Μάρκος Σκούφαλος: θέσεις & αντιθέσεις στον «άταφο νεκρό» την Παιδεία μας 

Παρου­σιά­ζει η Τασ­σώ Γαΐ­λα //
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια

Η εκπαί­δευ­ση είναι εκεί­νος ο θεσμός που διδά­σκει και δια­μορ­φώ­νει τον συστη­μι­κό τύπο ανθρώ­που , που πίσω από το εύη­χο σύν­θη­μα «μαθαί­νω τα παι­διά πώς να μαθαί­νουν», κρύ­βε­ται το « μαθαί­νω τα παι­διά πώς να υποτάσσονται».

Από το οπι­σθό­φυλ­λο του βιβλί­ου ‘ Θέσεις & αντι­θέ­σεις στον «άτα­φο νεκρό» την Παι­δεία μας’, του εκπαι­δευ­τι­κού πρω­το­βάθ­μιας εκπαί­δευ­σης Μάρ­κου Σκού­φα­λου. Πρό­κει­ται για ένα δοκί­μιο περί­που 450 σελί­δων , μία από τις πλέ­ον αξιό­λο­γες έρευ­νες για την Παι­δεία που κυκλο­φό­ρη­σαν τα τελευ­ταία χρόνια.

Τα κεφά­λαια του δοκι­μί­ου 15.

1.Η φιλο­σο­φία της σύγ­χρο­νης αντιμεταρρύθμισης.

2. Η γνώ­ση στο απόσπασμα.

3. Κι όμως κινείται.

4. Από το Νεο­ελ­λη­νι­κό Δια­φω­τι­σμό στη σύγ­χρο­νη πραγματικότητα.

5. Η αξιο­λό­γη­ση ως μέσο δημιουρ­γί­ας υπο­ταγ­μέ­νων δασκάλων.

6. Μαζι­κή κουλ­τού­ρα και εκπαίδευση.

7. Η ταξι­κή θέση του δασκά­λου και ο ρόλος του.

8. Οι νέες τεχνο­λο­γί­ες. Μέσο ή αυτο­σκο­πός της Κυβέρνησης;

9.Η βία μέσα από το κλί­μα της εγκλη­μα­το­λο­γί­ας της κοι­νω­νι­κής αντί­δρα­σης: η Κοι­νω­νία ως χώρος δια­μόρ­φω­σης παρα­βα­τι­κών συμπε­ρι­φο­ρών των νέων.

10. Ο ελεύ­θε­ρος χρό­νος της εργα­τι­κής τάξης και της νεο­λαί­ας ως στό­χος της χει­ρα­γώ­γη­σης των συνειδήσεων.

11. Μία κρι­τι­κή προ­σέγ­γι­ση στην ομα­δο­ποί­η­ση ως μέσου εργα­σί­ας του δημο­τι­κού σχολείου.

12. Η φιλο­σο­φία της γλώσ­σας ως μέσου ιδε­ο­λο­γι­κής χειραγώγησης.

13. Ανα­το­μία ευρω­παϊ­κών εκπαι­δευ­τι­κών μοντέ­λων. Το εκπαι­δευ­τι­κό σύστη­μα της Φλάν­δρας του Βελ­γί­ου και της Φινλανδίας.

14. Ερευ­νη­τι­κή προ­σέγ­γι­ση στη δημιουρ­γία κοι­νω­νι­κής συνείδησης.

15. Για πιο σχο­λείο μιλάμε;

Πολ­λά τα υπο­κε­φά­λαια και η έκδο­ση ολο­κλη­ρώ­νε­ται με τον επί­λο­γο , παράρ­τη­μα πολυ­σέ­λι­δο και την διε­ξο­δι­κή ιστο­ρι­κή και σύγ­χρο­νη βιβλιο­γρα­φία που χρη­σι­μο­ποί­η­σε ο συγ­γρα­φέ­ας για να συγ­γρά­ψει την μελέ­τη του.Συνεκτική και η εισα­γω­γή του συγ­γρα­φέα που η μελέ­τη του δεν εξα­ντλεί­ται στην παρά­θε­ση τεκ­μη­ρί­ων αλλά δίνει –μετα­ξύ άλλων-μια πλή­ρη επι­σκό­πη­ση και ενδια­φέ­ρου­σες πλη­ρο­φο­ρί­ες για τις κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κές και εκπαι­δευ­τι­κές μεταρ­ρυθ­μί­σεις στην χώρα μας.

Η άρχου­σα τάξη επι­διώ­κει την δια­στρε­βλω­μέ­νη εικό­να της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας, την αντι­κα­τά­στα­ση της γνώ­σης από την πλη­ρο­φο­ρία μας λέει ο συγ­γρα­φέ­ας στο 3 κεφά­λαιο (Κι όμως κινεί­ται). Το για­τί; Εύλο­γο. Το πέτυ­χε; Ναι. Του­λά­χι­στον αν κρί­νου­με –ένα παρά­δειγ­μα- από τα απο­τε­λέ­σμα­τα του φετι­νού δια­γω­νι­σμού PISA(=πρό­γραμ­μα συγκρι­τι­κής μελέ­της μαθη­τι­κών δεξιο­τή­των σε διε­θνές επί­πε­δο), οργα­νω­μέ­νο από τον ΟΟΣΑ με σκο­πό την αξιο­λό­γη­ση τωνεκ­παι­δευ­τι­κών συστη­μά­των των κρα­τών που συμ­με­τέ­χουν σε αυτόν και ο πρό­σφα­τος δια­γω­νι­σμός κύριο θέμα ήταν η κατα­νό­η­ση και αντί­λη­ψη κει­μέ­νου , η μετα­φο­ρά του σε περί­λη­ψη, η ανα­γνώ­ρι­ση πηγών και η ταξι­νό­μη­ση τους. Η Ελλά­δα ήρθε σχε­δόν τελευταία.

Γλη­νός- Δελ­μού­ζος και η αντι­πα­ρά­θε­ση τους στην εκπαι­δευ­τι­κή μεταρ­ρύθ­μισ­ση του τόπου μας (κεφ.4) που απο­δει­κνύ­ει ότι η επί­λυ­ση του εκπαι­δευ­τι­κού προ­βλή­μα­τος μιας χώρας είναι ζήτη­μα κοι­νω­νι­κό. Και, κάθε εκπαι­δευ­τι­κό σύστη­μα είναι ο καθρέ­φτης του Κρά­τους που το έχει συστή­σει. Σήμε­ρα στην Ελλά­δα ‑και σε περί­λη­ψη από τα γρα­φό­με­να του συγ­γρα­φέα- το εκπαι­δευ­τι­κό μας σύστη­μα είναι απο­τέ­λε­σμα των πολι­τι­κών ζυμώ­σε­ων που έλα­βαν χώρα στην Ελλά­δα τα τελευ­ταία σαρά­ντα χρό­νια παράλ­λη­λα με την είσο­δο της χώρας στην ΕΕ και την­προ­σπά­θεια της να ευθυ­γραμ­μι­στεί με συστή­μα­τα και στα­θε­ρές των άλλων ευρω­παι­κών χωρών.

Κι εδώ μία στά­ση στο κεφά­λαιο 7 της μελέ­της του συνα­δέλ­φου της πρω­το­βάθ­μιας Μάρ­κου Σκού­φα­λου όπου τολ­μά καί­τοι εκπαι­δευ­τι­κός κι ο ίδιος ριζο­σπα­στι­κά και ρεα­λι­στι­κά να παρου­σιά­σει την εικό­να ενός σύγ­χρο­νου νεο­έλ­λη­να δασκά­λου. Μας λέει στην σελί­δα 206: ..δημιούρ­γη­σε –οι παι­δα­γω­γι­κές Ακα­δη­μί­ες- το Δάσκα­λο διεκ­πε­ραιω­τή δεδο­μέ­νων, έτοι­μων και άκρι­των γνώ­σε­ων, πλη­ρο­φο­ριών και μεθό­δων από την αρχή μέχρι το τέλος ελεγ­μέ­νων και ραφι­να­ρι­σμέ­νων από το αστι­κό καθε­στώς. Δια­βα­τή­ριο εξέ­λι­ξης στην καριέ­ρα του απο­τέ­λε­σε και απο­τε­λεί η προ­σαρ­μο­γή σε όλα αυτά, η συνει­δη­τή ενσω­μά­τω­ση στο σύστη­μα, η παρά­δο­ση της ψυχής του.

Αν σκε­φτού­με ότι οι πρώ­ην μαθη­τές των Ακα­δη­μιών τις προη­γού­με­νες δεκα­ε­τί­ες είναι τώρα …οι δάσκα­λοι στα δημό­σια σχο­λεία αυτό και μόνο δικαιώ­νει τον τίτλο του βιβλί­ου: Παι­δεία-άτα­φος νεκρός.

Για­τί; Οι σύγ­χρο­νοι εκπαι­δευ­τι­κοί είναι δημό­σιοι υπάλ­λη­λοι. Και, με αυτήν την νοο­τρο­πία η διδα­σκα­λία γίνε­ται με κρι­τή­ρια γρα­φειο­κρα­τί­ας που οδη­γούν στην ακαμ­ψία της μάθη­σης και στην έλλει­ψη κατα­νό­η­σης της, ώστε αυτή να απο­τε­λέ­σει μοχλό εκκί­νη­σης για την εξε­ρεύ­νη­ση νέων πεδί­ων στους μαθητές.Εύστοχη η παρα­τή­ρη­ση του συγ­γρα­φέα περί της μεγά­λης ‘ζήτη­σης’ των Παι­δα­γω­γι­κών σχο­λών’ για τον μόνι­μο και γρή­γο­ρο διο­ρι­σμό. Έτσι πρέ­πει να … ξεχά­σου­με. Τι; Τον …δάσκα­λο. Δάσκα­λος ή εκπαι­δευ­τής; Η διδα­σκα­λία-από όσα διδά­χτη­κα κι εγώ στο Πού­σκιν- έχει ως στό­χο τηνα­πε­λευ­θέ­ρω­ση του ατό­μου από την άγνοια και τον δογ­μα­τι­σμό και επι­διώ­κει να καλ­λιερ­γή­σει τον κρι­τι­κό στο­χα­σμό και την δημιουρ­γι­κή αμφι­βο­λία. Η εκπαι­δευ­τι­κή δια­δι­κα­σία στα αστι­κά-καπι­τα­λι­στι­κά κρά­τη-για να χρη­σι­μο­ποι­ή­σω την ορο­λο­γία του συγ­γρα­φέα- πέφτει στην παγί­δα του μονό­λο­γου, της παθη­τι­κό­τη­τας και της χει­ρα­γώ­γι­σης. Δημιουρ­γία παθη­τι­κών συμ­μορ­φώ­σι­μων ανθρώ­πων που εκτε­λούν τους ρόλους και δεν επα­νε­ξε­τά­ζουν τις ισχύ­ου­σες κοι­νω­νι­κές δομές. Και, με λίγα λόγια οι νέες γενιές θα αφο­μοιώ­νο­νται μέσα στη λογι­κή του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος που φυσι­κά επι­διώ­κει να μεί­νει άθικτο.

Μάταιος –κενός‑ο φιλο­σο­φι­κός λόγος που δεν θερα­πεύ­ει κανέ­να της ψυχής πάθος και για να θυμη­θού­με τον Πλά­τω­να σύμ­φω­να με τις διδα­χές του Παι­δεία είναι η αγω­γή της Ψυχής… Μία ακό­μη δικαί­ω­ση για τον χαρα­κτη­ρι­σμό της Παι­δεί­ας ως ‘άτα­φος νεκρός’…

Ο Μάρ­κος Σκού­φα­λος γεν­νή­θη­κε στη Χίο και τελεί­ω­σε την Μαρ­σά­λειο Ακα­δη­μία το 1981 και την ομώ­νυ­μη διε­τή σχο­λή το 1992. Υπη­ρε­τεί ως διευ­θυ­ντής στο 11^ο Δημ. Σχο­λείο Χίου. Είναι συνερ­γά­της του Κέντρου Μαρ­ξι­στι­κών Σπου­δών. Αρθρο­γρα­φεί κατά και­ρούς στην εφη­με­ρί­δα Ριζο­σπά­στης και στον τοπι­κό τύπο της Χίου. Μελέ­τες του έχουν­δη­μο­σιευ­τεί στο θεω­ρη­τι­κό περιο­δι­κό ‘Θέμα­τα Παι­δεί­ας’ , Στην’Κομμουνιστική Επι­θε­ώ­ρη­ση’ και αλλού. Έχει πάρει μέρος με ειση­γή­σεις και τοπο­θε­τή­σεις σε συνέ­δρια και εκπαι­δευ­τι­κές ημε­ρί­δες στην Ελλ­λά­δα και το εξωτερικό.

Μέλος του ΔΣ του Συλ­λό­γου Δασκά­λων και Νηπια­γω­γών Χίου , πρό­ε­δρος για ένα διά­στη­μα και αντι­πρό­ε­δρος στη ΓΣ της ΔΟΕ. Είναι επι­κε­φα­λής της ‘Αγω­νι­στι­κής Πρω­το­βου­λί­ας δημο­τών Ομη­ρού­πο­λης’ και εκλεγ­μέ­νος δημο­τι­κός σύμβουλος.Πτυχιούχος του τμή­μα­τος Κοι­νω­νιο­λο­γί­ας του Πανε­πι­στη­μί­ου Αιγαί­ου (έδρα Μυτιλήνη).

Ζού­με σε μια επο­χή μετα­βα­τι­κή και άκρως απο­κα­λυ­πτι­κή. Άρα επι­κίν­δυ­νη. Η μελέ­τη δοκι­μί­ων του επι­πέ­δου του Μάρ­κου Σκού­φα­λου γεν­νούν τον προ­βλη­μα­τι­σμό και την γόνι­μη κρι­τι­κή σκέψη.

Μάρ­κος Σκούφαλος

θέσεις & αντι­θέ­σεις στον «άτα­φο νεκρό» την Παι­δεία μας

Εκδό­σιες: Αλφα πί/ Ροδο­κα­νά­κη 7/ Χίος.

Στα βιβλιο­πω­λεία του νησιού της Χίου η διά­θε­ση του βιβλί­ου για τους ενδιαφερόμενους.