Θωρηκτό Ποτέμκιν — Ήταν 27 Ιουνίου όταν έγινε η πρώτη απόπειρα σχηματισμού ενός πυρήνα επαναστατικού στρατού

Ήταν 27 Ιου­νί­ου  (με το νέο ημε­ρο­λό­γιο) όταν έγι­νε η ανταρ­σία στο θωρη­κτό Ποτέμ­κιν, κατά τη διάρ­κεια της απο­τυ­χη­μέ­νης ρωσι­κής επα­νά­στα­σης. Οι ναύ­τες του θωρη­κτού «Πρί­γκι­πας Ποτέμ­κιν της Ταυ­ρί­δας», αγα­να­κτι­σμέ­νοι από την απάν­θρω­πη μετα­χεί­ρι­ση και την ανή­κου­στη σκλη­ρό­τη­τα της διοί­κη­σης, εξό­ντω­σαν τους πιο μιση­τούς αξιω­μα­τι­κούς και ύψω­σαν στο πλοίο κόκ­κι­νη σημαία. Εκλέ­χτη­κε επι­τρο­πή του πλοίου.

Αφορ­μή για την ανταρ­σία της 27η Ιου­νί­ου ήταν το χαλα­σμέ­νο κρέ­ας του συσ­σι­τί­ου. Οι ναύ­τες αρνή­θη­καν να το φάνε και παρα­πο­νέ­θη­καν στους ανώ­τε­ρούς τους. Ο αξιω­μα­τι­κός Ιππό­λυ­τος Γκι­λια­ρόβ­σκι ήταν αδί­στα­κτος στην αντι­με­τώ­πι­ση των ναυ­τών. Απεί­λη­σε ότι θα εκτε­λέ­σει όποιον δεν φάει το συσ­σί­τιο. Ο Γκρι­γκό­ρι Βακου­λίν­τσουκ, που είχε εκπρο­σω­πή­σει τους ναύ­τες, συνέ­χι­σε να δια­μαρ­τύ­ρε­ται και ο Γκι­λια­ρόβ­σκι τον πυρο­βό­λη­σε. Η εν ψυχρώ εκτέ­λε­ση εξόρ­γι­σε τους υπό­λοι­πους και επα­να­στά­τη­σαν. Έρι­ξαν τον Γκι­λια­ρόβ­σκι στη θάλασ­σα και σκό­τω­σαν 7 απ’ τους 18 αξιω­μα­τι­κούς του θωρηκτού.…

Όταν το πλοίο πέρα­σε στην κατο­χή τους, οι ναύ­τες εξέ­λε­ξαν  μία επι­τρο­πή, με επι­κε­φα­λής το μηχα­νι­κό ναρ­κών Αφα­νά­σι Ματου­σέν­κο και απο­φά­σι­σαν την επό­με­νη κίνη­σή τους.…
Το επα­να­στα­τη­μέ­νο θωρη­κτό μαζί με την τορ­πι­λά­κα­το Νο 267 που είχε προ­σχω­ρή­σει στην εξέ­γερ­ση, κατέ­πλευ­σε στην Οδησ­σό όπου οι εργά­τες είχαν κηρύ­ξει γενι­κή απερ­γία. Οι ναύ­τες δεν απο­βι­βά­στη­καν απ’ το πλοίο για να βοη­θή­σουν τους εξε­γερ­μέ­νους κατοί­κους… Η δυνα­τό­τη­τα να συνε­νω­θούν οι δυνά­μεις των απερ­γών εργα­τών και των ναυ­τών έμει­νε ανεκμετάλλευτη.

Οι τσα­ρι­κοί ματο­κύ­λι­σαν το λαό της Οδησ­σού, όταν ήρθε γιο­μά­τος ενθου­σια­σμό κι ελπί­δες να υπο­δε­χτεί τους ναύ­τες του Θωρη­κτού «Ποτέμ­κιν

Τα γεγο­νό­τα της 16 Ιού­νη (29 Ιού­νη) ήταν απο­φα­σι­στι­κής σημα­σί­ας. Ενα­ντί­ον του θωρη­κτού «Ποτέμ­κιν » στάλ­θη­κε ολό­κλη­ρος ο στό­λος της Μαύ­ρης Θάλασ­σας με την εντο­λή να το αιχ­μα­λω­τί­σει ή να το βυθί­σει. Οι επα­να­στά­τες του «Ποτέμ­κιν » κίνη­σαν θαρ­ρα­λέα για να συνα­ντή­σουν τη μοί­ρα και δύο φορές το θωρη­κτό διά­σπα­σε το σχη­μα­τι­σμό της. Από τα πολε­μι­κά της μοί­ρας οι ναύ­τες χαι­ρέ­τι­ζαν φανε­ρά τους ναύ­τες του «Ποτέμ­κιν ». Η διοί­κη­ση του στό­λου από το φόβο της μήπως ξεσπά­σει εξέ­γερ­ση και στα άλλα πλοία βιά­στη­κε να ξεμα­κρύ­νει στα ανοι­χτά. Ενα από τα θωρη­κτά — το «Γεώρ­γιος Τρο­παιο­φό­ρος» — προ­σχώ­ρη­σε στους επα­να­στά­τες, αλλά οι υπα­ξιω­μα­τι­κοί πρό­δω­σαν το πλή­ρω­μα που τους εμπι­στεύ­τη­κε και έρι­ξαν το πλοίο στα ρηχά. Εντε­κα μέρες μετά το ξέσπα­σμα της εξέ­γερ­σης, αφού εξα­ντλή­θη­καν όλο το κάρ­βου­νο και όλα τα τρό­φι­μα, οι ναύ­τες του «Ποτέμ­κιν » παρέ­δω­σαν το θωρη­κτό στις ρου­μα­νι­κές αρχές της Κωνστάντζας.

Ο από­η­χός της υπήρ­ξε μεγά­λος τόσο στο εσω­τε­ρι­κό όσο και στο εξω­τε­ρι­κό, σε βαθ­μό που θεω­ρεί­ται προ­άγ­γε­λος της Επα­νά­στα­σης του 1917.

«Το θωρη­κτό “Ποτέμ­κιν ” έμει­νε ένα ανί­κη­το έδα­φος της επα­νά­στα­σης και όποια και αν ήταν η τύχη του, έχου­με μπρο­στά μας ένα αναμ­φι­σβή­τη­το και σημα­ντι­κό­τα­το γεγο­νός: Την από­πει­ρα σχη­μα­τι­σμού ενός πυρή­να επα­να­στα­τι­κού στρα­τού», έγρα­φε εκεί­νες τις μέρες ο Λένιν.

Η ταινία

Η ανταρ­σία πέρα­σα στον κινη­μα­το­γρά­φο. Το «Θωρη­κτό Ποτέμ­κιν»   που γυρί­στη­κε για να τιμή­σει τον ξεση­κω­μό των ναυ­τών του ομώ­νυ­μου θωρη­κτού στην Οδησ­σό, το 1905, ανή­κει στον κύκλο των αρι­στουρ­γη­μά­των της 7ης τέχνης. Ο Σερ­γκέι Αϊζεν­στάιν στη­ρί­ζε­ται στα γεγο­νό­τα και τα ξανα­πλά­θει με ερασιτέχνες.

Οι σκάλες της Οδησσού

Η σκη­νή που έχει μεί­νει αξέ­χα­στη σε όλους τους θεα­τές είναι οι «Σκά­λες της Οδησ­σού». Στην ται­νία, οι στρα­τιώ­τες του Τσά­ρου κατε­βαί­νουν απει­λη­τι­κά τις τερά­στιες σκά­λες της Οδησ­σού. Ο κόσμος τρέ­χει να σωθεί, ποδο­πα­τώ­ντας όποιον βρε­θεί μπρο­στά του. Μία μητέ­ρα χάνει τον μικρό της γιο, ο οποί­ος ποδο­πα­τεί­ται απ’ το πλή­θος. Ένα καρό­τσι με ένα μωρό κατρα­κυ­λά στις σκά­λες, ενώ αίμα τρέ­χει από τα μάτια μίας γυναί­κας που φορά­ει γυα­λιά. Ο Αϊζεν­στάιν χρη­σι­μο­ποί­η­σε τις πρω­το­εμ­φα­νι­ζό­με­νες τεχνι­κές του μοντάζ για να προ­κα­λέ­σει έντο­νη συναι­σθη­μα­τι­κή φόρ­τι­ση στο κοινό…