Λίνο Βεντούρα: Ο σκληρός πρωταγωνιστής, με τον χαλύβδινο χαρακτήρα και την καρδιά παιδιού

Από τους πλέ­ον αγα­πη­μέ­νους ηθο­ποιούς, που ερμή­νευ­σε μονα­δι­κά σκλη­ρούς χαρα­κτή­ρες, είτε από την πλευ­ρά του νόμου, είτε από την πλευ­ρά του υπο­κό­σμου, αλλά πάντα πιστός σε αρχές και τον αντρι­κό κώδι­κα τιμής, ο Λίνο Βεντού­ρα, αν και Ιτα­λός, λατρεύ­τη­κε από το γαλ­λι­κό κοι­νό και βρί­σκε­ται στη 23η θέση με τις 100 μεγα­λύ­τε­ρες προ­σω­πι­κό­τη­τες της Γαλ­λί­ας. Ταυ­τό­χρο­να υπήρ­ξε ένα από τα χαρα­κτη­ρι­στι­κό­τε­ρα παρα­δείγ­μα­τα της παγκό­σμιας υπο­κρι­τι­κής που απο­δει­κνύ­ει ότι «οι μεγά­λοι ηθο­ποιοί γεν­νιού­νται δεν γίνονται».

Στο σκλη­ρό, τσα­λα­κω­μέ­νο του πρό­σω­πο, από τη νεα­νι­κή εμπει­ρία του στην επαγ­γελ­μα­τι­κή πάλη, με το βλο­συ­ρό και βαρύ ύφος, πολ­λοί απ’ τους κορυ­φαί­ους Γάλ­λους σκη­νο­θέ­τες βρή­καν τον ιδα­νι­κό ερμη­νευ­τή, αλλά δύο είναι οι κινη­μα­το­γρα­φι­στές που σημά­δε­ψαν τη λαμπρή κατα­ξιω­μέ­νη πορεία του στο σινε­μά. Ο ικα­νό­τα­τος Ζαν Μπε­κέρ, που τον πέτα­ξε, χωρίς ιδιαί­τε­ρες συστά­σεις, στην αρέ­να των στού­ντιο και ο μέγας Ζαν Πιέρ Μελ­βίλ, που τον καθιέ­ρω­σε ως πρω­τα­γω­νι­στή πρό­τυ­πο, σε κλα­σι­κές αξιο­μνη­μό­νευ­τες ταινίες.

Συμπλη­ρώ­νο­ντας 35 χρό­νια από τον πρό­ω­ρο θάνα­τό του, στις 22 Οκτω­βρί­ου του 1987, είναι ευκαι­ρία να θυμη­θού­με το γοη­τευ­τι­κό του σερ­γιά­νι στη ζωή και στον κόσμο του κινη­μα­το­γρά­φου, τα πρώ­τα του βήμα­τα και τις τερά­στιες επι­τυ­χί­ες του, καθώς και τη μεγά­λη του καρ­διά, με την αγά­πη που έδει­ξε στα παι­διά με αναπηρία.

Η Πάρμα, το Παρίσι και η πάλη

Ο Αντζιο­λί­νο Τζου­ζέ­πε Πασκουά­λε Βεντού­ρα, όπως ήταν το πλή­ρες όνο­μά του, γεν­νή­θη­κε στις 14 Ιου­λί­ου του 1919, στην Πάρ­μα της Βόρειας Ιτα­λί­ας, από τους Τζο­βά­νι Βεντού­ρα και Λουί­ζα Μπο­ρί­νι. Άγριο αγό­ρι, εγκα­τέ­λει­ψε το σχο­λείο σε ηλι­κία οχτώ ετών, μετά την απο­βο­λή του, και σύντο­μα θα μετα­κο­μί­σει με τους γονείς του στο Παρί­σι. Ανα­γκά­στη­κε να κάνει πολ­λές δου­λειές του ποδα­ριού, ενώ όταν ενη­λι­κιώ­θη­κε ασχο­λή­θη­κε με την επαγ­γελ­μα­τι­κή πάλη, στην οποία κατέ­γρα­ψε αρκε­τές νίκες αλλά και κάποιες ήττες. Την εγκα­τέ­λει­ψε ορι­στι­κά έπει­τα από έναν σοβα­ρό τραυματισμό.

Μπαίνοντας στο σινεμά από… το παράθυρο

Ο Βεντού­ρα, μπή­κε στον κινη­μα­το­γρά­φο από… το παρά­θυ­ρο. Ένας φίλος του τον σύστη­σε στον σημα­ντι­κό σκη­νο­θέ­τη Ζαν Μπε­κέρ, ο οποί­ος έψα­χνε κάποιον να παί­ξει δίπλα στο ιερό τέρας του γαλ­λι­κού σινε­μά, Ζαν Γκα­μπέν, στο εξαι­ρε­τι­κό «Μην Αγγί­ζε­ται τη Λεία». Ο έμπει­ρος και οξυ­δερ­κής Ζαν Μπε­κέρ, θα του προ­τεί­νει τον ρόλο, αλλά ο Βεντού­ρα, που εκεί­νη την επο­χή δού­λευε ως εφη­με­ρι­δο­πώ­λης, μηχα­νι­κός, πλα­σιέ ή χαμά­λης, θα αρνη­θεί. Ευτυ­χώς, λίγο μετά θα πει­στεί να κάνει το μεγά­λο άλμα στη ζωή του, πηγαί­νο­ντας στα περί­φη­μα στού­ντιο Μπι­γιαν­κούρ, παρό­τι δεν πίστευε και τόσο ότι το μέλ­λον του θα ήταν στον κινη­μα­το­γρά­φο. Όπως είχε πει ο ίδιος, πήγε στα στού­ντιο σκε­πτό­με­νος ότι «το πολύ πολύ, αν με απο­πά­ρει κανέ­νας, να τον σπά­σω στο ξύλο». Το απο­τέ­λε­σμα όμως δικαί­ω­σε τον Μπε­κέρ και ιδί­ως τον Βεντού­ρα στον ρόλο ενός γκάν­γκ­στερ, προ­κα­λώ­ντας τερά­στια εντύ­πω­ση στο καλ­λι­τε­χνι­κό σινάφι.

Χαλύβδινος χαρακτήρας

Ο χαλύ­βδι­νος χαρα­κτή­ρας του, το έμφυ­το ταλέ­ντο του, η άπο­ψή του ότι το σινε­μά θα είναι κάτι προ­σω­ρι­νό στη ζωή του, θα του δώσει την άνε­ση να αντι­με­τω­πί­ζει τους χαρα­κτή­ρες που υπο­δυό­ταν με μία πρω­τό­γνω­ρη χαλα­ρό­τη­τα, μια φυσι­κό­τη­τα, που θα τον κάνει περι­ζή­τη­το. Από εκεί­νη τη στιγ­μή ο Λίνο Βεντού­ρα, παρό­τι έπαι­ξε σχε­δόν τα πάντα, θα κυριαρ­χή­σει στη μεγά­λη οθό­νη, μετα­φέ­ρο­ντας την προ­σω­πι­κό­τη­τά του, τον σκλη­ρο­τρά­χη­λο χαρα­κτή­ρα του, καπνί­ζο­ντας συνε­χώς, πίνο­ντας σε υπο­φω­τι­σμέ­να μπαρ, προ­κα­λώ­ντας τον τρό­μο και το δέος, χωρίς να κατα­βάλ­λει ιδιαί­τε­ρη προ­σπά­θεια, με ψυχω­μέ­νες ερμη­νεί­ες, πετώ­ντας κάθε τι περιτ­τό ή τις μανιέ­ρες που διδά­σκο­νταν σε δρα­μα­τι­κές σχολές.

Ο Μελβίλ και τα «Ένδοξα Πτώματα»

Η συνερ­γα­σία του με τον Ζαν Πιέρ Μελ­βίλ, έναν τερά­στιο σκη­νο­θέ­τη, μινι­μα­λι­στι­κών δρα­μα­τι­κών αστυ­νο­μι­κών ται­νιών και κορυ­φαίο εκπρό­σω­πο του γαλ­λι­κού φιλμ νουάρ, τον καθιέ­ρω­σε ορι­στι­κά ως έναν εμβλη­μα­τι­κό ηθο­ποιό. Υπό την εμπνευ­σμέ­νη καθο­δή­γη­ση του Μελ­βίλ, ο Λίνο Βεντού­ρα θα μετα­τρα­πεί σε μία μαρ­τυ­ρι­κή φιγού­ρα ως δρα­πέ­της Γκι, στη «Δεύ­τε­ρη Πνοή», ενώ στο αρι­στουρ­γη­μα­τι­κό αντι­στα­σια­κό δρά­μα «Μεγά­λη Στρα­τιά των Αφα­νών Ηρώ­ων» θα είναι ο υπο­βλη­τι­κός καθο­δη­γη­τής της γαλ­λι­κής αντίστασης.

Μερι­κές, μόνο, από τις τερά­στιες κινη­μα­το­γρα­φι­κές του επι­τυ­χί­ες είναι «Προ­σο­χή Κίν­δυ­νος», «Η Συμ­μο­ρία των Σικε­λών», «Ασαν­σέρ για Δολο­φό­νους», «Το Αίνιγ­μα», «Ο Γορί­λας Εκδι­κεί­ται», «Ένα Ταξί για το Τομπρούκ», «Οι Σφαί­ρες Χορεύ­ουν τα Μεσά­νυ­χτα», «Ένδο­ξα Πτώματα».

Ο Ζαν Γκαμπέν και οι άλλοι

Ο Λίνο Βεντού­ρα θα συνερ­γα­στεί σε πολ­λές ται­νί­ες με τον στε­νό του φίλο Ζαν Γκα­μπέν, τον οποίο εκτι­μού­σε και αγα­πού­σε βαθύ­τα­τα. Φυσι­κά θα πρω­τα­γω­νι­στή­σει δίπλα σε όλα τα μεγά­λα ονό­μα­τα του σινε­μά, από τη Ζαν Μορό, την Μπρι­ζίτ Μπαρ­ντό, τον Αλέν Ντε­λόν και τον Μπελ­μο­ντό, μέχρι τη Σιμόν Σινιο­ρέ, τη Ρόμι Σνάι­ντερ, τον Έντι Κον­στα­ντίν και τον Σαρλ Αζνα­βούρ. Επί­σης, σε επί­πε­δο σκη­νο­θε­τών, εκτός από τον Μελ­βίλ, θα συνερ­γα­στεί σε πολ­λές ται­νί­ες με τον Κλοντ Σοτέ, αλλά και τους σημα­ντι­κούς Λουί Μαλ, Ανρί Βερ­νέιγ. Ζοζέ Τζιο­βα­νί, Φραν­σί­σκο Ρόζι, Κλοντ Μιλέρ.

Τα ανάπηρα παιδιά και τα μάτια σας

Στην προ­σω­πι­κή του ζωή, ο Λίνο Βεντού­ρα, έζη­σε ήσυ­χα, δεν πρω­τα­γω­νί­στη­σε ούτε σε αθώα «σκαν­δα­λά­κια» προ­ώ­θη­σης ται­νιών ή της καριέ­ρας του. Αν και παρέ­μει­νε σε όλη του τη ζωή Ιτα­λός, για χάρη των γονιών του, θα παί­ξει σε ελά­χι­στες ιτα­λι­κές ται­νί­ες, ενώ κατά τη διάρ­κεια του Πολέ­μου, όταν κλή­θη­κε να υπη­ρε­τή­σει την πατρί­δα του, θα λιπο­τα­κτή­σει, προ­κει­μέ­νου να μην προ­δώ­σει τη θετή πατρί­δα του, αλλά και τα πιστεύω του. Θα παντρευ­τεί τη Γαλ­λί­δα Οντέτ Λεκόμ, με την οποία θα απο­κτή­σουν τέσ­σε­ρα παι­διά, ανά­με­σά τους και τη Λίντα, που έπα­σχε με αυτι­σμό. Η ασθέ­νεια της κόρης του θα τον ευαι­σθη­το­ποι­ή­σει και θα ασχο­λη­θεί πολύ με την προ­στα­σία των ανά­πη­ρων παι­διών. Μάλι­στα από το 1966 θα ιδρύ­σει με τη σύζυ­γό του το ίδρυ­μα Perce-Neige, το οποίο εξα­κο­λου­θεί ακό­μη να δρα­στη­ριο­ποιεί­ται για τα παι­διά με ειδι­κές ανά­γκες και τις οικο­γέ­νειές τους, ενώ το 1975, έπει­τα από τερά­στιες προ­σπά­θειες, θα πετύ­χει την ψήφι­ση νόμου υπέρ των Ατό­μων με Ανα­πη­ρία, που σχε­τί­ζε­ται με κοι­νω­νι­κούς και ιατρο­κοι­νω­νι­κούς θεσμούς.

Η κληρονομιά

Ο Λίνο Βεντού­ρα θα πεθά­νει ξαφ­νι­κά το 1987 σε ηλι­κία 68 ετών, από καρ­δια­κή προ­σβο­λή, ενώ ετοι­μα­ζό­ταν να ξεκι­νή­σει τα γυρί­σμα­τα της νέας του ται­νί­ας «Η Μέρα του Επι­θε­ω­ρη­τή Αμπρό­σιο», σε σκη­νο­θε­σία του Σέρ­τζιο Κορ­μπού­τσι. Ο αγριε­μέ­νος, μα τόσο ωραί­ος τύπος, που μπή­κε από το παρά­θυ­ρο στο σινε­μά, θα βγει με όλες τις τιμές, καθώς ο γαλ­λι­κός λαός θα του ανα­γνω­ρί­σει την τερά­στια προ­σφο­ρά του στην ψυχα­γω­γία και την ερμη­νευ­τι­κή του απλό­τη­τα, ενώ θα εκτι­μή­σει και την ευγε­νι­κή μεγα­λό­καρ­δη προ­σω­πι­κό­τη­τά του, τον ανυ­πό­τα­κτο χαρα­κτή­ρα του, πέρα από βεντε­τι­σμούς και πόζες.

Ο Λίνο Βεντού­ρα, θα αφή­σει κλη­ρο­νο­μιά 75 ται­νί­ες και ένα ίδρυ­μα για τα παι­διά και τους γονείς που έχουν την ανά­γκη μας.

(Φωτο­γρα­φία από την ται­νία «Το Αίνιγ­μα» του 1981)

Ναζίμ Χικ­μέτ Ποι­ή­μα­τα εκλο­γή από το έργο του