Κατατέθηκε στη Βουλή το νομοσχέδιο για το Οικογενειακό Δίκαιο

Κατα­τέ­θη­κε σήμε­ρα στη Βου­λή το νομο­σχέ­διο του υπουρ­γεί­ου Δικαιο­σύ­νης με τίτλο «Μεταρ­ρυθ­μί­σεις ανα­φο­ρι­κά με τις σχέ­σεις γονέ­ων και τέκνων και άλλα ζητή­μα­τα οικο­γε­νεια­κού δικαί­ου». Η συζή­τη­ση του νομο­σχε­δί­ου θα ξεκι­νή­σει στη Βου­λή την ερχό­με­νη εβδομάδα.

Οι δια­τά­ξεις του νομο­σχε­δί­ου ανα­μορ­φώ­νουν το θεσμι­κό πλαί­σιο που διέ­πει τις σχέ­σεις των γονέ­ων και παι­διών, κυρί­ως μετά το δια­ζύ­γιο, την ακύ­ρω­ση του γάμου ή τη λύση του συμ­φώ­νου συμβίωσης.

Παρα­θέ­του­με ένα εκτε­νές από­σπα­σμα από το άρθρο με τίτλο «Το “συμ­φέ­ρον του τέκνου” και η ευθύ­νη των γονιών», που δημο­σιεύ­τη­κε στο «Ριζο­σπά­στη του Σαβ­βα­το­κύ­ρια­κου» στις 17–18/4/2021:

Βασι­κό κρι­τή­ριο για τη ρύθ­μι­ση των σχέ­σε­ων των γονιών, όπως δια­κη­ρυ­κτι­κά προσ­διο­ρί­ζε­ται στο νομο­σχέ­διο, είναι το «συμ­φέ­ρον του τέκνου». Αυτό, όμως, όπως εξει­δι­κεύ­ε­ται και προσ­διο­ρί­ζε­ται από τις δια­τά­ξεις, εξυ­πη­ρε­τεί­ται «ιδί­ως από την ουσια­στι­κή συμ­με­το­χή και των δυο γονέ­ων στην ανα­τρο­φή και φρο­ντί­δα του, καθώς επί­σης και στην απο­τρο­πή διάρ­ρη­ξης των σχέ­σε­ών του με καθέ­ναν από αυτούς».

Έτσι, οι προ­τει­νό­με­νες δια­τά­ξεις του σχε­δί­ου νόμου περιο­ρί­ζουν το «συμ­φέ­ρον του τέκνου» σχε­δόν απο­κλει­στι­κά στην «ουσια­στι­κή επι­κοι­νω­νία» με τους γονείς του. Όσο σημα­ντι­κή και αν είναι η συμ­βο­λή και των δύο γονέ­ων στη φρο­ντί­δα κι ανα­τρο­φή των παι­διών, είτε βρί­σκο­νται σε συμ­βί­ω­ση είτε όχι, η νομο­θε­τι­κή παρέμ­βα­ση δεν αρκεί. Είναι ανα­γκαίο να στη­ρί­ζε­ται στην υπο­χρέ­ω­ση του κρά­τους να συμ­βά­λει στην ουσια­στι­κή οικο­νο­μι­κή και κοι­νω­νι­κή στή­ρι­ξη της εργα­τι­κής-λαϊ­κής οικο­γέ­νειας, στη στή­ρι­ξη των γονιών για την ανα­τρο­φή των παι­διών. Ταυ­τό­χρο­να, υπο­βαθ­μί­ζε­ται το σύνο­λο των ανα­γκών του παι­διού (Υγεία, εκπαί­δευ­ση, αθλη­τι­σμός, πολι­τι­σμός). Απου­σιά­ζει κάθε ανα­φο­ρά στην κρα­τι­κή ευθύ­νη για να εξα­σφα­λί­ζει καθο­λι­κά σε όλα τα παι­διά τα σύγ­χρο­να δικαιώ­μα­τά τους, στη­ρί­ζο­ντας ισό­τι­μα τους γονείς.

Το αντικειμενικό έδαφος στη σχέση γονιών — παιδιών (γονική σχέση)

Πιο συγκε­κρι­μέ­να, στο οικο­γε­νεια­κό δίκαιο προσ­διο­ρί­ζε­ται η γονι­κή μέρι­μνα και η επι­μέ­λεια, ως βασι­κές έννοιες που αφο­ρούν στις υπο­χρε­ώ­σεις και τα δικαιώ­μα­τα των γονέ­ων ένα­ντι των παι­διών τους. Το σχέ­διο νόμου ενι­σχύ­ει αντι­φά­σεις και κενά στο περιε­χό­με­νο των συγκε­κρι­μέ­νων εννοιών, δημιουρ­γώ­ντας ερμη­νευ­τι­κά προ­βλή­μα­τα και κατ’ επέ­κτα­ση εστί­ες έντα­σης μετα­ξύ των δια­ζευγ­μέ­νων γονιών. Η ευθύ­νη των γονιών κατακερματίζεται.

Στο αστι­κό δίκαιο η γονι­κή σχέ­ση προ­βάλ­λε­ται ως μια ουδέ­τε­ρη έννοια, απο­σπα­σμέ­νη από τις κυρί­αρ­χες οικο­νο­μι­κές, κοι­νω­νι­κές σχέ­σεις. Όμως, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, η σχέ­ση γονιών-παι­διών, τόσο πριν όσο και μετά το δια­ζύ­γιο, εξαρ­τά­ται από την κοι­νω­νι­κή, ταξι­κή θέση των γονέ­ων στη σύγ­χρο­νη εκμε­ταλ­λευ­τι­κή κοι­νω­νία. Για την εργα­τι­κή, λαϊ­κή οικο­γέ­νεια η δυνα­τό­τη­τα λύσης του γάμου, γενι­κά μιας συμ­βί­ω­σης, ενώ μπο­ρεί να είναι ανα­γκαία και επι­βε­βλη­μέ­νη, να συνά­δει και με το συμ­φέ­ρον των παι­διών, μπο­ρεί να κατα­λή­ξει σε τρα­γω­δία εξαι­τί­ας των νέων πρό­σθε­των οικο­νο­μι­κών και άλλων απαι­τή­σε­ων για την πρα­κτι­κή προ­σαρ­μο­γή στη νέα κατά­στα­ση. Όταν και οι δύο γονείς είναι εργα­το­ϋ­πάλ­λη­λοι, αυτο­α­πα­σχο­λού­με­νοι, το χαμη­λό εργα­τι­κό-λαϊ­κό εισό­δη­μα, ο κατα­να­γκα­σμός της εργα­σί­ας, που επι­δρά αρνη­τι­κά στην καθη­με­ρι­νή ρου­τί­να, στις κοι­νω­νι­κές συνή­θειες, δια­μορ­φώ­νο­ντας μια ζωή-λάστι­χο, έχουν αρνη­τι­κή αντα­νά­κλα­ση και στη ρύθ­μι­ση των σχέ­σε­ων των γονέ­ων με τα παι­διά, ιδιαί­τε­ρα μετά το δια­ζύ­γιο. Ενώ, πιο ανι­σό­τι­μα ρυθ­μί­ζο­νται αυτές οι σχέ­σεις στις περι­πτώ­σεις που ο ένας από τους δύο γονείς έχει υψη­λό­τε­ρο εισόδημα.

Αντί­στοι­χα, η συναι­νε­τι­κή στά­ση των δύο γονέ­ων απέ­να­ντι στα ζητή­μα­τα γονι­κής μέρι­μνας, ενώ είναι η καλύ­τε­ρη δυνα­τή εξέ­λι­ξη, μπο­ρεί να επη­ρε­ά­ζε­ται αρνη­τι­κά από δυσκο­λί­ες, υπο­χω­ρή­σεις της μιας ή της άλλης πλευ­ράς, που έχουν πηγή τα εργα­σια­κά και οικο­νο­μι­κά προ­βλή­μα­τα, τις από­το­μες εναλ­λα­γές στις συν­θή­κες ζωής και εργασίας.

Στην ίδια κατεύ­θυν­ση, η γονι­κή σχέ­ση και η ποιό­τη­τά της εξαρ­τά­ται από το αν γίνε­ται κοι­νή προ­σπά­θεια των δύο γονέ­ων για την εξα­σφά­λι­ση της σχέ­σης τους με το παι­δί, αφή­νο­ντας στην άκρη τις δια­φω­νί­ες τους. Η κατά­κτη­ση μιας τέτοιας σχέ­σης μετα­ξύ των γονέ­ων και στις σχέ­σεις τους με το παι­δί δεν είναι μια εύκο­λη υπό­θε­ση, ούτε στην περί­πτω­ση των συζύ­γων, ούτε πολύ περισ­σό­τε­ρο στην περί­πτω­ση των δια­ζευγ­μέ­νων ζευγαριών.

Σχε­τί­ζε­ται με το επί­πε­δο και την ανά­πτυ­ξη της κοι­νω­νι­κής συνεί­δη­σης. Στον καπι­τα­λι­σμό, επι­δρούν στις σχέ­σεις των γονιών οι κυρί­αρ­χες κοι­νω­νι­κές αντι­λή­ψεις, συμπε­ρι­φο­ρές, αξί­ες, όπως ο ατο­μι­σμός, ο αντα­γω­νι­σμός, ο εγω­ι­στι­κός τρό­πος ζωής. Ακό­μα πιο σύν­θε­το είναι το ζήτη­μα όταν οι γονείς δεν έχουν εξα­σφα­λί­σει ένα επί­πε­δο συμ­φω­νί­ας για σύν­θε­τα ζητή­μα­τα, που παί­ζουν ουσια­στι­κό ρόλο στην ανά­πτυ­ξη του παι­διού (όπως η θρη­σκεία, η ονο­μα­το­δο­σία κλπ).

Όλα τα παρα­πά­νω ενδέ­χε­ται να πυρο­δο­τή­σουν εντά­σεις στις σχέ­σεις των δια­ζευγ­μέ­νων γονιών. Τέτοιες συγκρού­σεις ενδε­χο­μέ­νως να οδη­γή­σουν στην απο­μά­κρυν­ση του παι­διού από τον ένα γονέα ή στην προ­σκόλ­λη­ση με τον γονέα που έχει την επι­μέ­λεια. Το απο­τέ­λε­σμα τέτοιων παθο­γό­νων σχέ­σε­ων μετα­ξύ γονέ­ων — παι­διών είναι να δια­μορ­φώ­νο­νται αρνη­τι­κά βιώ­μα­τα στην κοι­νω­νι­κή ανά­πτυ­ξη του παι­διού, η οποία σχε­τί­ζε­ται και με την ηλι­κία των παι­διών, επη­ρε­ά­ζει τον τρό­πο με τον οποίο τα παι­διά προ­σαρ­μό­ζο­νται στη νέα οικο­γε­νεια­κή κατάσταση.

Παρό­λο που οι γονείς έχουν την ευθύ­νη της καθη­με­ρι­νής φρο­ντί­δας και ανα­τρο­φής του παι­διού, η συνο­λι­κή ανά­πτυ­ξη και δια­παι­δα­γώ­γη­ση του παι­διού δεν εξαρ­τά­ται μόνο και κυρί­ως από την οικο­γέ­νεια. Εξάλ­λου, το σύνο­λο των κοι­νω­νι­κών σχέ­σε­ων (με πυρή­να τους τις σχέ­σεις ιδιο­κτη­σί­ας) και η εξέ­λι­ξή τους επι­δρούν και συνε­πά­γο­νται συγκε­κρι­μέ­νες υπο­χρε­ώ­σεις και δικαιώ­μα­τα των γονιών, τόσο προς το παι­δί, όσο και μετα­ξύ τους. Στην ανά­πτυ­ξη του παι­διού, λοι­πόν, καθο­ρι­στι­κός παρά­γο­ντας είναι σε ποιες οικο­νο­μι­κές- κοι­νω­νι­κές συν­θή­κες ανα­πτύσ­σε­ται η γονι­κή ευθύ­νη και σχέ­ση, δηλα­δή «σε τι κόσμο» μεγα­λώ­νουν τα παι­διά και με τι όρους, πρώ­τα απ’ όλα οικο­νο­μι­κούς- κοι­νω­νι­κούς. Αυτός ο κόσμος αντα­να­κλά­ται στην αλλη­λε­πί­δρα­ση του παι­διού με το περι­βάλ­λον του, στη δρα­στη­ριό­τη­τά του, στη δια­μόρ­φω­ση της συναι­σθη­μα­τι­κής και νοη­τι­κής λει­τουρ­γί­ας του, δηλα­δή στη δια­μόρ­φω­ση της συνεί­δη­σής του.

Το πραγματικό συμφέρον του παιδιού

Η θέση του ΚΚΕ για το θεσμι­κό πλαί­σιο που διέ­πει τις σχέ­σεις των γονιών και των παι­διών έχει ως αφε­τη­ρία τις κοι­νω­νι­κές ανά­γκες του παι­διού. Από αυτή τη σκο­πιά αντι­με­τω­πί­ζει τις υπο­χρε­ώ­σεις των γονιών απέ­να­ντι στα παι­διά, είτε βρί­σκο­νται σε συμ­βί­ω­ση, είτε όχι, δεν έχει ως αφε­τη­ρία τις συναι­σθη­μα­τι­κές ή άλλες ανά­γκες των γονέ­ων αν έρχο­νται σε σύγκρου­ση με το συμ­φέ­ρον του παιδιού.

Σε αυτή την κατεύ­θυν­ση, χρειά­ζε­ται να είναι υπο­χρέ­ω­ση του κρά­τους η στή­ρι­ξη των δύο γονέ­ων και των παι­διών οικο­νο­μι­κά και κοι­νω­νι­κά. Σύν­θε­τα ζητή­μα­τα, όπως η ρύθ­μι­ση των σχέ­σε­ων των γονιών-παι­διών μετά από ένα δια­ζύ­γιο, δεν μπο­ρούν να λυθούν ατο­μι­κά. Είναι ανα­γκαία η επι­στη­μο­νι­κή, κοι­νω­νι­κή στή­ρι­ξη, δηλα­δή ένα δίκτυο δωρε­άν κοι­νω­νι­κών υπη­ρε­σιών στε­λε­χω­μέ­νων με το κατάλ­λη­λο επι­στη­μο­νι­κό προ­σω­πι­κό (ψυχο­λό­γοι, κοι­νω­νι­κοί λει­τουρ­γοί, παι­δα­γω­γοί), που θα παρα­κο­λου­θούν την εξέ­λι­ξη του δια­ζυ­γί­ου και την πορεία των παι­διών κατά τη διάρ­κεια και μετά από αυτό. Σε αυτά τα πλαί­σια χρειά­ζο­νται δωρε­άν κοι­νω­νι­κές υπη­ρε­σί­ες πρό­λη­ψης σε θέμα­τα οικο­γε­νεια­κού προ­γραμ­μα­τι­σμού, σεξουα­λι­κής αγω­γής, προ­γράμ­μα­τα θερα­πεί­ας οικο­γέ­νειας και ζεύ­γους (πριν να φτά­σουν στη λύση του γάμου), συμ­βου­λευ­τι­κής γονέων.

Αυτό το πλαί­σιο θα περιό­ρι­ζε δρα­στι­κά τις περι­πτώ­σεις των παι­διών που βιώ­νουν τις συνέ­πειες χρό­νιων κοι­νω­νι­κών προ­βλη­μά­των και συμπε­ρι­φο­ρών, της έκθε­σής τους σε κατα­στά­σεις που δια­μορ­φώ­νο­νται στην πορεία προς το δια­ζύ­γιο και μετά από αυτό, εξο­μα­λύ­νο­ντας τις συγκρού­σεις ανά­με­σα στους γονείς. Σε αυτή την κατεύ­θυν­ση χρειά­ζο­νται οικο­γε­νεια­κά δικα­στή­ρια, που να στη­ρί­ζο­νται στη γνω­μο­δό­τη­ση από ειδι­κούς επι­στή­μο­νες (ψυχο­λό­γους, κοι­νω­νι­κούς λει­τουρ­γούς, παι­δο­ψυ­χί­α­τρους), ενταγ­μέ­νους στο κρα­τι­κό δίκτυο κοι­νω­νι­κών υπηρεσιών.

Ταυ­τό­χρο­να, παίρ­νο­ντας υπό­ψη ότι τα οικο­νο­μι­κά προ­βλή­μα­τα και ο οικο­νο­μι­κός, κοι­νω­νι­κός κατα­να­γκα­σμός επη­ρε­ά­ζουν και τη συμπε­ρι­φο­ρά των γονέ­ων μετα­ξύ τους (σε γάμο ή διά­στα­ση), απο­τε­λώ­ντας παρά­γο­ντες είτε όξυν­σης των σχέ­σε­ων μετα­ξύ των γονέ­ων, είτε οικο­νο­μι­κής εξάρ­τη­σης του ενός από τον άλλον, χρειά­ζε­ται να δυνα­μώ­σει η διεκ­δί­κη­ση για επί­δο­μα ανερ­γί­ας χωρίς προ­ϋ­πο­θέ­σεις, στή­ρι­ξη και προ­στα­σία της λαϊ­κής κατοι­κί­ας, ελα­φρύν­σεις από χρέη κ.ά.

Αντί­στοι­χα, το εργα­τι­κό, λαϊ­κό κίνη­μα, το ριζο­σπα­στι­κό γυναι­κείο κίνη­μα χρειά­ζε­ται να διεκ­δι­κή­σουν τις κατάλ­λη­λες οικο­νο­μι­κές, κοι­νω­νι­κές προ­ϋ­πο­θέ­σεις από το κρά­τος, ώστε να στη­ρι­χθούν τα νέα ζευ­γά­ρια, οι νέοι γονείς, αλλά και οι δια­ζευγ­μέ­νοι, στην προ­σπά­θεια να ρυθ­μί­σουν τη γονι­κή μέρι­μνα κι επι­μέ­λεια. Ειδι­κά για τη στή­ρι­ξη των δια­ζευγ­μέ­νων γονιών, είναι επι­τα­κτι­κό, μετα­ξύ άλλων, να έχει τη δυνα­τό­τη­τα ο γονιός που έχει πάνω από δύο παι­διά, από δια­φο­ρε­τι­κούς γάμους, να παίρ­νει το επί­δο­μα για πολύ­τε­κνες οικο­γέ­νειες, ακό­μα και αν δεν ασκεί την επι­μέ­λεια, όπως και να έχει αντί­στοι­χες φορο­λο­γι­κές ελα­φρύν­σεις. Επί­σης, να δίνε­ται το επί­δο­μα τέκνου στο γονέα που έχει την επι­μέ­λεια, έστω και προ­σω­ρι­νά, χωρίς να υπάρ­χει καθυ­στέ­ρη­ση μέχρι να βγει η τελε­σί­δι­κη από­φα­ση του δικα­στη­ρί­ου για την κατα­νο­μή της γονι­κής μέρι­μνας και επιμέλειας.

Οι ισό­τι­μες σχέ­σεις μετα­ξύ των γονέ­ων μπο­ρούν να ανα­πτυ­χθούν όταν δια­σφα­λί­ζο­νται καθο­λι­κά τα σύγ­χρο­να δικαιώ­μα­τα ανδρών και γυναι­κών στη στα­θε­ρή εργα­σία, με στα­θε­ρό ωρά­ριο εργα­σί­ας και αξιο­πρε­πές εργα­σια­κό εισό­δη­μα, με μέτρα προ­στα­σί­ας της μητρό­τη­τας και ολό­πλευ­ρη κρα­τι­κή στή­ρι­ξη και φρο­ντί­δα της οικο­γέ­νειας, προ­στα­σία των παι­διών (μέσω ενός απο­κλει­στι­κά δημό­σιου και δωρε­άν συστή­μα­τος Υγεί­ας, Πρό­νοιας, Παι­δεί­ας, που περι­λαμ­βά­νει και τον αθλη­τι­σμό, πολι­τι­σμό κ.ά.). Όταν στο επί­κε­ντρο μπουν οι πραγ­μα­τι­κές κοι­νω­νι­κές ανά­γκες και η συνο­λι­κή ικα­νο­ποί­η­ση τους, με βάση τις δυνα­τό­τη­τες που υπάρ­χουν τον 21ο αιώνα.

Εμπό­διο σε αυτή τη δυνα­τό­τη­τα, που θα μπο­ρού­σε να δια­σφα­λί­σει το πραγ­μα­τι­κό συμ­φέ­ρον των παι­διών ‑και στις σχέ­σεις τους με τους γονείς μετά από ένα δια­ζύ­γιο- δεν είναι κυρί­ως το νομο­θε­τι­κό πλαί­σιο που διέ­πει τις σχέ­σεις γονιών-παι­διών. Το κύριο εμπό­διο είναι ο οικο­νο­μι­κός, κοι­νω­νι­κός κατα­να­γκα­σμός, συστα­τι­κό στοι­χείο της σάπιας εκμε­ταλ­λευ­τι­κής κοινωνίας.

Μπο­ρεί επί­σης κανείς να δια­βά­σει το άρθρο με τίτλο «Ορι­σμέ­νες σκέ­ψεις για τις προ­ω­θού­με­νες αλλα­γές στο οικο­γε­νεια­κό δίκαιο», που είχε δημο­σιευ­τεί στον «Ριζο­σπά­στη του Σαβ­βα­το­κύ­ρια­κου» 6 — 7 Μάρ­τη 2021.

Πηγή: 902.gr

Ακο­λου­θή­στε το Ατέ­χνως στο Google News, στο Facebook και στο Twitter

Ν. Μπε­λο­γιάν­νης Ν. Πλου­μπί­δης – Στο σπί­τι των ηρώων