Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Η τέχνη που αυτοπεριορίζεται ενισχύει την λογοκρισία της (σχόλιο για τους οπαδικούς βανδαλισμούς σε γκράφιτι με τον Νίκο Γκάλη)

Σχο­λιά­ζει ο Ειρη­ναί­ος Μαρά­κης //

Ένα γκρά­φι­τι, εμπνευ­σμέ­νο από τον μπα­σκε­τι­κό θρύ­λο Νίκο Γκά­λη, σχε­δια­σμέ­νο σε ένα τοί­χο παλιού σπι­τιού στην Αθή­να, ήρθε στις 17 Αυγού­στου, για να κάνει το τυχαίο πέρα­σμα από εκεί­νο το σημείο των κατοί­κων της πρω­τεύ­ου­σας λίγο παρα­πά­νω πιο όμορ­φο και ενδια­φέ­ρον. Στο γκρά­φι­τι απει­κο­νί­ζο­νταν ο Νίκος Γκά­λης φορώ­ντας την φανέ­λα του Άρη, στον οποίο ήταν παί­κτης από το 1979 μέχρι το 1992. Ακο­λού­θη­σε η διε­τία του Πανα­θη­ναϊ­κού (1992–1994).

Αυτό ακρι­βώς το γκρά­φι­τι κατα­στρά­φη­κε με από­φα­ση ομά­δας οπα­δών του ΠΑΟΚ, οι οποί­οι φρό­ντι­σαν να βεβη­λώ­σουν το έργο σβή­νο­ντας το πρό­σω­πό του Γκά­λη και γρά­φο­ντας από δίπλα το όνο­μα της ομά­δας τους καθώς και άλλα υβρι­στι­κά συν­θή­μα­τα κατά της ομά­δας του Άρη και της νεκρής συζύ­γου του επι­δρα­στι­κό­τε­ρου αθλη­τή, σε μαζι­κό άθλη­μα, μετά την Μετα­πο­λί­τευ­ση, ο όποιος απο­τε­λεί τον πρώ­το Έλλη­να μπα­σκε­τμπο­λί­στα που εντά­χθη­κε στο Hall Of Fame, περ­νώ­ντας έτσι στο “πάν­θε­ον” του παγκό­σμιου μπάσκετ.

gkalis2

Οι δημιουρ­γοί του γκρά­φι­τι όμως δεν δίστα­σαν στιγ­μή. Επα­νήλ­θαν επα­σχε­διά­ζο­ντας το γκρά­φι­τι, όπως όφει­λαν, αλλά, δυστυ­χώς, πραγ­μα­το­ποιώ­ντας μια μεγά­λη καλ­λι­τε­χνι­κή και ηθι­κή υπο­χώ­ρη­ση. Στο γκρά­φι­τι πλέ­ον ο Γκά­λης φορού­σε την φανέ­λα της Εθνι­κής Ομά­δας και όχι του Άρη!

Για αυτή τους την κίνη­ση γρά­φτη­κε η άπο­ψη ότι οι δημιουρ­γοί δεν φοβή­θη­καν, δεν το έβα­λαν κάτω καθώς επα­νήλ­θαν για να απο­κα­τα­στή­σουν την ζημιά. Η άπο­ψη μου, όμως, είναι ότι, δυστυ­χώς, το έβα­λαν κάτω. Κανο­νι­κά, το έργο έπρε­πε να απο­κα­τα­στα­θεί στην αρχι­κή του μορ­φή! Έτσι και μόνο έτσι, θα περ­νού­σε το ανα­γκαίο και χρή­σι­μο μήνυ­μα ότι 1) η τέχνη δεν ‑πρέ­πει να- (αυτο)περιορίζεται από κανέ­ναν, ούτε από τους ίδιους τους καλ­λι­τέ­χνες και 2) ότι ο οπα­δι­σμός και η λογο­κρι­σία δεν θα πρέ­πει να κατα­φέρ­νουν να επι­βάλ­λουν την “γνώ­μη” τους για το πως θα έπρε­πε να σχε­δια­στεί ή και εάν έπρε­πε να σχε­δια­στεί το συγκε­κρι­μέ­νο γκρά­φι­τι. Δυστυ­χώς, οι δημιουρ­γοί του γκρά­φι­τι το μόνο που έκα­ναν ήταν να δικαιώ­σουν, εκ των υστέ­ρων, τον συγκε­κρι­μέ­νο βαν­δα­λι­σμό (που υπο­κρύ­πτει πολ­λά κόμπλεξ κι έντο­νη προπαγάνδα).

gkalis6
Όσο αφο­ρά το σκε­πτι­κό της αλλα­γής, η αλή­θεια είναι, ότι δεν ήταν παρά­λο­γο. Θεώ­ρη­σαν οι καλ­λι­τέ­χνες, όχι άδι­κα, ότι στη νέα μορ­φή του, το γκρά­φι­τι δεν θα στο­χο­ποιού­νταν από κανέ­να ανε­γκέ­φα­λο οπα­δό καθώς ο Γκά­λης απει­κο­νί­ζο­νταν με το εθνό­ση­μο στο στή­θος κι όχι με το σήμα και το λογό­τυ­πο ενός συγκε­κρι­μέ­νου αθλη­τι­κού συλ­λό­γου! Δυστυ­χώς, και σε αυτή την περί­πτω­ση, με ευθύ­νη των δημιουρ­γών, ο οπα­δι­σμός πήρε μια μικρή, έστω, νίκη.

Κι όχι μόνο! Οι βάν­δα­λοι ‑μέσα σε λίγες μέρες- επέ­στρε­ψαν στον τόπο του εγκλή­μα­τος, κατα­στρέ­φο­ντας για άλλη μια το γκρά­φι­τι απο­δει­κνύ­ο­ντας περί­τρα­να 1) ότι δεν υπο­λο­γί­ζουν ούτε την αθλη­τι­κή ιστο­ρία, ούτε τους ανθρώ­πους που έγι­ναν σύμ­βο­λα στην προ­σπά­θεια τους να παρά­ξουν έργο ουσί­ας, 2) ότι όταν η τέχνη (αυτό)περιορίζεται τότε ενι­σχύ­ει την λογο­κρι­σία της και την κατα­στο­λή της! και 3) πως ο οπα­δι­σμός είναι μια ανί­α­τη ασθέ­νεια, για την ώρα και στα πλαί­σια πάντα του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος που προ­α­σπί­ζε­ται και ενι­σχύ­ει τέτοιες “αντι­λή­ψεις”.

gkalis4
Θα εξα­σφά­λι­ζε άρα­γε η επα­να­κα­τα­σκευή του γκρά­φι­τι, στην αρχι­κή του μορ­φή, ότι δεν θα το κατα­στρέ­ψουν; Όχι, ας μην έχου­με καμία αυτα­πά­τη. Αυτό δεν συνέ­βη ούτε με την δεύ­τε­ρη εκδο­χή του. (Από άπο­ψη πατριω­τι­κής… σημειο­λο­γί­ας, η δεύ­τε­ρη κατα­στρο­φή είναι ακό­μα χει­ρό­τε­ρη!) Του­λά­χι­στον όμως, θα υπήρ­χε μια καλ­λι­τε­χνι­κή, φιλα­θλη­τι­κή απά­ντη­ση ουσί­ας σε κάθε βάν­δα­λο και οπα­δό πως κανέ­νας μας δεν είναι πάνω από την αθλη­τι­κή ιστο­ρία του τόπου (οι πιθα­νές ενστά­σεις για τον χώρο του αθλη­τι­σμού αν και καθ’ όλα σωστές, δεν έχουν θέση εδώ).

Ναι, η ιστο­ρι­κή και αθλη­τι­κή αλή­θεια είναι αμεί­λι­κτη και δεν κανέ­νας δεν μπο­ρεί να την αλλά­ξει. Ακό­μα περισ­σό­τε­ρο όταν χρη­σι­μο­ποιεί σπρέι και μπο­γιές για να γρά­ψει υβρι­στι­κά συν­θή­μα­τα. Ναι, έκα­νε θαύ­μα­τα με την Εθνι­κής Ομά­δα ο Νίκος Γκά­λης! Έβα­λε τις βάσεις μιας μπα­σκε­τι­κής επο­ποι­ΐ­ας! Αλλά μήπως και με τον Άρη το μπα­σκε­τι­κό του έργο, άρι­στα συν­δε­δε­μέ­νο με την παράλ­λη­λη παρου­σία του στην Εθνι­κή Ελλά­δος, ήταν μικρό; Όχι, προφανώς.

Όσο για την τέχνη και τους φορείς της η απά­ντη­ση ενά­ντια στα φαι­νό­με­να λογο­κρι­σί­ας δεν μπο­ρεί παρά να είναι η συλ­λο­γι­κή προ­στα­σία της, χωρίς υπο­χω­ρή­σεις ‑όπου είναι δυνα­τόν- και η εξα­σφά­λι­ση ότι σε κάθε επί­θε­ση θα υπάρ­χει και μία απά­ντη­ση. Κι αυτό είναι ένα κρί­σι­μο στοί­χη­μα για την επο­χή μας όπως και για κάθε εποχή.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο