ΚΚΕ-ΕΑΜ μπορούσαν να καταλάβουν την εξουσία;

Και πολ­λοί ακό­μη, παρά­γο­ντες και ‑περισ­σό­τε­ρες, υπο­θέ­σεις (για­τί όπως είπα­με υπάρ­χει ένα μεγά­λο αν) που σίγου­ρα ξεφεύ­γουν από τα όρια αυτού του σημειώ­μα­τος ‑όντας ένα ξεχω­ρι­στό «δοκί­μιο Ιστο­ρί­ας»

Ανα­φε­ρό­με­νοι στην πιο σύγ­χρο­νη συλ­λο­γι­κή επε­ξερ­γα­σία του ΚΚΕ, το Δοκί­μιο Ιστο­ρί­ας του Κόμ­μα­τος (1918 — 1949), που συντά­χτη­κε μετά από Πανελ­λα­δι­κή Συν­διά­σκε­ψη.

Ο Ριζοσπάστης του Σ/Κ (5–6 Δεκέμβρη 2020)  στο εξαιρετικό, από ιστορικής πλευράς ένθετο αφιέρωμα, πραθέτει ένα κείμενο βασισμένο σε απόσπασμα από το βιβλίο «Δεκέμβρης του ’44. Κρίσιμη ταξική σύγκρουση»:

Το στά­διο της αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κής επα­νά­στα­σης, που είχε χαρά­ξει η 6η Ολο­μέ­λεια (και επι­κύ­ρω­σε λίγο αργό­τε­ρα το 5ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ), απο­τέ­λε­σε τη βάση πάνω στην οποία προ­σαρ­μό­στη­κε η στρα­τη­γι­κή του «αντι­φα­σι­στι­κού μετώ­που», που υιο­θέ­τη­σε το 6ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ¹ (Δεκέμ­βριος 1935), σύμ­φω­να με τις Απο­φά­σεις του 7ου Συνε­δρί­ου της ΚΔ (Ιού­λιος — Αύγου­στος 1935). Η στρα­τη­γι­κή των αντι­φα­σι­στι­κών μετώ­πων πάλης καθώς και προη­γού­με­νες απο­φά­σεις της ΚΔ στη­ρί­ζο­νταν στην ανά­λυ­ση ότι «…οι εργα­ζό­με­νες μάζες σε μια σει­ρά καπι­τα­λι­στι­κές χώρες είναι υπο­χρε­ω­μέ­νες σήμε­ρα να δια­λέ­ξουν συγκε­κρι­μέ­να όχι ανά­με­σα στη δικτα­το­ρία του προ­λε­τα­ριά­του και στην αστι­κή δημο­κρα­τία, αλλά ανά­με­σα στην αστι­κή δημο­κρα­τία και το φασι­σμό»².

Η στρα­τη­γι­κή του 7ου Συνε­δρί­ου υλο­ποι­ή­θη­κε και πριν τον πόλε­μο και η εμπει­ρία από την εφαρ­μο­γή της ήταν αρνη­τι­κή, αφού υπέ­στη ταπει­νω­τι­κό πλήγ­μα στη Γαλ­λία και στην Ισπα­νία. Πρό­κει­ται για δύο χώρες όπου σχη­μα­τί­στη­καν κυβερ­νή­σεις του Λαϊ­κού Μετώ­που, στην πρώ­τη με τη στή­ρι­ξη του ΚΚ Γαλ­λί­ας προς την κυβέρ­νη­ση του σοσια­λι­στή Λεόν Μπλουμ και στη δεύ­τε­ρη με τη συμ­με­το­χή του ΚΚ Ισπα­νί­ας στην κυβέρ­νη­ση του Λάρ­γκο Καμπα­λέ­ρο. Κατά τον εμφύ­λιο πόλε­μο, η γαλ­λι­κή κυβέρ­νη­ση του Λαϊ­κού Μετώ­που απα­γό­ρευ­σε την εξα­γω­γή όπλων για τον εξο­πλι­σμό του Δημο­κρα­τι­κού Στρα­τού Ισπα­νί­ας και σε συνεν­νό­η­ση με τη Βρε­τα­νία ζήτη­σε από τις ευρω­παϊ­κές κυβερ­νή­σεις ν’ ακο­λου­θή­σουν απέ­να­ντι στην Ισπα­νία πολι­τι­κή «ουδε­τε­ρό­τη­τας», την ίδια στιγ­μή που η Γερ­μα­νία και η Ιτα­λία τρο­φο­δο­τού­σαν τον Φράν­κο με τερά­στιας ισχύ­ος πολε­μι­κά μέσα και στρα­τό! Αμέ­σως μετά το 7ο Συνέ­δριο της ΚΔ και πριν το 6ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ, η 4η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ (27–28 Σεπτεμ­βρί­ου 1935) απο­φά­σι­σε ότι «…το ΚΚΕ συνερ­γά­ζε­ται όχι μόνο με τα σοσια­λι­στι­κά και τα αγρο­τι­κά κόμ­μα­τα (…) αλλά και όλα τα άλλα κόμ­μα­τα (…) που στέ­κο­νται σε μια ελά­χι­στη δημο­κρα­τι­κή — αντι­φα­σι­στι­κή βάση (…) όπως των Φιλε­λευ­θέ­ρων».³

Είχε προη­γη­θεί η Από­φα­ση της ΚΕ (Αύγου­στος 1935), η οποία έθε­τε το στό­χο για «…τον σχη­μα­τι­σμό της αντι­φα­σι­στι­κής — δημο­κρα­τι­κής κυβέρ­νη­σης», με τη συμ­με­το­χή του ΚΚΕ. Η ουσία των προη­γού­με­νων ντο­κου­μέ­ντων ήταν: Μέσα από την πάλη ενα­ντί­ον του μοναρ­χο­φα­σι­σμού το ΚΚΕ θα επι­διώ­ξει αρχι­κά την αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κή επα­νά­στα­ση και μετά το σοσια­λι­σμό. (…) Η πολι­τι­κή της «εθνι­κής ενό­τη­τας», που βρι­σκό­ταν πίσω και από το στά­διο ακό­μα της λεγό­με­νης αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κής επα­νά­στα­σης, ήταν γενι­κή γραμ­μή του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος στα χρό­νια του πολέ­μου και στα πρώ­τα μετα­πο­λε­μι­κά, και αυτή υλο­ποι­ή­θη­κε και στις χώρες που απο­σπά­στη­καν από το ιμπε­ρια­λι­στι­κό σύστη­μα (Πολω­νία, Ρου­μα­νία, Γιου­γκο­σλα­βία κ.λπ.). Με μια μεγά­λη δια­φο­ρά: Οτι σε αυτές και άλλες υπήρ­χε η άμε­ση παρου­σία του Κόκ­κι­νου Στρα­τού και ασκού­σε γενι­κό­τε­ρη επί­δρα­ση ο απο­τρε­πτι­κός στους ιμπε­ρια­λι­στι­κούς σχε­δια­σμούς ρόλος της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης. Για παρά­δειγ­μα, ο Τίτο έφτα­σε στο Βελι­γρά­δι στις 27 Οκτώ­βρη 1944, αφού προη­γου­μέ­νως, στις 20 του ίδιου μήνα, ο Κόκ­κι­νος Στρα­τός είχε απε­λευ­θε­ρώ­σει τη γιου­γκο­σλα­βι­κή πρω­τεύ­ου­σα, μαζί με παρ­τι­ζά­νι­κο στρα­τό.⁴
Αντί­θε­τα, στην Ελλά­δα υπήρ­χε ο βρε­τα­νι­κός στρατός.

Και στις δύο πλευ­ρές υπήρ­χαν χιλιά­δες νεκροί και τερά­στιες υλι­κές κατα­στρο­φές, ταυ­τό­χρο­να με το όργιο της πτω­μα­το­λο­γί­ας και της προ­βο­κά­τσιας που οργά­νω­σαν οι Βρε­τα­νοί και οι εγχώ­ριοι κρα­τι­κοί μηχα­νι­σμοί. Ποια «ομα­λό­τη­τα» ήταν δυνα­τό να έρθει μετά από το δολο­φο­νι­κό όργιο των λαο­μί­ση­των Ταγ­μά­των Ασφα­λεί­ας, ενα­ντί­ον χιλιά­δων αγω­νι­στών, ακό­μα και ανθρώ­πων που δεν είχαν ενερ­γή ανά­μει­ξη στην οργα­νω­μέ­νη πάλη; Αλλω­στε, ο αστι­κός πολι­τι­κός κόσμος που αντι­στε­κό­ταν στους κατα­κτη­τές παίρ­νο­ντας το μέρος της βρε­τα­νι­κής πλευ­ράς, συνέ­δεε την απε­λευ­θέ­ρω­ση με τη δια­τή­ρη­ση της καπι­τα­λι­στι­κής εξου­σί­ας. Παρέ­μει­νε ατα­λά­ντευ­τος σε αυτήν τη θέση, ακό­μα και τότε που δεν μπο­ρού­σε ούτε στην Αθή­να να έρθει από την Αίγυ­πτο, δίχως τον βρε­τα­νι­κό στρα­τό και τους συμ­βι­βα­σμούς του ΚΚΕ και του ΕΑΜ.

Το ΚΚΕ αντι­με­τώ­πι­σε τον ένο­πλο αγώ­να των 33 ημε­ρών ως μέσο επί­τευ­ξης ενός στό­χου που δεν έβγαι­νε από το πλαί­σιο της αστι­κής κοι­νο­βου­λευ­τι­κής δημο­κρα­τί­ας. Ομως η ταξι­κή πάλη έχει τους δικούς της αδή­ρι­τους νόμους. Ενώ ο Δεκέμ­βρης διαρ­κού­σε, η Από­φα­ση του ΠΓ της ΚΕ, στα μέσα της φωτιάς (17 Δεκέμ­βρη 1944), ανέ­φε­ρε: «Στην περί­ο­δο της απε­λευ­θέ­ρω­σης, όταν οι αντί­πα­λοί μας φοβό­νταν ότι θα κατα­λά­βει την εξου­σία, όπως μπο­ρού­σε να το κάνει, το ΚΚΕ από­δει­ξε περί­τρα­να την ειλι­κρί­νεια και εντι­μό­τη­τα των δημο­κρα­τι­κών του σκο­πών. Εξα­σφά­λι­σε από­λυ­τη τάξη στην πρω­τεύ­ου­σα και στις άλλες πόλεις και ζήτη­σε από το λαό να περι­μέ­νει από την κυβέρ­νη­ση ικα­νο­ποί­η­ση των αιτη­μά­των του. (…) Μέσα και έξω από την κυβέρ­νη­ση το ΚΚΕ και το ΕΑΜ έκα­μαν τα πάντα για να μπουν σε εφαρ­μο­γή δημο­κρα­τι­κές λύσεις, για να προ­λη­φθεί η αιμα­το­χυ­σία»⁵. Συνε­χί­ζο­ντας η Από­φα­ση του ΠΓ, αφού κατάγ­γελ­λε την κυβέρ­νη­ση Γ. Παπαν­δρέ­ου και τους Λήπερ — Σκό­μπυ, ότι «παρα­βιά­ζουν αρχές πολέ­μου, σύμ­φω­να Λιβά­νου — Καζέρ­τας, κυβερ­νη­τι­κές επαγ­γε­λί­ες, κου­ρε­λιά­ζουν την εθνι­κή μας ανε­ξαρ­τη­σία και αξιο­πρέ­πεια, ποδο­πα­τούν τα δικαιώ­μα­τα του ελλη­νι­κού λαού, ετοι­μά­ζουν εμφύ­λιο πόλε­μο και νεο­φα­σι­στι­κή τυραν­νία»⁶, κατέ­λη­γε με τα εξής: «Ολοι επί ποδός πολέ­μου (…) Να στα­μα­τή­σει η φονι­κή και δια­λυ­τι­κή του έθνους μας ξενι­κή επέμ­βα­ση. Να συγκρο­τη­θεί ελλη­νι­κή δημο­κρα­τι­κή κυβέρ­νη­ση πραγ­μα­τι­κής εθνι­κής ενό­τη­τας, που θα λύσει όλα τα εσω­τε­ρι­κά ζητή­μα­τα. (…) Για τη λευ­τε­ριά και την ανε­ξαρ­τη­σία! Για τη δημο­κρα­τία!»⁷.

Τη θέση του ΚΚΕ για «ομα­λή δημο­κρα­τι­κή εξέ­λι­ξη» είχε υπο­γραμ­μί­σει ο Γιώρ­γης Σιά­ντος, Γραμ­μα­τέ­ας της ΚΕ, μιλώ­ντας στη μεγά­λη συγκέ­ντρω­ση της Αθή­νας για την επέ­τειο των 26 χρό­νων από την ίδρυ­ση του Κόμ­μα­τος, λίγο και­ρό πριν αρχί­σει ο Δεκέμ­βρης (19 Νοέμ­βρη 1944). Συγκε­κρι­μέ­να είπε: «Είμα­στε υπε­ρα­σπι­στές της ομα­λής δημο­κρα­τι­κής εξέ­λι­ξης της πολι­τι­κής ζωής του τόπου. Κατα­πο­λε­μού­με τις δυνα­μι­κές — διχτα­το­ρι­κές λύσεις. (…) Μετέ­χου­με και υπο­στη­ρί­ζου­με την Κυβέρ­νη­ση Εθνι­κής Ενό­τη­τας για­τί βασι­κά συμ­φω­νού­με με τους προ­γραμ­μα­τι­κούς της σκο­πούς. (…) Αγω­νι­ζό­μα­στε για να γίνει γρή­γο­ρα ελεύ­θε­ρο δημο­ψή­φι­σμα για το πολι­τεια­κό. (…) Μόνο έτσι θα μπού­με πραγ­μα­τι­κά στο δρό­μο της ομα­λής δημο­κρα­τι­κής εξέ­λι­ξης. (…) Αγω­νι­ζό­μα­στε για την άμε­ση προ­ε­τοι­μα­σία εκλο­γών Συντα­χτι­κής Εθνο­συ­νέ­λευ­σης, για­τί μόνο έτσι μπαί­νου­με πραγ­μα­τι­κά στον ομα­λό πολι­τι­κό βίο και την πραγ­μα­τι­κή ανοι­κο­δό­μη­ση της Ελλά­δας».⁸

Από αυτές τις εκτι­μή­σεις εξη­γεί­ται και το γεγο­νός για­τί οι μάχες του ΕΑΜ — ΕΛΑΣ τον Δεκέμ­βρη περιο­ρί­στη­καν κυρί­ως στην Αθή­να και τον Πει­ραιά και δεν επε­κτά­θη­καν σε όλη την Ελλά­δα. Αντί­θε­τα, για λογα­ρια­σμό της αστι­κής τάξης, συνό­ψι­σε τους νόμους της ταξι­κής πάλης ο Γ. Παπαν­δρέ­ου: «Το συμπέ­ρα­σμα είναι ότι ο Δεκέμ­βριος μπο­ρεί να θεω­ρη­θή “δώρον του Υψί­στου”. Αλλά, διά να υπάρ­ξη ο Δεκέμ­βριος, έπρε­πε προη­γου­μέ­νως να είχω­μεν έλθει εις την Ελλά­δα. Και τού­το ήτο δυνα­τόν μόνο με την συμ­με­το­χήν και του ΚΚΕ εις την κυβέρ­νη­σιν, δηλα­δή με τον Λίβα­νον. Και διά να ευρε­θούν εδώ οι Βρε­τα­νοί, οι οποί­οι ήσαν απα­ραί­τη­τοι διά την Νίκην, έπρε­πε προη­γου­μέ­νως να είχεν υπο­γρα­φή το Σύμ­φω­νον της Καζέρ­τας. Και δια να γίνη Στά­σις — “το δώρον του Υψί­στου” — έπρε­πε προη­γου­μέ­νως να επι­μεί­νω εις την άμε­σον απο­στρά­τευ­σιν του ΕΛΑΣ και να θέσω το ΚΚΕ ενώ­πιον του διλήμ­μα­τος ή να απο­δε­χθή ειρη­νι­κώς τον αφο­πλι­σμόν του ή να επι­χει­ρή­ση την Στά­σιν, υπό συν­θή­κας όμως πλέ­ον, αι οποί­αι ωδή­γουν εις την συντρι­βήν του. Αυτή είναι η ιστο­ρι­κή αλή­θεια»⁹.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Το 6ο Συνέ­δριο εξά­λει­ψε και τις θεω­ρού­με­νες ως αρι­στε­ρί­στι­κες πλευ­ρές της 6ης Ολο­μέ­λειας, όπως, για παρά­δειγ­μα, το ότι η αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κή επα­νά­στα­ση στρε­φό­ταν ενά­ντια στο σύνο­λο της αστι­κής τάξης.
2. Ινστι­τού­το Μαρ­ξι­σμού — Λενι­νι­σμού της ΚΕ του ΚΚΣΕ, «Κομ­μου­νι­στι­κή Διε­θνής», σελ. 403, εκδ. «Ελεύ­θε­ρη Ελλά­δα», 1973
3. «Το ΚΚΕ. Επί­ση­μα Κεί­με­να», τόμ. 4ος, σελ. 246, Πολι­τι­κές και Λογο­τε­χνι­κές Εκδό­σεις, 1968.
4. Ο Ι. Τίτο έχει παρα­τη­ρή­σει: «Χωρίς τη Σοβιε­τι­κή Ενω­ση θα ήταν αδύ­να­το να νική­σου­με τους φασί­στες κατα­κτη­τές, θα ήταν αδύ­να­το να απε­λευ­θε­ρώ­σου­με τη Γιου­γκο­σλα­βία, θα ήταν αδύ­να­το να δημιουρ­γή­σου­με την και­νούρ­για Γιου­γκο­σλα­βία» (Ακα­δη­μία Επι­στη­μών ΕΣΣΔ, «Παγκό­σμια Ιστο­ρία», τομ. Χ, σελ. 574, εκδ. «Μέλισ­σα», Αθή­να, 1965)
5. «Το ΚΚΕ. Επί­ση­μα Κεί­με­να», τόμ. 5ος, σελ. 245, εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να, 1981
6. «Το ΚΚΕ. Επί­ση­μα Κεί­με­να», τόμ. 5ος, σελ. 246, εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να, 1981
7. «Το ΚΚΕ. Επί­ση­μα Κεί­με­να», τόμ. 5ος, σελ. 248–249, εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να, 1981
8. «Το ΚΚΕ. Επί­ση­μα Κεί­με­να», τόμ. 5ος, σελ. 240, 241, 243, εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να, 1981
9. Γεώρ­γιος Παπαν­δρέ­ου, «Ο Δεκέμ­βριος 1944», «Η Καθη­με­ρι­νή», 2 Μαρ­τί­ου 1945
10. «Το ΚΚΕ. Επί­ση­μα Κεί­με­να», τόμ. 5ος, σελ. 422, εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να, 1981