Η περίπτωση Αλεξάντρ Φαντέγιεφ

Μετά­φρα­ση Πανα­γιώ­της Μανιά­της //

Ο Αλε­ξά­ντρ Φαντέ­γιεφ γεν­νή­θη­κε το 1901. Έγι­νε μέλος του ΚΚΡ (μπ) το 1918 λαμ­βά­νο­ντας μέρος στον Εμφύ­λιο Πόλε­μο και στην εξέ­γερ­ση της Κρον­στάν­δης.  Το 1923 έγρα­ψε τη νου­βέ­λα “Ενά­ντια στο ρεύ­μα” ενώ έγι­νε πλα­τιά γνω­στός με το μυθι­στό­ρη­μα “Συντρι­βή” για τον παρ­τι­ζά­νι­κο πόλε­μο στην Άπω Ανα­το­λή. Στον Εμφύ­λιο Πόλε­μο αφιε­ρώ­νει και το μυθι­στό­ρη­μα “Ο τελευ­ταί­ος από τους Ουντέ­γκε”, ενώ στα χρό­νια του Μεγά­λου Πατριω­τι­κού Πόλε­μου έγρα­ψε άρθρα και χρο­νο­γρα­φή­μα­τα για τον ηρω­ι­κό αγώ­να του σοβιε­τι­κού λαού.  Μετα­πο­λε­μι­κά δημο­σί­ευ­σε τη “Νέα Φρου­ρά” που του χάρι­σε μια από τις κορυ­φαί­ες θέσεις στη σοβιε­τι­κή λογο­τε­χνία. Ο Φαντέ­γιεφ ξανά­γρα­ψε κάποια κομ­μά­τια, έπει­τα από κρι­τι­κή που του ασκή­θη­κε στην Πράβ­ντα το 1947, και κυκλο­φό­ρη­σε με τη νέα της μορ­φή το 1951. Η ανα­θε­ώ­ρη­ση δημο­σιευ­μέ­νων έργων, στην καλύ­τε­ρη περί­πτω­ση, ήταν μια πρα­κτι­κή που συνη­θί­ζο­νταν την επο­χή εκείνη…

Διε­τέ­λε­σε μέλος της ΚΕ του ΚΚΡ(μπ) από το 1939, χρο­νιά που ανέ­λα­βε για πρώ­τη φορά Γενι­κός Γραμ­μα­τέ­ας της Ένω­σης Σοβιε­τι­κών Συγ­γρα­φέ­ων ως το 1944. Ακό­μα, επι­σκέ­φθη­κε την Ισπα­νία το 1937 κατά τη διάρ­κεια του Εμφυ­λί­ου, παίρ­νο­ντας μέρος στο Δεύ­τε­ρο Συνέ­δριο Διε­θνι­στών Συγ­γρα­φέ­ων για την Υπε­ρά­σπι­ση της Κουλ­τού­ρας. Επί­σης, διε­τέ­λε­σε αντι­πρό­ε­δρος του Παγκό­σμιου Συμ­βου­λί­ου Ειρή­νης, βου­λευ­τής του Ανώ­τα­του Σοβιέτ ενώ τιμή­θη­κε και με δύο παρά­ση­μα Λένιν.

Στις αρχές της δεκα­ε­τί­ας του 50 άρχι­σε να εκφρά­ζει πιο συχνά της δυσα­ρέ­σκειά του σχε­τι­κά με την πολι­τι­κή του Κόμ­μα­τος στον καλ­λι­τε­χνι­κό τομέα, τάση που εκδη­λώ­θη­κε και από άλλους την επο­χή εκεί­νη. Συμ­φω­νού­σε όμως με τη γενι­κή της κατεύ­θυν­ση, κρα­τώ­ντας τη θέση του. Με το θάνα­το του Στά­λιν θεώ­ρη­σε ότι μπο­ρεί να υπάρ­ξει μια καλύ­τε­ρη περί­ο­δος για την τέχνη, αλλά οι εκθέ­σεις του προς την Κεντρι­κή Επι­τρο­πή αγνο­ή­θη­καν, ενώ άρχι­σε να παρα­γκω­νί­ζε­ται από την ηγε­σία της Ένω­σης Συγ­γρα­φέ­ων. Έτσι στις 13 Μαΐ­ου 1956, περί­που δύο χρό­νια μετά την απο­μά­κρυν­σή του από τη θέση του γραμ­μα­τέα, αλκο­ο­λι­κός και κατα­θλι­πτι­κός αυτο­κτο­νεί. Στο σημεί­ω­μα της αυτο­κτο­νί­ας του γράφει:

Προς την Κεντρι­κή Επι­τρο­πή του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος της Σοβιε­τι­κής Ένωσης

Μου είναι αδύ­να­το να ζήσω περαι­τέ­ρω αφού η τέχνη στην οποία έχω αφιε­ρώ­σει τη ζωή μου έχει κατα­στρα­φεί από την αυτά­ρε­σκη, αδαή ηγε­σία του Κόμ­μα­τος και δεν μπο­ρεί να διορ­θω­θεί πλέ­ον. Τα καλύ­τε­ρα στε­λέ­χη της λογο­τε­χνί­ας- που αριθ­μούν πολύ περισ­σό­τε­ρο από όσο θα μπο­ρού­σαν καν να φαντα­στούν οι τσα­ρι­κοί σατρά­πη­δες- έχουν βιο­λο­γι­κά εξο­ντω­θεί ή έχουν πεθά­νει εξ’ αιτί­ας της εγκλη­μα­τι­κής συνε­νο­χής αυτών της εξου­σί­ας. Οι καλύ­τε­ροι άνθρω­ποι της λογο­τε­χνί­ας πέθα­ναν σε μια αφύ­σι­κα νεα­ρή ηλι­κία· όλοι οι υπό­λοι­ποι που ήταν ικα­νοί-ακό­μη και στο μικρό­τε­ρο βαθ­μό- να παρά­γουν αλη­θι­νά έργα αξί­ας πέθα­ναν πριν φτά­σουν τα 40–50 έτη.

Η λογο­τε­χνία- αυτό το Ιερό- δόθη­κε για εξό­ντω­ση στους γρα­φειο­κρά­τες και στα πιο οπι­σθο­δρο­μι­κά στοι­χεία του λαού, και, από τα υψη­λό­τε­ρα δικαιο­δο­τι­κά όργα­να- όπως τη Διά­σκε­ψη της Μόσχας και το 20^ο Συνέ­δριο του Κόμ­μα­τος, ήρθε ένα νέο σύν­θη­μα  ‘’Εμπρός!’’. Η οδός μέσω της οποί­ας σκο­πεύ­ουν να διορ­θώ­σουν την κατά­στα­ση προ­κα­λεί αγα­νά­κτη­ση. Συγκέ­ντρω­σαν μια ομά­δα από αδα­είς, με την εξαί­ρε­ση λίγων έντι­μων ανθρώ­πων που βρή­καν τον εαυ­τό τους ακρι­βώς στην ίδια κατά­στα­ση διωγ­μού και επο­μέ­νως αδυ­να­τούν να πουν την αλή­θεια- και τα συμπε­ρά­σμα­τά τους είναι βαθιά αντι-Λενι­νι­στι­κά για­τί προ­κύ­πτουν από γρα­φειο­κρα­τι­κές συνή­θειες, συνο­δευ­μέ­νες από την απει­λή του ίδιου ροπάλου.

Με τι αίσθη­μα ελευ­θε­ρί­ας και ανοι­χτό­τη­τας εισήλ­θε η γενιά μου στη λογο­τε­χνία κατά τη διάρ­κεια της ζωής του Λένιν· τι απε­ριό­ρι­στη δύνα­μη υπήρ­χε στην ψυχή μας, και τι όμορ­φα έργα δημιουρ­γή­σα­με και ακό­μη θα μπο­ρού­σα­με να έχου­με δημιουργήσει!

Μετά το θάνα­το του Λένιν μας υπο­βί­βα­σαν σε επί­πε­δο παι­διών· μας κατέ­στρε­ψαν· μας απεί­λη­σαν ιδε­ο­λο­γι­κά και το απο­κά­λε­σαν  ‘’το πνεύ­μα του Κόμ­μα­τος’’. Και τώρα, όταν θα μπο­ρού­σαν να διορ­θω­θούν όλα, πρω­το­γο­νι­σμός και αμά­θεια- μαζί με μια αισχρή δόση αυτο­πε­ποί­θη­σης- εκδη­λώ­νο­νται σε αυτούς ακρι­βώς που υπο­τί­θε­ται ότι διορ­θώ­νουν τα πάντα. Η λογο­τε­χνία έχει τεθεί υπό τον έλεγ­χο ατά­λα­ντων, μικρο­πρε­πών, μνη­σί­κα­κων ανθρώ­πων. Αυτά τα λίγα άτο­μα που έχουν δια­τη­ρή­σει το άγιο φως στις ψυχές τους, βρί­σκουν τον εαυ­τό τους στη θέση των παριών και-λόγω της ηλι­κί­ας τους- θα χαθούν σύντο­μα. Και δεν υπάρ­χει πλέ­ον κανέ­να ερέ­θι­σμα στην ψυχή για να δημιουργήσουν…

Γεν­νη­μέ­νος για σπου­δαίο δημιουρ­γι­κό έργο στο όνο­μα του Κομ­μου­νι­σμού, συν­δε­ό­με­νος με το Κόμ­μα για σχε­δόν 60 χρό­νια, με τους εργά­τες και τους αγρό­τες, προι­κι­σμέ­νος από τον Θεό με ένα ασυ­νή­θι­στο ταλέ­ντο, γέμι­σα με τις πιο ευγε­νείς σκέ­ψεις και συναι­σθή­μα­τα, που μπο­ρούν να γεν­νη­θούν μόνο από τη ζωή του λαού, ενω­μέ­νου με τις εξαι­ρε­τι­κές ιδέ­ες του Κομμουνισμού.

Αλλά μετα­τρά­πη­κα σε άλο­γο που σύρει ένα κατε­στραμ­μέ­νο κάρο. Όλη μου τη ζωή σύρ­θη­κα κάτω από το φορ­τίο πλη­κτι­κών, αδι­καιο­λό­γη­των, αμέ­τρη­των γρα­φειο­κρα­τι­κών καθη­κό­ντων, που ο οποιοσ­δή­πο­τε θα μπο­ρού­σε να έχει φέρει εις πέρας. Και ακό­μη και τώρα, όταν συνο­ψί­ζεις τη ζωή μου, είναι ανυ­πό­φο­ρο να ανα­κα­λείς το πλή­θος από φωνές, επι­πλή­ξεις, κηρύγ­μα­τα και απλά ιδε­ο­λο­γι­κά ελατ­τώ­μα­τα που έπε­φταν βρο­χή πάνω μου, ένα άτο­μο στο οποίο οι άνθρω­ποί μας θα έπρε­πε να είναι δικαιο­λο­γη­μέ­να περή­φα­νοι λόγω της αυθε­ντι­κό­τη­τας και της πραγ­μα­τι­κής σεμνό­τη­τας του βαθέ­ως κομ­μου­νι­στι­κού μου ταλέ­ντου. Η λογο­τε­χνία, ο πολυ­τι­μό­τε­ρος καρ­πός της νέας τάξης, έχει εξευ­τε­λι­στεί, κατα­διω­χθεί και κατα­στρα­φεί. Η αυτα­ρέ­σκεια των νεό­πλου­των στα μεγά­λα διδάγ­μα­τα του Λένιν- ακό­μη και όταν ορκί­ζο­νται πίστη σε αυτά- έχει οδη­γή­σει στην πλή­ρη δυσπι­στία μου για αυτούς. Από αυτούς μπο­ρού­με να περι­μέ­νου­με χει­ρό­τε­ρα από ότι από τον σατρά­πη Στά­λιν. Αυτός του­λά­χι­στον ήταν μορ­φω­μέ­νος, αυτοί όμως είναι αδα­είς.

Η ζωή μου ως συγ­γρα­φέα χάνει κάθε νόη­μα, και αφή­νω αύτη τη ζωή με μεγά­λη χαρά, βλέ­πο­ντάς το σαν μια απαλ­λα­γή από αυτή τη θλι­βε­ρή ύπαρ­ξη, που μικρό­τη­τα, ψέμα­τα και συκο­φα­ντία πέφτουν βρο­χή πάνω σου. Η τελευ­ταία μου ελπί­δα ήταν να πω όλα αυτά στους ανθρώ­πους που ηγού­νται της κυβέρ­νη­σης, αλλά στο πέρα­σμα τριών χρό­νων δεν μπό­ρε­σαν να με δεχθούν, παρά τα αιτή­μα­τά μου.

Ζητώ να θαφτώ δίπλα στη μητέ­ρα μου.

Α. Φαντέ­γιεφ

13/V.56

Ο Παστερ­νάκ όταν έμα­θε για την αυτο­κτο­νία του δήλω­σε ότι απο­κα­τέ­στη­σε τον εαυ­τό του.

Μετά­φρα­ση από http://www.sovlit.net/fadeevsuicide/