Η ταινία της εβδομάδας – Το «Ατέχνως» προτείνει: Ο ΘΙΑΣΟΣ (1975)

Εμβλη­μα­τι­κό αρι­στούρ­γη­μα του Θόδω­ρου Αγγε­λό­που­λου. Από τις καλύ­τε­ρες ται­νί­ες του σκη­νο­θέ­τη, θεω­ρεί­ται από πολ­λούς κρι­τι­κούς ως ενα από τα σημα­ντι­κό­τε­ρα φιλμ στην ιστο­ρία του ευρω­παϊ­κού κινη­μα­το­γρά­φου. Εντάσ­σε­ται στην «τρι­λο­γία της Ιστο­ρί­ας» του Αγγε­λό­που­λου και απο­τε­λεί το δεύ­τε­ρο μέρος της που έπε­ται της ται­νί­ας Μέρες του ’36 και προη­γεί­ται των Κυνηγών.

Η ται­νία ακο­λου­θεί τις περι­πέ­τειες ενός περιο­δεύ­ο­ντος θιά­σου στην Ελλά­δα από το 1939 μέχρι το 1952, ο οποί­ος προ­σπα­θεί να παρου­σιά­σει μια θεα­τρι­κή παρά­στα­ση του βου­κο­λι­κού δρά­μα­τος Γκόλ­φω, η βοσκο­πού­λα. Η πολι­τι­κή ιστο­ρία της Ελλά­δας και η ιδιω­τι­κή των μελών του θιά­σου (που είναι ταυ­τό­χρο­να και μέλη της ίδιας οικο­γέ­νειας) πλέ­κο­νται αξε­διά­λυ­τα. Από τη μια παρα­κο­λου­θού­με τις τελευ­ταί­ες μέρες της δικτα­το­ρί­ας του Μετα­ξά, την έναρ­ξη του πολέ­μου, την ιτα­λι­κή εισβο­λή, τη γερ­μα­νι­κή κατο­χή, την Απε­λευ­θέ­ρω­ση, την άφι­ξη των συμ­μά­χων (Άγγλων αρχι­κά και Αμε­ρι­κα­νών στη συνέ­χεια), τις διώ­ξεις κατά των κομ­μου­νι­στών και τον εμφύ­λιο πόλε­μο, μέχρι τις εκλο­γές του 1952 όπου κυριαρ­χούν οι δυνά­μεις της Δεξιάς. Από την άλλη, οι περι­πέ­τειες της οικο­γέ­νειας του Oρέ­στη, της αδελ­φής του, του πατέ­ρα του, της μητέ­ρας του και του ερα­στή της, παρα­πέ­μπουν στον κεντρι­κό πυρή­να του μύθου των Ατρει­δών. O πατέ­ρας εκτε­λεί­ται από τους Γερ­μα­νούς, μετά την προ­δο­τι­κή καταγ­γε­λία του ερα­στή της μητέ­ρας, κι ο Oρέ­στης, αντάρ­της της Αρι­στε­ράς, με τη συνερ­γα­σία της αδελ­φής, θα σκο­τώ­σει επί σκη­νής τη μητέ­ρα του και τον ερα­στή της, για να έρθει και η δική του εκτέ­λε­ση κατά τη διάρ­κεια των εκκα­θα­ρί­σε­ων που ακο­λού­θη­σαν τη γενι­κή κατα­στο­λή του αντάρ­τι­κου κατά τον Εμφύ­λιο. Το κεντρι­κό πρό­σω­πο της ται­νί­ας είναι η μεγά­λη αδελ­φή (εκεί­νη που, κατά το σχή­μα του μύθου, θα ήταν η Ηλέ­κτρα), η μόνη της οικο­γέ­νειας που, μετά τα δεκα­τρία χρό­νια Ιστο­ρί­ας τα οποία πραγ­μα­τεύ­ε­ται η ται­νία, μένει ώς το τέλος και φρο­ντί­ζει τον μικρό Oρέ­στη, το γιο της μικρής αδελ­φής που έχει παντρευ­τεί έναν αμε­ρι­κα­νό αξιωματικό. 

Η χρο­νο­λο­γι­κή κατα­σκευή της ται­νί­ας, περί­πλο­κη και πολύ­πλο­κη, κτί­ζε­ται με διαρ­κείς χρο­νι­κούς ελιγ­μούς και συνε­χείς εναλ­λα­γές επο­χών. Η ται­νία αρχί­ζει το 1952 και τελειώ­νει το 1939 μ’ ένα πανο­μοιό­τυ­πο πλάνο.

Οι δρα­μα­τι­κές περι­πέ­τειες που αφη­γεί­ται η ται­νία παρα­πέ­μπουν στον κεντρι­κό πυρή­να του μύθου των Ατρει­δών. Η Ηλέ­κτρα, ο Αγα­μέ­μνο­νας, ο Αίγι­σθος, η Κλυ­ται­μνή­στρα, ο Ορέ­στης… Με απί­στευ­τη μαε­στρία, ο Θ. Αγγε­λό­που­λος παίρ­νει αυτούς τους μυθι­κούς ήρω­ες και τους επα­να­το­πο­θε­τεί στη σύγ­χρο­νη Ελλά­δα, μετα­τρέ­πο­ντάς τους σε φορείς της σύγ­χρο­νης Ελλη­νι­κής ιστο­ρί­ας με απώ­τε­ρο στό­χο την δημιουρ­γία μιας σύγ­χρο­νης πολι­τι­κής-ιστο­ρι­κής ται­νί­ας βασι­σμέ­νης σε ένα αρχαίο μύθο.

Όλα τα γεγο­νό­τα δια­δρα­μα­τί­ζο­νται μέσα σε ένα πολύ­πλο­κο κινη­μα­το­γρα­φι­κό σκη­νι­κό με αλλε­πάλ­λη­λους χρο­νι­κούς ελιγ­μούς και συνε­χείς εναλ­λα­γές επο­χών, δημιουρ­γώ­ντας ένα κλί­μα υπό­γειας έντα­σης, όμοιο με τη σκλη­ρό­τη­τα των χρό­νων που αφη­γεί­ται η ταινία.

Ται­νία πολύ μεγά­λης διάρ­κειας (σχε­δόν τέσ­σε­ρις ώρες) η οποία όμως απο­ζη­μιώ­νει και με το παρα­πά­νω τον θεα­τή. Δια­κρί­θη­κε στο Φεστι­βάλ των Καν­νών το 1975, με ειδι­κό βρα­βείο στο Φεστι­βάλ της Ταορ­μί­νας 1975, με βρα­βείο Ιντερ­φιλμ στο Βερο­λί­νο και στο Φεστι­βάλ Βρυ­ξελ­λών το 1976, αλλά, επί­σης, τιμή­θη­κε με το βρα­βείο BIFI στο Φεστι­βάλ του Λον­δί­νου. Εξι βρα­βεία (καλύ­τε­ρης ται­νί­ας, σενα­ρί­ου, σκη­νο­θε­σί­ας, φωτο­γρα­φί­ας, ανδρι­κού ρόλου — Βαγ­γέ­λης Καζάν — και γυναι­κεί­ου ρόλου — Εύα Κοτα­μα­νί­δου — στο Φεστι­βάλ Θεσ­σα­λο­νί­κης απέ­σπα­σε η δημιουρ­γία του Θόδω­ρου Αγγε­λό­που­λου, αλλά το μεγα­λύ­τε­ρο βρα­βείο το πήρε από το κοι­νό. Η μου­σι­κή είναι του Λου­κια­νού Κηλαηδόνη.

«Ο Θία­σος» (The Travelling Players)

Σκη­νο­θε­σία: Θόδω­ρος Αγγελόπουλος.

Σενά­ριο: Θόδω­ρος Αγγελόπουλος.

Διεύ­θυν­ση Φωτο­γρα­φί­ας: Γιώρ­γος Αρβανίτης.

Παί­ζουν: Εύα Κοτα­μα­νί­δου (Ηλέ­κτρα), Αλί­κη Γεωρ­γού­λη (Μητέ­ρα), Στρά­τος Παχής (Πατέ­ρας), Μαρία Βασι­λεί­ου (Χρυ­σό­θε­μη), Βαγ­γέ­λης Καζάν (Αίγι­σθος), Πέτρος Ζαρ­κά­δης (Oρέ­στης), Κυριά­κος Κατρι­βά­νος (Πυλά­δης), Γρη­γό­ρης Ευαγ­γε­λά­τος (Ποι­η­τής), Γιάν­νης Φύριος (ακορ­ντε­ο­νί­στας), Νίνα Παπα­ζα­φει­ρο­πού­λου (γριά), Αλέ­ξης Μπού­μπης (γέρος), Θάνος Γραμ­μέ­νος, Κώστας Στυ­λιά­ρης, Γιώρ­γος Βερ­λής, Κώστας Μαν­δή­λας, Γιώρ­γος Τσι­φός, Ιάκω­βος Παϊ­ρί­δης, Τάκης Δου­κά­κος, Μαί­ρη Ανδροπούλου.

Μου­σι­κή: Λου­κια­νός Κηλαηδόνης.

Διάρ­κεια: 230 λεπτά.