Γράφει η Τασσώ Γαΐλα //
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια
Ταράς Γριγόροβιτς Σεβτσένκο (ουκρανικά Тарас Григорович Шевченко) 1814–1861. Εθνικός ποιητής της Ουκρανίας.
Στις 10 Μαρτίου ημέρα επετείου γέννησης του Ταράς Σεβτσένκο το Ουκρανικό κανάλι «24 канал» έκανε μία μικρή αναφορά στον εθνικό ποιητή της χώρας τους όπου …
Αντιγράφω από την ιστοσελίδα του σχολιαστή H.A.
В стране прошла не декоммунизация, а дебилизация (= αποδεκατισμός-πλήρης καταστροφή).
Украинский «24 канал» показал сюжет о дне рождения великого украинского поэта Тараса Шевченко, заявив, что он активно противостоял советской власти.
Эти неучи забыли, что Тарас Шевченко умер за более чем 60 лет до прихода советской власти и образования СССР.
Μετάφραση της ίδιας της σελίδας:
Στη χώρα, δεν είναι αποκομμουνισμός, αλλά πλήρης καταστροφή.
Το Ουκρανικό “Κανάλι 24” έδειξε μια ιστορία για τα γενέθλια του μεγάλου Ουκρανού ποιητή Τάρας Σεβτσένκο, λέγοντας ότι ήταν ενεργά εναντίον των σοβιετικών αρχών.
Αυτοί οι αδαείς ξέχασαν ότι ο Τάρας Σεβτσένκο πέθανε πάνω από 60 χρόνια πριν την άφιξη της σοβιετικής εξουσίας και εκπαίδευσης της ΕΣΣΔ.
……………………………………….
Αυτά γράφει η ανάρτηση της επόμενης ημέρας 11 Μαρτίου της ιστοσελίδας του Νικολάι Αζάροφ σχετικά με το αφιέρωμα στον Τσεβτσένκο.
Το video –αναφορά στα γενέθλια του ποιητή κατόπιν ανέβασαν στους λογαριασμούς τους στο facebook από την ιστοσελίδα του H.A.,αρκετοί χρήστες του f/b Ουκρανοί κι έτσι από φίλο Ουκρανό συνάδελφο εκπαιδευτικό έφτασε και σε εμένα κι έχοντας πλήρη άγνοια του θέματος αλλά γνωρίζοντας τον ποιητή από τις φιλολογικές μου σπουδές στο Πούσκιν θέλησα να το δω για να μείνω σε λίγο κυριολεκτικά άφωνη από αυτό που άκουσα…
…Άκουσα αυτό που διαβάσατε από την Ουκρανική ιστοσελίδα ότι δηλαδή ο ποιητής ήταν ενεργά εναντίον των σοβιετικών αρχών… όπως μας πληροφόρησε το κανάλι 24 της Ουκρανικής τηλεόρασης για τον εθνικό τους ποιητή, ο οποίος είχε αποβιώσει 60 χρόνια πριν ή και περισσότερα; από την εμφάνιση των Σοβιέτ στον παγκόσμιο ορίζοντα! Αδαείς; όπως ειρωνικά σημείωσε ο Νικολάι Αζάροφ ή κάτι άλλο;
Γνωριμία με τον εθνικό ποιητή της Ουκρανίας Ταράς Σεβτσένκο (1814–1861)
Ταράς Γριγόροβιτς Σεβτσένκο (ουκρανικά Тарас Григорович Шевченко) .Συγγραφέας, ποιητής, ζωγράφος και φιλόσοφος.
«Ήταν ο γιός του δουλοπάροικου και έγινε ο βασιλιάς στην βασιλιά του ανθρώπινου πολιτισμού. Ήταν ο αυτοδίδακτος και έδειξε νέους, πρωτοπόρους και ελεύθερους δρόμους στους καθηγητές και επιστήμονες των γραφείων», λόγια του άλλου μεγάλου Ουκρανού ποιητή και συγγραφέα Ίβαν Φρανκό για τον Ταράς Γριγόροβιτς Σεβτσένκο, του οποίου η προσωπική μοίρα είναι αναπόσπαστα δεμένη με την ιστορία και την ζωή του Ουκρανικού λαού.
Ο Σεβτσένκο από τα 47 χρόνια της ζωής του τα 24 χρόνια ήταν δουλοπάροικος, 10 χρόνια έζησε στην εξορία και τα υπόλοιπα χρόνια της κάτω από την παρακολούθησή της τσαρικής ασφάλειας.Γεννήθηκε στο χωριό Μορίντσι της Περιφερείας του Κιέβου στην Ουκρανία της τότε Ρωσικής Αυτοκρατορίας στις 9 Μαρτίου 1814 και πέθανε στη Αγία Πετρούπολη στις 10 Μαρτίου 1861. Το συγγραφικό του έργο θεωρείται ως βάση της νεότερης ουκρανικής λογοτεχνίας και σε μεγάλο βαθμό της σύγχρονης ουκρανικής γλώσσας.
Οι γονείς του Ταράς Σεβτσένκο ή ο Μέγας Αοιδός, όπως τον ονόμασε ο Ουκρανικός λαός, ήταν αγρότες δουλοπάροικοι στον φεουδάρχη Ενγκελγκάρντ. Στην εκκλησία –όπως ήταν η συνήθεια τότε- έμαθε τα πρώτα του γράμματα και πήρε και τα πρώτα μαθήματα βυζαντινής εικονογραφίας. Την αγάπη προς την τέχνη αυτή δεν εγκατέλειψε ποτέ. Το 1838 αποκτά την ελευθερία του από τον φεουδάρχη και ως ελεύθερος πολίτης πλέον δίνει εξετάσεις και εισάγεται στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Αγίας Πετρούπολης, την οποία και τελείωσε το 1844. Επέστρεψε στην Ουκρανία όπου τον βρίσκουμε δάσκαλο ζωγραφικής στο Πανεπιστήμιο του Κιέβου( Το Πανεπιστήμιο του Κιέβου φέρει σήμερα το όνομα του). Το Μάρτιο του 1847 συνελήφθη από τα όργανα της Αυτοκρατορικής Ρωσίας, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε φυλάκιση και εξορία στο Ορενμπούργκ χωρίς το δικαίωμα να γράφει και να ζωγραφίζει.
Το 1857 με την βοήθεια των φίλων του απελευθερώνεται και το 1858 επιστρέφει αρχικά στην Μόσχα και μετά στην Αγία Πετρούπολη. Το 1859 τον βρίσκουμε στην Ουκρανία. Όμως η πολιτική του δράση τον φέρνει και πάλι αντιμέτωπο με τις αρχές που τον υποχρεώνουν να γυρίσει στην Αγία Πετρούπολη όπου και πέθανε. Η σορός του –όπως μας πληροφορεί η Wikipedia-τάφηκε αρχικά στο Νεκροταφείο της Παναγίας του Σμολέν στην Αγία Πετρούπολη, αλλά το 1861 μεταφέρθηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Ο λόφος όπου τάφηκε φέρει το όνομά του, σε ένδειξη τιμής από τον Ουκρανικό λαό.
Εθνικός ποιητής, το αντίστοιχο του δικού μας Δ. Σολωμού αλλά και του Κωστή Παλαμά ο Ταράς Γριγόροβιτς Σεβτσένκο, απευθύνεται πρωτίστως στον λαό του, γεγονός που καθιστά ‘απροσπέλαστη’ την ποίησή του. Σαφώς για την κατανόηση της απαιτούνται μεταξύ άλλων και γνώσεις της ιστορικής πραγματικότητας της Ουκρανίας εκείνης της περιόδου. Γι’ αυτό ίσως κι ο Ταράς Σεβτσένκο (1814 — 1861), παραμένει σχεδόν άγνωστος στο κοινό της Δύσης ενώ είναι αρκετά γνωστός και δημοφιλής στις σλαβόφωνες χώρες λόγω της διδασκαλίας του κυρίως στα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Εκτός από ποιητής ο Σεβτσένκο υπήρξε δραματουργός, πεζογράφος, ιστορικός, εθνολόγος, στοχαστής και ζωγράφος. Κυκλοφόρησε εννέα μυθιστορήματα από τα συνολικά 20 που σχεδίαζε να εκδώσει και ένα θεατρικό έργο.
Αναμφίβολα το έργο της ζωής του είναι η ποιητική συλλογή «Κομπζάρ», η οποία περιλαμβάνει και το μόνο ίσως γνωστό στην Ελλάδα ποίημα του «Διαθήκη».
«Κομπζάρ» ονομαζόταν ο παραδοσιακός οργανοπαίκτης της Ουκρανίας, ο οποίος, σαν ραψωδός, διατηρούσε και περνούσε από γενιά σε γενιά τις ιστορίες και τις παραδόσεις του τόπου υπό τους ήχους της κόμπζας, παραδοσιακού εγχόρδου. Πολλοί κομπζάρ ήταν βετεράνοι, τυφλοί ή ανάπηροι Κοζάκοι, πολεμιστές και υπερασπιστές ενός καταπιεσμένου λαού και ενός ανύπαρκτου κράτους που μετέφεραν μέσα από τη μουσική τους όλα εκείνα για τα οποία πολέμησαν. Έτσι και ο Σεβτσένκο στα ποιήματα του μιλά με αγωνία για την πατρίδα του και προτρέπει τους συμπατριώτες της εποχής (ή των εποχών που θα ακολουθήσουν όπως στο ποίημα «Διαθήκη» που πρωτομεταφράστηκε στα ελληνικά μόλις το 1961 και αποδόθηκε ποιητικά από τον Γιάννη Ρίτσο), να αγωνιστούν για την ανεξαρτησία τους.
Το ποίημα του Σεβτσένκο ‘Διαθήκη’ στην απόδοση του Γιάννη Ρίτσου αλλά και την μεταγενέστερη του Αλέξη Πάρνη. Πηγή:
Modern Greek at Taras Shevchenko National University of Kyiv/13 Μαρτίου 2014.
Ταράς Σεβτσένκο
1.ΔΙΑΘΗΚΗ
Απόδοση του Γιάννη Ρίτσου
Σαν θα πεθάνω να με θάψετε
πάνω στών λόφων τη γωνία,
στον κάμπο τον πλατύν ανάμεσα,
στη λατρεμένη μου Ουκρανία.
Να βλέπω τα φαρδιά χωράφια μας,
το Δνείπερο και τους γκρεμνούς του
και μέρα-νύχτα ν’αφουγκράζομαι
τους βρόντους και τους βρυχηθμούς του.
Κι όταν μία μέρα φέρει ο Δνείπερος
το αίμα του εχθρού απ’ την Ουκρανία
ως κάτω στο γαλάζιο ακρόγιαλο
τότε θ’ αρχίσω νέα πορεία,
– βουνά και κάμπους θέ ν’ αφήσω
κ’ ίσα στο Θεό θα προχωρήσω
να του προσευχηθώ, μα ως τότε
δεν τον γνωρίζω το Θεό.
Θάψτε με, κι όρθιοι σηκωθείτε,
τις χειροπέδες σας συντρίψτε
και με το μαύρο, το εχθρικό
αίμα, τη Λευτεριά ραντίστε.
Κ’ εμένα στη μεγάλη σας φαμίλια κλείστε,
στη λεύτερη και νέα σας αγκαλιά
και να με μνημονεύετε μη λησμονήστε
με την καλή, τη σιγαλή σας τη λαλιά.
………………………………………
2.ΔΙΑΘΗΚΗ
Απόδοση του Αλέξη Πάρνη
Θάψτε με στην Ουκρανία,
όταν θα πεθάνω,
Μνήμα ανοίχτε μου σε στέππα,
σ’ ένα αγνάντι απάνω.
Σ’ ένα χωματένιο τύμβο
νάμαι, σ’ όχτη πλάι
και τον Δνείπερο ν’ ακούω
π’ αγριωπός κυλάει.
Κι όταν τον εχτρό απ’ τη γη μου
το γερό του κύμα
παρασείρει… Τότε μόνο
θε να βγω απ’ το μνήμα,
Στου Θεού γω το κατώφλι
τη ψυχή θα φέρω
να δεηθεί… Μα για την ώρα
γω Θεό δεν ξέρω.
Θάψτε με και σηκωθείτε,
σπάστε μαύρα αλύσια
μ’ αίμα τυράννου ραντίστε
την απόφασή σας.
Κι όταν σμίξετε σε νέα
λεύτερη οικογένεια
μη ξεχνάτε: θυμηθείτε
σιγαλά και μένα.
………………………………
Το 1964 ο Ελληνοσοβιετικός Σύνδεσμος κυκλοφόρησε το βιβλίο ‘Ταράς Σεβτσένκο’ με σχόλια Έλλης Αλεξίου ‑εδώ και το ποίημα ‘Διαθήκη’ σε μετάφραση Γ.Ρίτσου- το οποίο (για τους ενδιαφερόμενους) ‚διαθέτει η ΕΒΕ μόνο για χρήση εντός βιβλιοθήκης.
Το όνομα του Ταράς Σεβτσένκο τιμάται ιδιαιτέρως από τους απανταχού Ουκρανούς. Γλυπτά του υπάρχουν σχεδόν όπου υπάρχει πολυπληθής ουκρανική κοινότητα: στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στην Πολωνία, στη Ρωσία.
Στην ζωγραφική, από τα έργα τέχνης του σήμερα διατηρήθηκαν πάνω από 835 έργα ζωγραφικής και χαρακτικής, υπάρχουν επίσης στοιχεία για πάνω από 270 πίνακες, που χάθηκαν, όπως μας πληροφορεί Ουκρανική ιστοσελίδα.
Το 2011 οι εκδόσεις Άλφα πι /Ροδοκανάκη 7‑Χίος ‚κυκλοφόρησαν δίγλωσσο βιβλίο του Σεβτσένκο, το: «Διαθήκη», με πρωτοβουλία του Συλλόγου «Ουκρανο-Ελληνική Σκέψη» ( Είναι διαθέσιμο).
Στην παγκόσμια λογοτεχνία το όνομα του Ταράς Σεβτσένκο ταυτίζεται με τα ονόματα κορυφαίων διακεκριμένων προσωπικοτήτων της εποχής, όπως ο Λόρδος Byron, Βόλφγκανγκ Φον Γκέτε, Διονύσιος Σολωμός, Αλεξάντρ Πούσκιν.
Ο ποιητής διδάσκεται σε όλες τις Σλαβόφωνες χώρες ακόμη και τώρα …μετά την αλλαγή πολιτεύματος, έτσι τον είχα γνωρίσει κι εγώ από τις σπουδές μου προ ετών στο Πούσκιν, το θέμα είναι ότι είναι σχεδόν άγνωστος στους δυτικούς που εύκολα θα ‘κατάπιναν’ την πληροφορία της …αντίστασης του ποιητή έναντι του σοβιετικού καθεστώτος. Τώρα πως γίνετε ο ποιητής να έχει πεθάνει το 1861 και …να τηρούσε θέση ενάντια… στα σοβιέτ και τους …κατακτητές της Ουκρανίας;
Άτυχη στιγμή, δημοσιογραφική γκάφα ίσως θα απαντούσαν οι υπεύθυνοι σε όποιον τους ρωτούσε για το γεγονός, κανείς όμως δεν ρώτησε…. Διάγουμε μία ξεκάθαρα ατομικιστική, υλιστική εποχή ή απλούστερα η καλλιέργεια αυτού του λαού –του Ουκρανικού- και του Ρωσικού τους έχει οδηγήσει στην περιφρόνιση των ΜΜΕ; Ή ακόμη πιο απλά όλοι γνωρίζουν ότι η δημοσιογραφική γκάφα δε είναι τίποτα άλλο παρά ένα ακόμη ‘πετραδάκι’ στην από-κομουνοποίηση της Ουκρανίας όπως σημειώνει εύστοχα κι οσχολιαστής ‚με ‘θύμα’ όμως τον εθνικό ποιητή της χώρας…
Αξίζει τον κόπο να μελετήσει κανείς τις αντιδράσεις των Ρώσων αναγνωστών της δημοφιλούς ιστοσελίδας στα σχόλια τους. Με πόσο χιούμορ αντιμετώπισαν το θέμα γράφοντας κάποιοι ότι ο Σεβτσένκο …ζει στη Μόσχα, άλλοι ότι ο Στάλιν τον έστειλε σε γκουλάκ … κάποιοι προβληματίζονται για το ξαναγράψιμο της Ιστορίας, το ρόλο των ΜΜΕ κλπ.
Κατά σύμπτωση σήμερα διάβαζα σε site της Λευκάδας για την επέλαση τυμβωρύχων σε αφύλαχτο αρχαίο τάφο του νησιού, αυτή και η αιτία που χρησιμοποίησα τη λέξη τυμβωρυχία στον τίτλο του άρθρου που ίσως κάποιοι την χαρακτηρίσουν ακραία έκφραση. Τι άλλο να πεις όταν το μίσος ενάντια στον κομμουνισμό , το σοσιαλισμό και την Σοβιετική Ένωση οδηγεί σε τέτοιες ακρότητες; Γιατί δεν είναι δυνατόν να πρόκειται για αδαείς που εν αγνοία τους ενέπλεξαν τον εθνικό τους ποιητή στο ‘παιχνίδι’ της βίαιης αποδόμησης του σοσιαλισμού και στο ξαναγράψιμο της ιστορίας που θα παραδοθεί στις επόμενες γενιές γραμμένη κατά το δοκούν…
Ο εθνικός ποιητής της Ουκρανίας Τ. Σεβτσένκο (ημ. θανάτου του 10 Μαρτίου 1861) σύμφωνα με την παρουσιάστρια του καναλιού αντιστάθηκε στα σοβιέτ, στην σοβιετική κατοχή της πατρίδας του…Αν δεν το έβλεπα η ίδια, ομολογώ δεν θα το πίστευα…
Στη χώρα μας υπάρχουν δύο προτομές του Ταράς Σεβτσένκο. Η πρώτη στην Ουκρανική Πρεσβεία των Αθηνών κι η δεύτερη από το 2010 στο πάρκο Γουδί-Δήμο Ζωγράφου κι αυτό λόγω της αδελφοποίησης του δήμου με την δεύτερη σε πληθυσμό πόλη της Ουκρανίας την Μαριούπολη ‚πόλη με άνω των 100.000 Ελλήνων κατοίκων που με αυτό τον τρόπο θέλησαν να τιμήσουν την Ουκρανία και το σύμβολο της , τον εθνικό της ποιητή.
Τρία μικρά αριστουργήματα, εικαστικές δημιουργίες του Ταράς Σεβτσένκο που σαφώς θα ικανοποιήσουν την αισθητική αντίληψη όλων σας. Τίτλοι: Κατερίνα/ Τσιγγάνα/ ο μικρός βοσκός. Πηγή: διαδίκτυο.
Σημείωση:Απόσπασμα από το κείμενο της Ρωσικής ιστοσελίδας:
«Эти неучи забыли, что Тарас Шевченко умер за более чем 60 лет до прихода советской власти и образования СССР». Μετάφραση :
Αυτοί οι αδαείς ξέχασαν ότι ο Ταράς Σεβτσένκο πέθανε πάνω από 60 χρόνια πριν την άφιξη της σοβιετικής εξουσίας και εκπαίδευσης της ΕΣΣΔ.
Κρίνω σκόπιμο ‑χωρίς να επιδιώκω επέμβαση στην πρωτότυπη μετάφραση -,να κάνω σαν κάτοχος της γλώσσας δύο αναγκαίες διευκρυνίσεις. Το ουσιαστικό образованиe , ναι μεν η πρώτη ερμηνεία του στη γλώσσα μας είναι εκπαίδευση αλλά έχει και τίς έννοιες της διαμόρφωσης, σχηματισμού,δημιουργίας. Άρα η σωστή μετάφραση για να γίνει και κατανοητή η φράση είναι: 60 χρόνια πριν την άφιξη της σοβιετικής εξουσίας και σχηματισμού της ΕΣΣΔ.
2.дебилизация.= αποδεκατισμός-πλήρης καταστροφή.