά και δύο απλά απέ­δει­ξαν την άγνοια τους σχε­τι­κά με του τι πραγ­μα­τι­κά είπε ο Κ. Μαρξ και γιατί:

Πιο συγκε­κρι­μέ­να στην μνη­μειώ­δες έργο του Κ. ΜΑΡΞ «Η 18^η Μπρυ­μαίρ του Λου­δο­βί­κου Βονα­πάρ­τη (Εκδο­ση Σύγ­χρο­νης Επο­χής σελ. 129) δια­βά­ζου­με: «…Ας φαντα­στού­με τώρα το γάλ­λο αστό, πως μέσα σ’ αυτόν τον εμπο­ρι­κό πανι­κό  βασα­νί­ζε­ται, ζαλί­ζε­ται και θολώ­νε­ται το εμπο­ρι­κό άρρω­στο μυα­λό του από τις φήμες για πρα­ξι­κο­πή­μα­τα και για επα­να­φο­ρά  του γενι­κού εκλο­γι­κού δικαιώ­μα­τος, από την πάλη ανά­με­σα  στο κοι­νο­βού­λιο και την εκτε­λε­στι­κή εξου­σία, από το αλλη­λο­φά­γω­μα των ορλε­α­νι­κών και των νομι­μο­φρό­νων, από τις κομ­μου­νι­στι­κές συνω­μο­σί­ες στη νότια Γαλ­λία, από δήθεν εξε­γέρ­σεις χωρι­κών (Iacigueries) στους νομούς του Νιεβρ και του Σερ, από τις διαφ­μί­σεις των δια­φό­ρων υπο­ψη­φί­ων για τη προ­ε­δρία, από  τα αγυρ­τι­κά συν­θή­μα­τα των εφη­με­ρί­δων, από τις απει­λές των δημο­κρα­τι­κών ότι θα υπε­ρα­σπί­ζο­νταν με το όπλο στο χέρι το σύνταγ­μα και το γενι­κό εκλο­γι­κό δικαί­ω­μα, από τα ευαγ­γε­λι­κά κηρύγ­μα­τα των φυγά­δων ηρώ­ων που βρί­σκο­νταν στο­ε­ξω­τρει­κό και που ανάγ­γελ­ναν τη συντέ­λεια του κόσμου για τη δεύ­τε­ρη Κυρια­κή του Μάη 1852–  ας τα φαντα­στού­με όλα αυτά και θα κατα­λά­βου­με για­τί, μέσα σ’ αυτή την ανεί­πω­τη, θορυ­βώ­δι­κη σύγ­χι­ση για συγ­χώ­ρε­ση, ανα­θε­ώ­ρη­ση, παρά­τα­ση, σύνταγ­μα, συνω­μο­σία, συνα­σπι­σμό, μετα­νά­στα­ευ­ση σφε­τε­ρι­σμό και επα­νά­στα­ση, ο αστός φωνά­ζει δαι­μο­νι­σμέ­να στην κοι­νο­βου­λευ­τι­κή του δημο­κρα­τία: «καλύ­τε­ρα ένα φρι­χτό τέλος, παρά μια φρί­κη χωρίς  τέλος!»…».

Βλέ­που­με δηλα­δή ότι χρη­σι­μο­ποιεί την συγκε­κρι­μέ­νη φρά­ση για­τί απλά δεν είναι δική του. 

Η φρά­ση προ­έρ­χε­ται από τα γερ­μα­νι­κά (Lieber ein Ende mit Schrecken als ein Schrecken ohne Ende) και σημαί­νει κυριο­λε­κτι­κά καλύ­τε­ρα ένα τέλος με τρό­μο παρά ένας τρό­μος χωρίς τέλος. Στα ελλη­νι­κά πέρα­σε από το έργο του Καρλ Μαρξ Η 18η Μπρυ­μαίρ του Λου­δο­βί­κου Βονα­πάρ­τη όπου η φρά­ση έχει απο­δο­θεί ως Rather an end with terror than terror without end! (ως μετά­φρα­ση από τα Αγγλικά)

Σύμ­φω­να με τη γερ­μα­νι­κή «Βικι­παί­δεια», στον εκτε­νή κατά­λο­γο απο­φθεγ­μά­των της γερ­μα­νι­κής γλώσ­σας που περιέ­χει, η πατρό­τη­τα της φρά­σης ανή­κει στον Πρώ­σο αξιω­μα­τι­κό Φέρ­ντι­ναντ φον Σιλ που την χρη­σι­μο­ποί­η­σε το 1809, όταν επι­κε­φα­λής του συντάγ­μα­τος των ουσά­ρων του προ­σπα­θού­σε να ξεση­κώ­σει ενα­ντί­ον του Ναπο­λέ­ο­ντα τον κόσμο που τον ακολουθούσε.

Ψάχνο­ντας ακό­μη περισ­σό­τε­ρο δια­βά­ζου­με ότι έμπνευ­ση για τη φρά­ση βρί­σκε­ται στον Ψαλ­μό 73:19 (72:19 σύμ­φω­να με την αρίθ­μη­ση της ελλη­νι­κής εκκλη­σί­ας) όπου ανα­φέ­ρε­ται για τον άθεο (στη γερ­μα­νι­κή μετάφραση):„Wie werden sie so plötzlich zunichte! Sie gehen unter und nehmen ein Ende mit Schrecken.“ (κατά λέξη: «Θα τους εκμη­δε­νί­σου­με αιφ­νι­δια­στι­κά! Θα εξα­φα­νι­στούν και θα νιώ­σουν ένα τέλος με τρόμο»).

Φυσι­κά καλό θα είναι οι κάθε είδους ασχο­λού­με­νοι με τον Κ. Μαρξ δια­βά­ζο­ντας το εν λόγω έργο να μην παρα­λεί­ψουν να σκύ­ψουν ιδιαί­τε­ρα και σε άλλα του κομ­μά­τια που δια­τη­ρούν την αξία τους όπως:

«Ο Χέγκελ κάνει κάπου την παρα­τή­ρη­ση ότι όλα τα μεγά­λα κοσμοϊ­στο­ρι­κά γεγο­νό­τα και πρό­σω­πα παρου­σιά­ζο­νται σα να λέμε δύο φορές.  Ξέχα­σε όμως να προ­σθέ­σει: τη μια φορά ως τρα­γω­δία, την άλλη σαν φάρσα».

Και  ιδιαί­τε­ρα τον πυρή­να της υλι­στι­κής αντί­λη­ψης της ιστο­ρί­ας: «Οι άνθρω­ποι δημιουρ­γούν την ίδια τους την ιστο­ρία, τη δημιουρ­γούν όμως όχι όπως τους αρέ­σει ‚όχι μέσα σε συν­θή­κες που οι ίδιοι δια­λέ­γουν, μα μέσα σε συν­θή­κες που υπάρ­χουν άμε­σα, που είναι δοσμέ­νες και που κλη­ρο­δο­τή­θη­καν από το παρελ­θόν. Η παρά­δο­ση όλων των νεκρών γενε­ών βαραί­νει σα βρα­χνάς στο μυα­λό των ζωντα­νών. Και όταν ακό­μα οι ζωντα­νοί φαί­νο­νται σαν ν’ ασχο­λού­νται  ν’ ανα­τρέ­ψουν τους εαυ­τούς τους και τα πράγ­μα­τα και να δημιουρ­γή­σουν κάτι που έχει προ­ϋ­πάρ­ξει, σ’ αυτές ακρι­βώς τις επο­χές της επα­να­στα­τι­κής κρί­σης επι­κα­λού­νται φοβι­σμέ­νοι τα πνεύ­μα­τα του παρελ­θό­ντος στην υπη­ρε­σία τους, δανεί­ζο­νται τα ονό­μα­τά τους , τα μαχη­τι­κά συν­θή­μα­τά τους ‚τις στο­ές τους για να παρα­στή­σουν  με την αρχαιο­πρε­πή αυτή σεβά­σμια μεταμ­φί­ε­ση και μ’ αυτή τη δανει­σμέ­νη γλώσ­σα τη νέα σκη­νή της παγκό­σμιας ιστορία»