Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Η καπιταλιστική Ελλάδα και η αστική προπαγάνδα περί «τελευταίας Σοβιετίας»

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας* //                                                                   

Ένα επι­χεί­ρη­μα που τα τελευ­ταία χρό­νια της οικο­νο­μι­κής κρί­σης ανα­πα­ρά­γε­ται συχνά από κύκλους της αστι­κής τάξης (κόμ­μα­τα, μέσα ενη­μέ­ρω­σης, ακα­δη­μαϊ­κούς κλπ.) είναι αυτό που χαρα­κτη­ρί­ζει την Ελλά­δα ως «τελευ­ταία Σοβιε­τία της Ευρώ­πης». Ένα πρό­σφα­το κρού­σμα αυτής της προ­πα­γάν­δας ήταν ένα άρθρο που δημο­σιεύ­θη­κε στον ιστό­το­πο protagon από τον καθη­γη­τή του Πανε­πι­στη­μί­ου Αθη­νών Αρ. Χατζή υπό τον τίτλο «Η τελευ­ταία κομ­μου­νι­στι­κή χώρα της Ευρώ­πης» (6/7/2017). Ασχέ­τως αν το εν λόγω άρθρο είχε σκω­πτι­κό ή μη χαρα­κτή­ρα, το βέβαιο είναι ότι εντάσ­σε­ται σε μια προ­σπά­θεια να ενδυ­θεί με το μαν­δύα της δήθεν ακα­δη­μαϊ­κής-επι­στη­μο­νι­κο­φα­νούς εγκυ­ρό­τη­τας ένα κολοσ­σιαίο ψέμα. 

Έτσι χτί­ζε­ται, άλλω­στε, ο ιδε­ο­λο­γι­κός λόγος της αστι­κής τάξης: πάνω σε επι­στη­μο­νι­κο­φα­νείς σοφι­στεί­ες που, όπως στις περι­πτώ­σεις των εκπρο­σώ­πων του «νέου κύμα­τος» στην ιστο­ριο­γρα­φία κ.κ. Μαραν­τζί­δη-Καλύ­βα, έτσι και στην περί­πτω­ση του καθ. Χατζή, επι­χει­ρούν να δικαιώ­σουν το εκμε­ταλ­λευ­τι­κό καπι­τα­λι­στι­κό σύστημα. 

Στο πλαί­σιο αυτό, το ιδε­ο­λό­γη­μα περί «τελευ­ταί­ας Σοβιε­τί­ας» εκφρά­ζει την πρε­μού­ρα της κυρί­αρ­χης αστι­κής τάξης αφε­νός να απο­προ­σα­να­το­λί­σει την λαϊ­κή γνώ­μη περί του πραγ­μα­τι­κού χαρα­κτή­ρα της οικο­νο­μι­κής κρί­σης ως συστη­μι­κής κρί­σης του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος (κρί­ση υπερ­συσ­σώ­ρευ­σης) και αφε­τέ­ρου να συκο­φα­ντή­σει στις συνει­δή­σεις πλα­τιών λαϊ­κών μαζών- και ιδιαί­τε­ρα της νεο­λαί­ας- τις έννοιες του «σοσια­λι­σμού-κομ­μου­νι­σμού». Για να το πετύ­χουν αυτό, οι πάσης φύσης απο­λο­γη­τές της καπι­τα­λι­στι­κής βαρ­βα­ρό­τη­τας, προ­βαί­νουν συνει­δη­τά σε λαθρο­χει­ρί­ες και διαστρεβλώσεις.

ΤΟ… «ΚΡΑΤΟΣ-ΣΟΒΙΕΤ»

Κυρί­αρ­χο ρόλο στην επι­χει­ρη­μα­το­λο­γία των πραι­τω­ρια­νών του καπι­τα­λι­σμού έχει η έννοια του «κρά­τους». Αφιε­ρώ­νουν τόνους μελά­νι γρά­φο­ντας για το «υπερ­τρο­φι­κό δημό­σιο», το υπο­τι­θέ­με­νο «κρά­τος-Σοβιέτ», ταυ­τί­ζο­ντας ξεδιά­ντρο­πα το κρά­τος με τον… σοσια­λι­σμό! Βέβαια, απο­σιω­πούν σκό­πι­μα την ουσία: τον ταξι­κό χαρα­κτή­ρα του κρά­τους. Απο­σιω­πούν ότι το ελλη­νι­κό κρά­τος, από την σύστα­ση του μέχρι σήμε­ρα, είναι το κρά­τος της αστι­κής τάξης, έχει ταξι­κό πρό­ση­μο και απο­τε­λεί όργα­νο ταξι­κής κυριαρχίας. 

«Το κρά­τος», έγρα­φε ο Ένγκελς, «γεν­νή­θη­κε από την ανά­γκη χαλι­να­γώ­γη­σης των ταξι­κών αντι­θέ­σε­ων και επει­δή ταυ­τό­χρο­να γεν­νή­θη­κε μέσα στη σύγκρου­ση των τάξε­ων αυτών, είναι κατά γενι­κό κανό­να κρά­τος της πιο ισχυ­ρής, οικο­νο­μι­κά κυρί­αρ­χης τάξε­ως, που με τη βοή­θεια του κρά­τος γίνε­ται και πολι­τι­κά κυρί­αρ­χη και απο­κτά έτσι νέα μέσα για την καθυ­πό­τα­ξη και την εκμε­τάλ­λευ­ση της κατα­πιε­ζό­με­νης τάξης» (Φ.Ένγκελς, «Η κατα­γω­γή της οικο­γέ­νειας, της ατο­μι­κής ιδιο­κτη­σί­ας και του κρά­τους», Σύγ­χρο­νη Επο­χή, 2013). Δε μιλά­με, επο­μέ­νως, αφη­ρη­μέ­να και αόρι­στα για ένα ταξι­κά «ουδέ­τε­ρο» κρά­τος, αλλά για «το κρά­τος τους», που δια­θέ­τει όλους εκεί­νους του μηχα­νι­σμούς που δια­σφα­λί­ζουν την κυριαρ­χία της αστι­κής τάξης. 

Την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα αυτή εξη­γού­σε ο Λένιν πριν από 99 χρό­νια γρά­φο­ντας: «Δεν υπάρ­χει κανέ­να κρά­τος», έγρα­φε ο Λένιν, «έστω και το πιο δημο­κρα­τι­κό, που να μην έχει στο σύνταγ­μα του παρα­θυ­ρά­κια και επι­φυ­λά­ξεις, που εξα­σφα­λί­ζουν στην αστι­κή τάξη τη δυνα­τό­τη­τα να κινη­το­ποιεί στρα­τεύ­μα­τα ενά­ντια στους εργά­τες, να κυρήσ­σει στρα­τιω­τι­κό νόμο κλπ. σε περί­πτω­ση “δια­τά­ρα­ξης της τάξης”, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα σε περί­πτω­ση που η εκμε­ταλ­λευό­με­νη τάξη “παρα­βιά­ζει” το καθε­στώς της σκλα­βιάς της και κάνει προ­σπά­θειες να φέρε­ται όχι δου­λι­κά» (Β.Ι. Λένιν, «Η προ­λε­τα­ρια­κή επα­νά­στα­ση κι ο απο­στά­της Κάου­τσκι», Σύγ­χρο­νη Επο­χή, 2005). 

Το αντε­πι­στη­μο­νι­κό επι­χεί­ρη­μα, λοι­πόν, ότι υπάρ­χει ένα «κρά­τος-Σοβιέτ» που εμπο­δί­ζει- δήθεν- την «ιδιω­τι­κή πρω­το­βου­λία», την «επι­χει­ρη­μα­τι­κό­τη­τα», τις «επεν­δύ­σεις» κλπ, είναι απά­τη πρώ­του μεγέ­θους. Ο καθηγ. Χατζής και οι ιδε­ο­λο­γι­κά ομο­γά­λα­κτοι του, στην προ­σπά­θεια τους να δικαιώ­σουν το καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα, αποσιωπούν:

  1. Ότι εδώ και περισ­σό­τε­ρα από 100 χρό­νια, δημό­σιος και ιδιω­τι­κός τομέ­ας λει­τουρ­γούν ουσια­στι­κά ως ενιαί­ος μηχα­νι­σμός στο πλαί­σιο ενός κρα­τι­κο­μο­νο­πω­λια­κού καπι­τα­λι­σμού. Στον κρα­τι­κο­μο­νο­πω­λια­κό καπι­τα­λι­σμό, λόγω της σύμ­φυ­σης κρά­τους — μονο­πω­λί­ων, τα όρια, ανά­με­σα στο τμή­μα της αστι­κής τάξης που ασχο­λεί­ται με την πολι­τι­κή και στους ιδιο­κτή­τες, μάνα­τζερ, άλλα ανώ­τε­ρα διευ­θυ­ντι­κά στε­λέ­χη των μονο­πω­λί­ων, γίνο­νται όλο και πιο δυσ­διά­κρι­τα. Οι όποιοι κρα­δα­σμοί στο πεδίο των ιδιω­τι­κών επι­χει­ρή­σε­ων απορ­ρο­φώ­νται από το αστι­κο- καπι­τα­λι­στι­κό κράτος.

    Το κρά­τος των καπι­τα­λι­στών χρη­σι­μο­ποιεί­ται επο­μέ­νως συμπλη­ρω­μα­τι­κά για τη διό­γκω­ση των μονο­πω­λί­ων, υπο­γρά­φει συμ­βά­σεις με μεγά­λους επι­χει­ρη­μα­τι­κούς ομί­λους, τους τρέ­φει με προ­γράμ­μα­τα κρα­τι­κών προ­μη­θειών, κοι­νο­τι­κά κον­δύ­λια κλπ.

  2. Ότι πίσω απ’ το επι­χεί­ρη­μα περί «λιγό­τε­ρου κρά­τους», κρύ­βε­ται η πρε­μού­ρα τμη­μά­των της αστι­κής τάξης για την ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση όσων κοι­νω­νι­κών παρο­χών έχουν παρα­μεί­νει δημό­σιες. Με λίγα λόγια, το ολο­κλη­ρω­τι­κό ξεπού­λη­μα στο μεγά­λο κεφά­λαιο ακό­μα και των στοι­χειω­δών κοι­νω­νι­κών παρο­χών. Εάν, όπως λένε, η Ελλά­δα ήταν πράγ­μα­τι «σοβιετικού/κομμουνιστικού τύπου κρά­τος» τότε οι παρο­χές Υγεί­ας και Παι­δεί­ας, η Κοι­νω­νι­κή Ασφά­λι­ση, θα έπρε­πε να είναι προ­σβά­σι­μες και δωρε­άν για το σύνο­λο του πλη­θυ­σμού. Συμ­βαί­νει όμως το ακρι­βώς αντίθετο. 

    Εάν, όπως λένε, η Ελλά­δα ήταν πράγ­μα­τι… «κομ­μου­νι­στι­κή χώρα» τότε η Κοι­νω­νι­κή Ασφά­λι­ση θα κάλυ­πτε το σύνο­λο των εργα­ζό­με­νων και τις οικο­γέ­νειες τους, όπως συνέ­βαι­νε στην ΕΣΣΔ. Επει­δή όμως η Ελλά­δα είναι το αντί­θε­το, είναι μια καπι­τα­λι­στι­κή χώρα ενταγ­μέ­νη επί τρια­κο­ντα­ε­τία στην ΕΟΚ-ΕΕ, μεγά­λο ποσο­στό των εργα­ζο­μέ­νων είναι ανα­σφά­λι­στοι (από το 29,7% λίγο πριν το 2010, στο 40,5% στα τέλη του 2013 και 25% στα τέλη του 2014 μέχρι σήμε­ρα, Στοι­χεία: ΙΝΕ-ΓΣΕΕ).

  3. Ότι σε περιό­δους καπι­τα­λι­στι­κής ύφε­σης οι ίδιες οι αστι­κές κυβερ­νή­σεις κρα­τι­κο­ποιούν χρε­ω­κο­πη­μέ­νες επι­χει­ρή­σεις τις οποί­ες, αφού «εξυ­γιά­νουν», παρα­δί­δουν και πάλι στα χέρια των μονο­πω­λί­ων και του ιδιω­τι­κού τομέα. Να θυμη­θού­με, για παρά­δειγ­μα, τον «Οργα­νι­σμό Ανα­συ­γκρό­τη­σης Επι­χει­ρή­σε­ων» των αρχών της δεκα­ε­τί­ας του ’80; Να θυμη­θού­με τις κρα­τι­κές επεν­δύ­σεις σε δημό­σιες εται­ρεί­ες (ΟΤΕ, ΔΕΗ, ΕΛΠΕ κλπ.) που στην συνέ­χεια ξεπου­λή­θη­καν σε ιδιω­τι­κά κεφά­λαια; Να θυμη­θού­με, μήπως, τη μετα­τρο­πή των επι­δο­μά­των ανερ­γί­ας σε επι­δό­μα­τα απα­σχό­λη­σης ώστε να έχουν φθη­νό εργα­τι­κό δυνα­μι­κό οι επι­χει­ρη­μα­τί­ες με χρή­μα­τα του κοι­νω­νι­κού προ­ϋ­πο­λο­γι­σμού (ΟΑΕΔ);

    Mitsotakis Tsipras

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

Αφού είδα­με, λοι­πόν, σε ποιόν ανή­κει «το κρά­τος τους», ας δού­με και σε ποιόν ανή­κει η οικο­νο­μία της χώρας. Αν δεχθού­με το «αφή­γη­μα» του κ.Χατζή και των ιδε­ο­λο­γι­κών του συνο­δοι­πό­ρων, τότε τα μέσα παρα­γω­γής στην Ελλά­δα βρί­σκο­νται, λογι­κά, υπό… εργα­τι­κό-λαϊ­κό έλεγ­χο! Έτσι συμ­βαί­νει στις «σοβιε­τί­ες»: τα κλει­διά της οικο­νο­μί­ας τα έχουν οι παρα­γω­γοί του πλού­του και όχι η παρα­σι­τι­κή τάξη των κεφα­λαιο­κρα­τών. Ας αφή­σου­με, λοι­πόν, τους ίδιους τους αριθ­μούς να «μιλή­σουν» για την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα στην… «τελευ­ταία κομ­μου­νι­στι­κή χώρα της Ευρώ­πης», όπου:

  1. 565 έλλη­νες κατέ­χουν περιου­σία ύψους 70 δισε­κα­τομ­μυ­ρί­ων δολα­ρί­ων, την στιγ­μή που 6.3 εκα­τομ­μύ­ρια συμπα­τριώ­τες τους ζουν στο όριο της φτώ­χειας ή κάτω απ’ αυτό (Στοι­χεία UBS, Γραφ. Προ­ϋ­πο­λο­γι­σμού της Βουλής).

  2. Την περί­ο­δο 1980–1997 τα ποσο­στά κέρ­δους του κεφα­λαί­ου στον επι­χει­ρη­μα­τι­κό τομέα της ελλη­νι­κής οικο­νο­μί­ας δια­τη­ρή­θη­καν με αυξα­νό­με­νη τάση πάνω από το 23%. Την ίδια περί­ο­δο στην ίδια την ΕΟΚ/ΕΕ το αντί­στοι­χο ποσο­στό δεν ξεπέ­ρα­σε το 14,6%. (Στοι­χεία: ΟΟΣΑ, 1997,1999).

  3. Σε περί­ο­δο 17 χρό­νων (1990–2007) τα κέρ­δη των ιδιω­τι­κών επι­χει­ρή­σε­ων αυξή­θη­καν κατά 28 φορές. Στις αρχές της δεκα­ε­τί­ας του ’90 έφτα­ναν τα 575 εκατ. Ευρώ και το 2007 είχαν αγγί­ξει τα 16 δις ευρώ (Στοι­χεία ICAP).

  4. Κατά την ίδια περί­ο­δο (1990–2007), την ώρα που τα κέρ­δη των μονο­πω­λί­ων αυξά­νο­νταν με γεω­με­τρι­κή πρό­ο­δο, οι εργα­ζό­με­νοι είδαν αύξη­ση των κατώ­τα­του μισθού κατά μολις …1%. Δηλα­δή στα επί­πε­δα της δεκα­ε­τί­ας του 1980. Σε μια δεκα­πε­ντα­ε­τία (1984–1997, κυβερ­νή­σεις ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και πάλι ΠΑΣΟΚ) η μεί­ω­ση των πραγ­μα­τι­κών απο­δο­χών του των εργα­ζο­μέ­νων άγγι­ξε το 17,3%, παρά τις σύντο­μες περιό­δους ονο­μα­στι­κών αυξή­σε­ων της αγο­ρα­στι­κής δύνα­μης των μισθών. 

  5. Κατά την περί­ο­δο της καπι­τα­λι­στι­κής κρί­σης, την ίδια στιγ­μή που μισθοί, συντά­ξεις και εργα­σια­κά δικαιώ­μα­τα κυριο­λε­κτι­κά τσα­κί­ζο­νταν, οι 500 πιο κερ­δο­φό­ρες ελλη­νι­κές επι­χει­ρή­σεις έβλε­παν αύξη­ση κερ­δών κατά 18,2% (2011), δηλα­δή 25 δις ευρώ περισ­σό­τε­ρα κέρ­δη σε σχέ­ση με το 2010 (Στοι­χεία ICAP, 2012).

  6. Μονο­πω­λια­κοί και τρα­πε­ζι­κοί όμι­λοι κατέ­χουν συσ­σω­ρευ­μέ­νο πλού­το που στο σύνο­λο του φτά­νει τα 1.1 τρι­σε­κα­τομ­μύ­ρια ευρώ (700 δις οι τρα­πε­ζι­κοί όμι­λοι και 400 δις μονο­πώ­λια και πολυ­ε­θνι­κές). Την ίδια ακρι­βώς στιγ­μή που το ζάμπλου­το ελλη­νι­κό εφο­πλι­στι­κό κεφά­λαιο απο­λαμ­βά­νει περί τις 60 φορο­α­παλ­λα­γές (Νόμος 27/1975) και ο κατώ­τα­τος μισθός βυθί­ζε­ται σε κάτω από 500 ευρώ για τον εργα­ζό­με­νο πολίτη. 

Με βάση τα παρα­πά­νω, ο καθέ­νας αντι­λαμ­βά­νε­ται ότι δε μιλά­με- γενι­κά και αόρι­στα- για μια οποια­δή­πο­τε οικο­νο­μία, αλλά για «την οικο­νο­μία τους», την οικο­νο­μία που βρί­σκε­ται στα χέρια του κεφα­λαί­ου, την οικο­νο­μία των καπι­τα­λι­στι­κών ανα­διαρ­θρώ­σε­ων και των ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων, της μεί­ω­σης του λεγό­με­νου «μη μισθο­λο­γι­κού κόστους», της «ευε­λι­ξί­ας» στην αγο­ρά εργα­σί­ας, της φθη­νής εργα­τι­κής δύνα­μης, των ομα­δι­κών απο­λύ­σε­ων.

Αυτήν την οικο­νο­μία υπη­ρε­τούν δια­χρο­νι­κά οι αστι­κές ελλη­νι­κές κυβερ­νή­σεις, είτε φιλε­λεύ­θε­ρης-νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρης (Νέα Δημο­κρα­τία), είτε σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κής (ΣΥΡΙΖΑ) δια­χεί­ρι­σης. Είναι η ίδια ακρι­βώς οικο­νο­μία που «Γεωρ­γιά­δη­δες» και «Πολά­κη­δες», «Μητσο­τά­κη­δες» και «Τσί­πρες», υπη­ρε­τούν, από δια­φο­ρε­τι­κά πολι­τι­κά μετε­ρί­ζια μεν, για τα συμ­φέ­ρο­ντα της ίδιας όμως κυρί­αρ­χης τάξης: Της αστι­κής τάξης. 

Η Ελλά­δα που περι­γρά­ψα­με παρα­πά­νω, η Ελλά­δα που σήμε­ρα βιώ­νει τα μνη­μό­νια της εξα­θλί­ω­σης, είναι η Ελλάδα:

της ΕΟΚ/ΕΕ, της Συν­θή­κης του Μάα­στριχτ των τεσ­σά­ρων ελευ­θε­ριών (ελευ­θε­ρία κίνη­σης κεφα­λαί­ων, εμπο­ρευ­μά­των, υπη­ρε­σιών, εργα­τι­κού δυνα­μι­κού), της Συν­θή­κης της Λισα­βό­νας, είναι η Ελλά­δα της ελεύ­θε­ρης αγο­ράς. Είναι η Ελλά­δα των μεγα­λο­βιο­μη­χά­νων, του ΣΕΒ και των εφο­πλι­στών, των μονο­πω­λια­κών ομί­λων και του μεγά­λου κεφαλαίου. 

Η ίδια Ελλά­δα του κρά­τους των καπι­τα­λι­στών, του κρά­τους-«αιμο­δό­τη» του κεφα­λαί­ου, που κάνει μπιζ­νες με ντό­πια και ξένα μονο­πώ­λια (βλέ­πε Siemens, Deutsche Telecom, Cosco, Fraport κλπ.), την ίδια ακρι­βώς στιγ­μή που σαρώ­νει εργα­σια­κά δικαιώ­μα­τα, πετσο­κό­βει μισθούς, συντά­ξεις και προ­νοια­κά επι­δό­μα­τα, βάζει λου­κέ­το σε σχο­λεία και νοσο­κο­μεία και εντεί­νει τη φορο­μπη­χτι­κή πολι­τι­κή ενά­ντια στα λαϊ­κά στρώ­μα­τα. Πρό­κει­ται για την ίδια Ελλά­δα-μέλος της ΝΑΤΟϊ­κής ιμπε­ρια­λι­στι­κής συμ­μα­χί­ας, για στρα­τιω­τι­κές δαπά­νες της οποί­ας δίνει το 2,32% του ΑΕΠ ετησίως. 

Αυτή είναι «η Ελλά­δα τους». Ενα πράγ­μα όμως είναι σίγου­ρο: Ότι ζού­με τα κοι­λο­πο­νή­μα­τα της Ιστο­ρί­ας και πως ο 21ος αιώ­νας θα είναι αιώ­νας νέων σοσια­λι­στι­κών επα­να­στά­σε­ων. Και τότε, σαν η εργα­τι­κή τάξη ξυπνή­σει μονο­μιάς, θα ρθει ανά­πο­δα ο ντουνιάς.

* υπο­ψή­φιος Διδά­κτωρ Πολι­τι­κών Επι­στη­μών και Ιστορίας.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο