Κυκλώνας Ζορμπάς: Εντυπωσιακή φωτογραφία από τη NASA

Τι είναι οι μεσογειακοί κυκλώνες και πώς δημιουργούνται

Οι μεσο­γεια­κοί κυκλώ­νες, διε­θνώς γνω­στοί ως Medicanes (από τις λέξεις Mediterranean και hurricanes) είναι ένα σχε­τι­κά σπά­νιο φαι­νό­με­νο που συμ­βαί­νει μία έως δύο φορές το χρό­νο. Έχουν πολ­λά κοι­νά με τους τρο­πι­κούς κυκλώ­νες, καθώς θυελ­λώ­δεις άνε­μοι στρο­βι­λί­ζο­νται γύρω από ένα «μάτι», συνο­δευό­με­νοι από καταρ­ρα­κτώ­δεις βροχές.

Όμως, σύμ­φω­να με το Ινστι­τού­το της Γης του Πανε­πι­στη­μί­ου Κολού­μπια της Νέας Υόρ­κης, επει­δή η Μεσό­γειος δεν έχει μεγά­λη έκτα­ση ούτε πολύ ζεστά νερά, ο μεσο­γεια­κός κυκλώ­νας δεν απο­κτά την έντα­ση ενός τρο­πι­κού κυκλώ­να. Είναι έτσι αμφί­βο­λο αν όντως το εν λόγω φαι­νό­με­νο στη Μεσό­γειο πρέ­πει να θεω­ρη­θεί κανο­νι­κός κυκλώνας.

Οι μεσο­γεια­κοί κυκλώ­νες (με ή χωρίς εισα­γω­γι­κά) είναι πιθα­νό­τε­ρο να σχη­μα­τι­σθούν το φθι­νό­πω­ρο ή το χει­μώ­να πάνω από σχε­τι­κά θερ­μά ύδα­τα, σε συν­δυα­σμό με τον ψυχρό­τε­ρο αέρα από πάνω τους, ενώ οι τρο­πι­κοί κυκλώ­νες είναι πιο συνη­θι­σμέ­νοι κατά τους μήνες του καλο­και­ριού. Ενώ στον Ατλα­ντι­κό ή στον Ειρη­νι­κό Ωκε­α­νό οι κυκλώ­νες προ­ϋ­πο­θέ­τουν θερ­μο­κρα­σί­ες θάλασ­σας περί­που 27 βαθ­μών Κελ­σί­ου, στη Μεσό­γειο μπο­ρούν να σχη­μα­τι­σθούν κυκλώ­νες ακό­μη και με νερά με θερ­μο­κρα­σία μόνο 14 βαθ­μών Κελσίου.

Οι Medicanes έχουν ένα ψυχρό πυρή­να και κινού­νται πάντα από τα δυτι­κά προς τα ανα­το­λι­κά. Ξεκι­νούν σαν απλές καται­γί­δες για να εξε­λι­χθούν σε κάτι πολύ περισ­σό­τε­ρο, μετα­τρέ­πο­ντας θερ­μο­δυ­να­μι­κά τη θερ­μό­τη­τα και την υγρα­σία της Μεσο­γεί­ου σε ενέρ­γεια. Ανα­πτύσ­σε­ται έτσι ένα ισχυ­ρό υπο­τρο­πι­κό σύστη­μα χαμη­λών πιέ­σε­ων, με πυκνά νέφη να στρο­βι­λί­ζο­νται γύρω από ένα «μάτι» καθα­ρό από νέφη, κάτι που θυμί­ζει πολύ έναν τρο­πι­κό κυκλώνα.

Δύο είναι οι συνη­θέ­στε­ρες περιο­χές για τη δημιουρ­γία μεσο­γεια­κού κυκλώ­να: αφε­νός μια περιο­χή στη δυτι­κή Μεσό­γειο μετα­ξύ της Ισπα­νί­ας, της Σαρ­δη­νί­ας και της Κορ­σι­κής και, αφε­τέ­ρου, στην ανα­το­λι­κή Μεσό­γειο στο Ιόνιο, ιδί­ως στο νότιο. Είναι πιθα­νό ότι η μορ­φο­λο­γία των ακτο­γραμ­μών ανά­με­σα στη «μπό­τα» της νότιας Ιτα­λί­ας και στη δυτι­κή Ελλά­δα ευνο­εί την ανά­πτυ­ξη ανέ­μων που στρο­βι­λί­ζο­νται αντί­στρο­φα από τη φορά του ρολο­γιού, έτσι ώστε να δημιουρ­γη­θεί ένα χαμη­λό βαρο­με­τρι­κό σύστημα.

Παρό­λο που οι Medicanes ανα­μέ­νε­ται να παρα­μεί­νουν σχε­τι­κά σπά­νιοι, οι επι­στή­μο­νες του Πανε­πι­στη­μί­ου Κολού­μπια θεω­ρούν ότι, καθώς θα αυξά­νε­ται η επι­φα­νεια­κή θερ­μο­κρα­σία των υδά­των στη Μεσό­γειο λόγω και της κλι­μα­τι­κής αλλα­γής, στο μέλ­λον είναι πιθα­νό ότι το φαι­νό­με­νο ‑όταν συμ­βαί­νει- θα είναι ισχυ­ρό­τε­ρο και θα μοιά­ζει ακό­μη περισ­σό­τε­ρο με κανο­νι­κό κυκλώνα.