Κατίνα Παξινού: Η ιέρεια του θεάτρου στον κινηματογράφο και στα Όσκαρ

Απο­τε­λεί σημείο ανα­φο­ράς για την υπο­κρι­τι­κή τέχνη στην Ελλά­δα ακό­μη και σήμε­ρα, αν και ελά­χι­στοι εν ζωή την έχουν δει στο θεα­τρι­κό σανί­δι και πολ­λοί λίγοι στις μετρη­μέ­νες στα δάκτυ­λα των δυο χεριών ται­νί­ες, ξένες παρα­γω­γές, που έπαι­ξε. Πρό­κει­ται για την θρυ­λι­κή Κατί­να Παξι­νού, μία από τις κορυ­φαί­ες ηθο­ποιούς της χώρας μας που, μαζί με την Μελί­να Μερ­κού­ρη και την Ειρή­νη Παπά, έκα­νε και αξιο­ση­μεί­ω­τη καριέ­ρα στο εξωτερικό.

Η Κατί­να Παξι­νού, παρό­τι υπήρ­ξε μία τερά­στια ηθο­ποιός, δια­θέ­το­ντας ένα πηγαίο αυτό­φω­το ταλέ­ντο, μία σπου­δαία προ­σω­πι­κό­τη­τα, έμε­λε να συν­δέ­σει το όνο­μά της με ένα άλλο θηρίο της υπο­κρι­τι­κής, τον Αλέ­ξη Μινω­τή, με τον οποίο, εκτός από καλ­λι­τε­χνι­κό ζευ­γά­ρι, παντρεύ­τη­καν και έζη­σαν μαζί μέχρι το τέλος.

Τα ρεκόρ

Η θρυ­λι­κή Κατί­να Παξι­νού κατέ­χει μία σει­ρά από περί­ερ­γα ρεκόρ. Απέ­κτη­σε τη φήμη της στην Ελλά­δα από τις θεα­τρι­κές εμφα­νί­σεις της, ενώ γνώ­ρι­σε την παγκό­σμια ανα­γνώ­ρι­ση από τις λιγο­στές ται­νί­ες που έπαι­ξε. Επί­σης, είναι η πρώ­τη Ελλη­νί­δα καλ­λι­τέ­χνι­δα που πήρε Όσκαρ Ερμη­νεί­ας, ενώ για πρώ­τη φορά απο­νε­μή­θη­κε το συγκε­κρι­μέ­νο Όσκαρ σε μη Αμε­ρι­κα­νό ηθο­ποιό. Και φυσι­κά είναι η πρώ­τη Ελλη­νί­δα ηθο­ποιός που εμφα­νί­στη­κε στις σκη­νές του Μπρό­ντ­γου­εϊ που τις έδω­σε την ανα­γνώ­ρι­ση και την ώθη­ση για να παί­ξει σε σημα­ντι­κές ται­νί­ες, σπου­δαί­ων ξένων σκηνοθετών.

Η Κατί­να Παξι­νού γεν­νή­θη­κε στην ανα­το­λή του 20ου αιώ­να, στις 17 Δεκεμ­βρί­ου του 1900, και είναι μία ευκαι­ρία να θυμη­θού­με κυρί­ως μέσα από τις κινη­μα­το­γρα­φι­κές της εμφα­νί­σεις, που μπο­ρού­με να απο­λαμ­βά­νου­με ακό­μη και σήμε­ρα, τη σημα­ντι­κή της καλ­λι­τε­χνι­κή πορεία, αλλά και ορι­σμέ­νες καθο­ρι­στι­κές στιγ­μές της ζωής της.

Ζωηρό κορίτσι

Γεν­νή­θη­κε στον Πει­ραιά. Μονα­χο­κό­ρη πλού­σιας οικο­γέ­νειας, ο πατέ­ρας της Βασί­λης Κων­στα­ντό­που­λος ήταν αλευ­ρο­βιο­μή­χα­νος. Λόγω του ζωη­ρού χαρα­κτή­ρα της, οι γονείς της την έστει­λαν εσώ­κλει­στη σε σχο­λείο τής Ελβε­τί­ας, όπου σπού­δα­σε μου­σι­κή και τρα­γού­δι στο Ωδείο της Γενεύ­ης, αλλά και σε αντί­στοι­χες σχο­λές της Βιέν­νης και του Βερο­λί­νου. Επι­στρέ­φο­ντας στην Ελλά­δα και σε ιδιαί­τε­ρα μικρή ηλι­κία, παντρεύ­τη­κε τον βιο­μή­χα­νο Γιάν­νη Παξι­νό, με τον οποίο απέ­κτη­σαν δυο κόρες.

Από τον Πειραιά στο Μπρόνγουεϊ και το Χόλιγουντ

Ο πρώ­τος της σημα­ντι­κός ρόλος ήταν αυτός της “Βεα­τρί­κης”, στην ομώ­νυ­μη όπε­ρα, που έγρα­ψε ειδι­κά για την Παξι­νού ο φημι­σμέ­νος συν­θέ­της Δημή­τρης Μητρό­που­λος. Το έργο ανέ­βη­κε το 1920 στο Δημο­τι­κό Θέα­τρο Πει­ραιά. Για πρώ­τη φορά ανέ­βη­κε στο θεα­τρι­κό σανί­δι στο Θέα­τρο Κοτο­πού­λη, στο έργο του Μπα­τάιγ “Γυμνή γυναί­κα”, που την καθιέ­ρω­σε ως πρω­τα­γω­νί­στρια δρα­μα­τι­κών ρόλων. Το 1931 συνερ­γά­στη­κε με τον κορυ­φαίο Έλλη­να ηθο­ποιό Αιμί­λιο Βεά­κη με τον οποίο συνερ­γά­στη­καν στο θία­σο του Αλέ­ξη Μινω­τή. Η γνω­ρι­μία της με τον τελευ­ταίο εξε­λί­χθη­κε σε έρω­τα, για να παντρευ­τούν το 1940. Εκεί­νες τις κατά­μαυ­ρες επο­χές θα φύγουν από την Ελλά­δα και θα εγκα­τα­στα­θούν στις ΗΠΑ. Μετά από λαμπρές εμφα­νί­σεις της στο Μπρό­ντ­γου­εϊ, θα της δοθεί και η ευκαι­ρία να μπει στα κινη­μα­το­γρα­φι­κά πλα­τό, τα οποία θα απο­γειώ­σουν τη φήμη της διεθνώς.

Για Ποιον Χτυπά η Καμπάνα;

Η Παξι­νού στά­θη­κε τυχε­ρή, καθώς είχε την ευκαι­ρία το 1943 να παί­ξει έναν σημα­ντι­κό ρόλο στην ται­νία “Για Ποιον Χτυ­πά η Καμπά­να;”, βασι­σμέ­νη στο ομώ­νυ­μο μυθι­στό­ρη­μα του Έρνεστ Χέμιν­γου­εϊ και σε σκη­νο­θε­σία Σαμ Γουντ. Η Παξι­νού θα ερμη­νεύ­σει τη φημι­σμέ­νη Ισπα­νί­δα αντάρ­τισ­σα ενά­ντια στους φασί­στες του Φράν­κο, έχο­ντας δίπλα της τους διά­ση­μους Γκά­ρι Κού­περ και Ίνγκριντ Μπέρ­γκ­μαν. Η ται­νία προ­τά­θη­κε για 9 Όσκαρ, αλλά τελι­κά θα κερ­δί­σει μόνο ένα, αυτό του Β’ Γυναι­κεί­ου Ρόλου με την Κατί­να Παξινού.

Θα ακο­λου­θή­σουν τα ενδια­φέ­ρο­ντα φιλμ “Ο Εμπρη­στής” του Χέρ­μαν Σούμ­λιν, με Σαρλ Μπουα­γιέ, Λορίν Μπα­κόλ και Πίτερ Λόρε, “Το Πέν­θος Ται­ριά­ζει στην Ηλέ­κτρα” του Ντά­ντλεϊ Νίκολς, με Ρόζα­λιντ Ράσελ, Μάικλ Ρεντ­γκρέιβ, Κερκ Ντά­γκλας, “ Καί­σαρ Βορ­γί­ας” του Χέν­ρι Κινγκ, με Τάι­ρον Πάου­ερ, Όρσον Γουέλς.

Ο Γουέλς και ο Βισκόντι

Το 1955 είναι μία ακό­μη χρο­νιά σταθ­μός για την κινη­μα­το­γρα­φι­κή της πορεία, καθώς θα παί­ξει ένα χαρα­κτη­ρι­στι­κό ρόλο στο εξαι­ρε­τι­κό φιλμ νουάρ “Ο Κύριος Αρκά­ντιν”, μία παραλ­λα­γή του “Πολί­τη Κέιν”, σε σκη­νο­θε­σία Όρσον Γου­έλς . Ωστό­σο, η κορυ­φαία ερμη­νευ­τι­κή στιγ­μή της στο σινε­μά θα σημειω­θεί στο αρι­στουρ­γη­μα­τι­κό δρά­μα του Λου­κί­νο Βισκό­ντι “Ο Ρόκο και τα Αδέλ­φια του” το 1960, όταν η Παξι­νού θα ερμη­νεύ­σει τη μάνα μιας οικο­γέ­νειας που θα ανα­γκα­στεί να εγκα­τα­λεί­ψει το ιτα­λι­κό Νότο για τον πλού­σιο Βορ­ρά… Μαζί της πρω­τα­γω­νι­στούν οι Αλέν Ντε­λόν, Κλά­ου­ντια Καρ­ντι­νά­λε, Ανί Ζιραρ­ντό, Ρενά­το Σαλ­βα­τό­ρι, αλλά και ακό­μη ένας Έλλη­νας, ο νεα­ρός Σπύ­ρος Φωκάς.

Τελευταίο Χειροκρότημα

Θα κλεί­σει την καριέ­ρα της στο σινε­μά πρω­τα­γω­νι­στώ­ντας στο δρα­μα­τι­κό φιλμ “ Το Νησί της Αφρο­δί­της” το 1969. Είναι και η μονα­δι­κή ται­νία ελλη­νι­κής παρα­γω­γής, σε σκη­νο­θε­σία Γιώρ­γου Σκα­λε­νά­κη. Μια σχε­τι­κά ξεχα­σμέ­νη ται­νία, που το στό­ρι της περι­στρέ­φε­ται στις προ­σπά­θειες δυο μανά­δων να σώσουν τα κατα­δι­κα­σμέ­να παι­διά τους σε θάνα­το, την επο­χή του εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κού αγώ­να της ΕΟΚΑ. Η Παξι­νού, αν και ήδη πάσχει από καρ­κί­νο, θα αντα­πε­ξέλ­θει στα γυρί­σμα­τα υπο­μέ­νο­ντας τους πόνους της ασθέ­νειάς της, έχο­ντας δίπλα της τους νεα­ρούς ηθο­ποιούς Άγγε­λο Αντω­νό­που­λο, Κώστα Καστα­νά κ.ά.

Ο καρ­κί­νος καλ­πά­ζου­σας μορ­φής, θα την ταλαι­πω­ρή­σει μέχρι το τέλος της ζωής της, ενώ λίγο πριν φτά­σει το μοι­ραίο, θα πρω­τα­γω­νι­στή­σει στο θέα­τρο και στο συμ­βο­λι­κό έργο “ Μάνα Κου­ρά­γιο” του Μπρεχτ. Έπρε­πε να κάνει κου­ρά­γιο για να βγαί­νει κάθε βρά­δυ στη σκη­νή σέρ­νο­ντας ένα κάρο, αλλά μαζί της κι ένας λαός, καθώς η χώρα έχει μπει στο γύψο από τους στρατιωτικούς.

Η τελευ­ταία της εμφά­νι­ση έγι­νε το καλο­καί­ρι του 1972, όχι πάνω στη σκη­νή, αλλά μπαί­νο­ντας στο αρχαίο θέα­τρο της Επι­δαύ­ρου, όπου δοξά­στη­κε, για να παρα­κο­λου­θή­σει την τελευ­ταία παρά­στα­ση της ζωής της. Το κοι­νό για ώρα χει­ρο­κρο­τού­σε όρθιο. Ήταν το τελευ­ταίο χει­ρο­κρό­τη­μα. Λίγους μήνες μετά, στις 22 Φεβρουα­ρί­ου του 1973, θα φύγει για πάντα…

Πηγή: ΑΠΕ / Χάρης Αναγνωστάκης

Ν. Μπε­λο­γιάν­νης Ν. Πλου­μπί­δης – Στο σπί­τι των ηρώων