Η ιστορία της φωτογραφίας που έγινε παγκόσμιο σύμβολο

Επι­μέ­λεια  Ομά­δα ¡H.lV.S! //

Για χρό­νια γενιές ολό­κλη­ρες αγώ­νες και λαοί σ’ όλο τον κόσμο έχουν τον Τσε σαν σύμ­βο­λο αντί­στα­σης αλλά και ταυ­τό­τη­τας. Ο πολυ­σχι­δής Carlos Aznarez, αργε­ντι­νός δημο­σιο­γρά­φος σε έντυ­πα και ηλε­κτρο­νι­κά ΜΜΕ, στο ραδιό­φω­νο και στην τηλε­ό­ρα­ση, συγ­γρα­φέ­ας πολ­λών βιβλί­ων για θέμα­τα διε­θνούς πολι­τι­κής, διευ­θυ­ντής στο περιο­δι­κό «Resumen Latinoamericano» συντο­νι­στής των  Cátedras Bolivarianas, σχε­τι­κά με τη Λατι­νι­κή Αμε­ρι­κή και στον Τρί­το Κόσμο (και πολ­λά άλλα), μας μιλά­ει για τη θρυ­λι­κή φωτο­γρα­φία του Τσε, που κλεί­νει τα 59 της χρό­νια και δεν γνω­ρί­ζει σύνο­ρα. Σήμε­ρα είναι κάτι παρα­πά­νω από μια εικό­να, είναι ο προσ­διο­ρι­σμός ενός κοι­νού αγώ­να σε όλα τα μήκη και τα πλά­τη του πλανήτη.

Ανά­με­σα στα εκα­το­ντά­δες εικό­νες που ο Κου­βα­νός φωτο­γρά­φος Alberto Díaz Gutiérrez, γνω­στός ως Korda (14-Σεπ-1928 / 25-Μαΐ-2001) είναι και αυτή που απο­θα­νά­τι­σε με τη φωτο­γρα­φι­κή του μηχα­νή κατά τη διάρ­κεια της κου­βα­νι­κής επα­νά­στα­σης, ανά­με­σα σε εκα­το­ντά­δες άλλες, έγι­νε μύθος: η ιστο­ρι­κή φωτο­γρα­φία του Τσε, της 5^ης Μάρ­τη του 1960.

Η ιστορία της φωτογραφίας

Η εικό­να που βαφτί­σθη­κε από το δημιουρ­γό της ως “Guerrillero Heroico”, ( ο «ηρω­ι­κός αντάρ­της») θεω­ρεί­ται από τους κρι­τι­κούς ως ένα από τα δέκα καλύ­τε­ρα φωτο­γρα­φι­κά πορ­τρέ­τα όλων των επο­χών. Είναι, επί­σης, μέχρι και σήμε­ρα, η πιο ανα­πα­ραγ­μέ­νη φωτο­γρα­φία όλων των επο­χών.

Η θρυ­λι­κή εικό­να, Αβά­να, 1960 — Φωτο­γρα­φία: Alberto Korda.

Ο Korda απο­θα­νά­τι­σε το ήρε­μο και στα­θε­ρό βλέμ­μα του Ernesto Che Guevara εκ των ηγε­τών της κου­βα­νι­κής επα­νά­στα­σης, όταν ατέ­νι­ζε τη νεκρι­κή πομπή των θυμά­των της La Coubre, μετά από το σαμπο­τάζ (ανα­τί­να­ξη του ατμό­πλοιου με εντο­λές ΗΠΑ & CIA ‑βλ και σχε­τι­κό σημεί­ω­μα του “Ατέ­χνως”, «Κού­βα: ¡Año 60 de la revolución!»)

Η εικό­να δημο­σιεύ­θη­κε το 1961 και έγι­νε ευρέ­ως γνω­στή το 1968, μετά το φυσι­κό θάνα­το του Τσε στη Βολι­βία, όταν ο Ιτα­λός εκδό­της Giangiacomo Feltrinelli έκα­νε αφί­σες κάποιες φωτο­γρα­φί­ες του Korda, συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου του “Guerrillero Heroico”, για να τις ανα­δεί­ξει στην Ευρώ­πη προς ενθάρ­ρυν­ση του αγώ­να των κοι­νω­νι­κών κινη­μά­των του 1968 εκτο­ξεύ­ο­ντας στα ύψη τη δημο­τι­κό­τη­τα της εικόνας.

Ο Korda δίπλα στην θρυ­λι­κή εικό­να | Πηγή: TodoCuba

Ο αντί­κτυ­πος της φωτο­γρα­φί­ας έφτα­σε γρή­γο­ρα παντού στην υφή­λιο σήμα κατα­τε­θέν του αγώ­να των κατα­τρεγ­μέ­νων, όπου γης.

Ο Korda όντας όχι απλά ένας «αρι­στε­ρός» φωτο­γρά­φος, αλλά εμπο­τι­σμέ­νος μέχρι το μεδού­λι με τις αρχές της κου­βα­νι­κής επα­νά­στα­σης, ποτέ δεν απαί­τη­σε πνευ­μα­τι­κά δικαιώ­μα­τα (που θα τον έκα­ναν πάμπλου­το και «αστέ­ρι») και η μόνη φορά που διεκ­δί­κη­σε την πατρό­τη­τα του για την φωτο­γρα­φία ήταν να απα­γο­ρεύ­σει τη χρή­ση του από ένα εμπο­ρι­κό σήμα της βότκας

ΣΣ |> αφο­ρά τη «Smirnoff» που στρά­φη­κε ενα­ντί­ον της, επι­τυγ­χά­νο­ντας διπλή δικα­στι­κή από­φα­ση, να απα­γο­ρευ­θεί γενι­κά η χρή­ση της φωτο­γρα­φί­ας σε δια­φη­μί­σεις αλκο­όλ και παράλ­λη­λα απο­ζη­μί­ω­ση 50.000$, τα οποία έδω­σε εξ ολο­κλή­ρου στο κρά­τος, δηλ στο λαό του, για να αγο­ρά­σει παι­δι­κά φάρ­μα­κα από τη διε­θνή αγορά.

Κάτι που δεν είναι ευρέ­ως γνω­στό είναι πως, ήδη το 1967, ο Φιδέλ κατάρ­γη­σε με νόμο τα δικαιώ­μα­τα «πνευ­μα­τι­κής ιδιο­κτη­σί­ας», λέγο­ντας το θυμό­σο­φο «μου φαί­νε­ται παρά­ξε­νο που δεν μπο­ρού­με να κλεί­σου­με τον αέρα σε ένα μπου­κά­λι, αλλά κάτι το τόσο αφη­ρη­μέ­νο όσο η πνευ­μα­τι­κή ιδιο­κτη­σία μπο­ρεί να κλει­στεί», συμπλη­ρώ­νο­ντας κιό­λας «Ποιος πλη­ρώ­νει τον Σαίξ­πηρ; ή τον Θερ­βά­ντες;» Βέβαια αυτά στην Κού­βα, που όπως είπα­με … Año Primero (1^ο) de la revolución  – Año 2^ο de la revolución … «1^η  χρο­νιά από την επα­νά­στα­ση», «2^η  χρο­νιά από την επα­νά­στα­ση» … και κάπως έτσι μέσα από ατρα­πούς και πισω­γυ­ρί­σμα­τα και νίκες και ερω­τη­μα­τι­κά σε κρί­σι­μα σταυ­ρο­δρό­μια έφτα­σε αισί­ως στο «Año 60^ο de la revolución». Στο νησί της επα­νά­στα­σης, που μέχρι τώρα του­λά­χι­στον κανείς δεν αγο­ρά­ζει, ούτε που­λά­ει «δικαιώ­μα­τα», αλλά ούτε πλου­τί­ζει από την εκμε­τάλ­λευ­σή τους ‑για να μην υπάρ­χει παρε­ξή­γη­ση από άτο­πους συσχε­τι­σμούς με τα δικά μας.

Όπως είπε ο Korda, πολ­λά χρό­νια αργό­τε­ρα, για το ενστα­ντα­νέ είχε στη διά­θε­σή του ελά­χι­στο χρό­νο, για­τί ο Τσε ήταν συνε­χώς με τους barbudos συντρό­φους του, πίσω από τον Φιδέλ, και μόνο μια στιγ­μή έμει­νε μόνος στο καρέ προς τη νεκρι­κή πομπή.

«Είχα εντυ­πω­σια­στεί από το βλέμ­μα του, της εμφα­νώς απο­τυ­πω­μέ­νης οργής ενα­ντί­ον των δολο­φό­νων της προη­γού­με­νης μέρας», δήλω­σε ο Κου­βα­νός καλ­λι­τέ­χνης που θα απει­κο­νί­σει με τον φακό του, δύο φορές / δύο στιγ­μές, σε ορι­ζό­ντια και κάθε­τη λήψη. Απο­φά­σι­σε να χρη­σι­μο­ποι­ή­σει την πρώ­τη, για­τί στη δεύ­τε­ρη φαί­νε­ται μια μορ­φή πίσω από τον ώμο του Τσε.

Πηγή: La historia de la foto que se hizo símbolo de luchas mundiales (η Φωτο­γρα­φία του τίτλου ανή­κει στον JM Álvarez)

Στο σημείο αυτό |>ΣΣ, κρί­νου­με σκό­πι­μη μια ενη­μέ­ρω­ση για κάποια ζητή­μα­τα που θα ονο­μά­ζα­με «τεχνι­κά»: Καταρ­χήν να μην μπερ­δεύ­ου­με το τότε με το τώρα, σ’ ότι αφο­ρά την τεχνο­λο­γία της φωτο­γρα­φί­ας (λήψη και επε­ξερ­γα­σία). Σήμε­ρα οι ψηφια­κές μηχα­νές ακό­μη και τα smart-phone έχο­ντας «άπει­ρες» δυνα­τό­τη­τες κάνουν πρα­κτι­κά τα «πάντα», μετα­τρέ­πο­ντας τον ερα­σι­τέ­χνη σε «επαγ­γελ­μα­τία», αν είναι υπο­μο­νε­τι­κός και «το έχει»… Να μην υπερ­βάλ­λου­με βέβαια, για­τί η φωτο­γρα­φία είναι η τέχνη της στιγ­μής, που θέλει να την ψάξεις, να τη βρεις και να την ανα­δεί­ξεις, σαν τέτοια και όχι ως ένα μέσο φευ­γα­λέ­ων / τυχαί­ων αντι­κα­το­πτρι­σμών, είναι η ίδια η στιγ­μή μιας απο­τυ­πω­μέ­νης απου­σί­ας, που ποτέ ξανά δεν θα επα­να­λη­φθεί, είναι η «τυχαία» απο­κά­λυ­ψη της ομορ­φιάς, του στιγ­μιό­τυ­που, που μπο­ρεί να διαρ­κεί μερι­κά εκα­το­στά του δευ­τε­ρό­λε­πτου. Από τη άπο­ψη αυτή κανείς μας ‑ακό­μα και με ψηφια­κή Hasselblad X1D των 50MP, δεν μπο­ρεί να μετα­τρα­πεί στα «ιερά τέρα­τα» και πιο­νιέ­ρους του χώρου (ανα­φέ­ρου­με, πλάι στον Alberto Gutiérrez Korda, χωρίς ιεράρ­χη­ση, έτσι στην τύχη, όπως μας έρχο­νται στο μυα­λό, αδι­κώ­ντας δεκά­δες άλλους-ες),… Marc Riboud, Richard Avedon, Ansel Adams, Henri Cartier-Bresson, Dorothea Lange, Jerry Uelsmann, Kertesz Brassai, Robert Capa, Diane Arbus, Helmut Newton κλπ. μονα­δι­κοί, ξεχω­ρι­στοί ‑όπως ακρι­βώς  Αϊζεν­στάιν υπάρ­χει μόνο ένας… αλλά και Akira Kurosawa, Chaplin, David Wark Griffith, Orson Welles, Stanley Kubrick, Fritz Lang, Victor Sjöström!

Στις αρχές της 10ετίας του 1960 η τεχνο­λο­γία της φωτο­γρα­φι­κής μηχα­νής αλλά και της φωτο­γρα­φι­κής απο­τύ­πω­σης στο χαρ­τί, ήταν στα σπάρ­γα­να, χει­ρο­κί­νη­τη ρύθ­μι­ση των πάντων, χρό­νος μετα­ξύ δύο φωτο­γρα­φιών 3–4sec (αν δεν πετύ­χαι­νες με την πρώ­τη «πέτα­γε το που­λά­κι»…), ανύ­παρ­κτα τα ζουμ κά,  χωρίς καν εκεί­να τα μετέ­πει­τα «καλού­δια» (πχ. motor drive) που ακό­μα κι όταν βγή­καν ήταν πολύ αργά ένα καρέ / sec, η Nikon F High Speed ​​Drive, με 7 fps βγή­κε το 1971 και μόνο τη 10ετία του 1980 έφτα­σαν τα 7 fps, με αυτό­μα­τη την εστί­α­ση και τους χρό­νους / διά­φραγ­μα. Ο Korda δού­λε­ψε αρχι­κά με την «θρυ­λι­κή» / «μυθι­κή» για την επο­χή Leica, με την οποία απο­θα­νά­τι­σε τον “Guerrillero Heroico” και άλλες χαρα­κτη­ρι­στι­κές της επο­χής των πρώ­των χρό­νων της επα­νά­στα­σης και πολύ αργό­τε­ρα εξο­πλί­στη­κε με πιο σύγ­χρο­νο υλι­κό ‑βλ και χαρα­κτη­ρι­στι­κή gallery που ακολουθεί.

Δεξιά στη Μόσχα με τον Fidel to 1962

Και λιγό­τε­ρο γνω­στές, το “αυτο­πορ­τέ­το” και ο εαυ­τός του σαν “στό­χος”

Παράρ­τη­μα

1)  Για τους πιο ειδι­κούς στη φωτο­γρα­φία, αλλά και γενι­κό­τε­ρα |> έρευ­να του Óscar Colorado Nates καθη­γη­τή / ερευ­νη­τή κάτο­χου της έδρας «de Fotografía Avanzada» (ειδι­κής / ανώ­τε­ρης φωτο­γρα­φί­ας ) στο πανε­πι­στή­μιο «Panamericana» (Πόλη του Μεξι­κού), συγ­γρα­φέα πολ­λών βιβλί­ων κλπ.

2) του ίδιου |> «Korda, fotógrafo de Fidel Castro»

Επι­κοι­νω­νία — [ FaceBook |>1<|-|>2<| ] — Blog