Μάσκες και μασκαράδες *

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

“Βάλ­τε μια μάσκα σε έναν υπο­κρι­τή και δεν θα είναι πια ικα­νός να λέει ψέμα­τα”. (George Bernard Shaw)

Μία από τις σημα­ντι­κές πτυ­χές των απο­κριών φορά τη μεταμ­φί­ε­ση: ο άνθρω­πος φορώ­ντας τη μάσκα και τη στο­λή αισθά­νε­ται ότι παρα­με­ρί­ζει τη δική του προ­σω­πι­κό­τη­τα, την εικό­να του απέ­να­ντι στους άλλους ανθρώ­πους και το ρόλο του στην κοι­νω­νία, και νιώ­θει ότι έχει την ευκαι­ρία να αφή­σει ελεύ­θε­ρα κάποια άλλα ένστι­κτά του και συμπε­ρι­φο­ρές που δίστα­ζε υπό κανο­νι­κές συν­θή­κες να εκδη­λώ­σει. Το καρ­να­βά­λι είναι μια περί­ο­δος ανα­τρο­πής των πάντων, απε­λευ­θέ­ρω­σης και εντα­τι­κο­ποί­η­σης όλων των βιο­τι­κών εκδη­λώ­σε­ων. Δεν ισχύ­ει η καθη­με­ρι­νή τάξη των πραγ­μά­των. Αυτή η φιλο­σο­φία του «ανά­πο­δου» κόσμου εκφρά­ζε­ται σε πολ­λές εκδη­λώ­σεις, μετα­ξύ άλλων και στις μεταμφιέσεις.

Αυτός όμως ο «ανά­πο­δος» κόσμος είναι κυρί­αρ­χος στη στά­ση και τη συμπε­ρι­φο­ρά των εκπρο­σώ­πων των κάθε είδους κομ­μά­των του αστι­κού συστή­μα­τος. Και ο λόγος απλός. Θα πρέ­πει πάση θυσία να μακι­για­ρι­στεί ένα εκμε­ταλ­λευ­τι­κό σύστη­μα που ιστο­ρι­κά έχει σαπί­σει, ένα σύστη­μα τερά­στιου πλού­του που τον καρ­πώ­νο­νται οι λίγοι, ένα σύστη­μα που οι πολι­τι­κοί του εκπρό­σω­ποι προ­σπα­θούν να το εμφα­νί­σουν ως «φυσι­κό τρό­πο ζωής».

Στην πολι­τι­κή και κοι­νω­νι­κή ζωή λοι­πόν, έχου­με χορ­τά­σει από μάσκες αλλά και … μασκα­ρά­δες. Τα παρα­δείγ­μα­τα άφθο­να, ανα­φέ­ρου­με ορι­σμέ­να του τελευ­ταί­ου διαστήματος.

-Αυτοί που θεω­ρούν δίκαιο οι λίγοι να καρ­πώ­νο­νται τον κόπο των πολ­λών, εμφα­νί­ζουν την πολι­τι­κή τους ως εθνι­κή και αναγκαία.

- Αυτοί που ενι­σχύ­ουν πολύ­μορ­φα την κερ­δο­φο­ρία ντό­πιου και ξένου κεφα­λαί­ου, την εμφα­νί­ζουν ως απα­ραί­τη­τη π.χ για την «ανά­πτυ­ξη» και τη «δημιουρ­γία νέων θέσε­ων εργασίας» .

-Αυτοί που θεω­ρούν την παρου­σία του ΝΑΤΟ στην περιο­χή των Βαλ­κα­νί­ων ως ανα­γκαία, υψώ­νουν τη σημαία του πατριω­τι­σμού για το όνο­μα της ΠΓΔΜ.

-Αυτοί που έχουν ξεφτι­λί­σει κάθε άξια και αρχή της αρι­στε­ράς (ως κυβέρ­νη­ση) εμφα­νί­ζουν τον εαυ­τό τους «ως αρι­στε­ράς τη ευθύνης»

-Αυτοί που θεω­ρούν τον καπι­τα­λι­σμό ως το τέλος της ιστο­ρί­ας, φωνά­ζουν για­τί στο έδα­φος του φυτρώ­νουν σκάν­δα­λα τύπου NOVARTIS.

Μα και πέρα από τις μάσκες έχου­με και μασκα­ρά­δες στην πολι­τι­κή ζωή που προ­σπα­θούν να εμφα­νί­σουν άλλο πρό­σω­πο από αυτό που είναι, να εμφα­νί­σουν ένα προ­σω­πείο λαϊ­κό, δημο­κρα­τι­κό, κοι­νω­νι­κά ευαί­σθη­το. Τι και αν η πολι­τι­κή τους δημιουρ­γεί κοι­νω­νι­κά ναυά­για. Αυτοί καμώ­νο­νται πως ενδια­φέ­ρο­νται μόνο για το καλό μας, πως δεν τους ενδια­φέ­ρει η ψήφος μας, αλλά ότι κάνουν είναι για το κοι­νό καλό και την πατρίδα.…

Παλιό­τε­ρα στα καρ­να­βά­λια, αρκε­τοί ήταν αυτοί που προ­σπα­θού­σαν αυτούς τους πολι­τι­κούς να τους δια­κω­μω­δή­σουν, φορώ­ντας μάσκες με τα χαρα­κτη­ρι­στι­κά τους. Τώρα όμως που ακό­μη και διά­θε­ση για χαμό­γε­λο και σάτι­ρα δεν υπάρ­χει, έχει εγκα­τα­λει­φθεί και αυτή η μέθο­δος απα­ξί­ω­σης τους.

Είναι γνω­στή η παλιά ιστο­ρία που ανα­φέ­ρει ότι κάποιος βεζί­ρης στα χρό­νια τα παλιά είχε ζητή­σει από τους ανθρώ­πους του να του πουν ποιο είναι το πιο δύσκο­λο πράγ­μα στον Κόσμο, αυτό που, όσες προ­σπά­θειες κι αν κατα­βά­λεις, δύσκο­λα θα το βρεις.

Οι άνθρω­ποί του, κι ανά­με­σά τους οι σοφοί δάσκα­λοι, έδω­σαν διά­φο­ρες απα­ντή­σεις. Καμιά όμως δεν ικα­νο­ποί­η­σε τον βεζί­ρη. Όλες του φαί­νο­νταν ασή­μα­ντες και κατώ­τε­ρες από αυτές που περί­με­νε. Τελι­κά, παρου­σιά­στη­κε ένας ρακέν­δυ­τος ζητιά­νος. Στά­θη­κε μπρο­στά του και χωρίς να υπο­κλι­θεί, όπως θα περί­με­ναν όλοι, είπε στον βεζίρη:

«Το πιο δύσκο­λο πράγ­μα­τα στον κόσμο, αλλά και το πιο ακρι­βό, είναι η αλή­θεια. Εγώ το πλή­ρω­σα και το πλη­ρώ­νω σε όλη μου τη ζωή. Γι’ αυτό είμαι έτσι κουρελής…».

Αυτή την αλή­θεια θα πρέ­πει να ανα­ζη­τή­σουν τα λαϊ­κά στρώ­μα­τα, όσοι τόνοι λάσπης, ψεύ­δους, υπο­κρι­σί­ας και αν τα κόμ­μα­τα και οι μηχα­νι­σμοί του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος την σκεπάζουν.

Δεν έχου­με τίπο­τε με τη σάτι­ρα (αρκεί να είναι ουσια­στι­κή) αλλά να, κάθε χρο­νιά που περ­νά χρειά­ζε­ται να ωρι­μά­ζει η σκέ­ψη μας και κυρί­ως η πρα­κτι­κή μας. Να βγά­λου­με τις μάσκες όσων τις φορούν. Να απο­κα­λύ­ψου­με το παι­χνί­δι που παί­ζουν πίσω από την πλά­τη μας ή και αρκε­τές φορές με τη δική μας δυστυ­χώς συναί­νε­ση. Να σηκώ­σου­με το ανά­στη­μα μας και να τους χορέ­ψου­με τους δικούς μας λεβέ­ντι­κους χορούς.

Τότε το καρ­να­βά­λι θα ξανα­βρεί το νόη­μα μας και η ζωή μας θα είναι μία ατέ­λειω­τη γιορ­τή δημιουρ­γί­ας που θα προ­σφέ­ρει πραγ­μα­τι­κή χαρά σε μας και τα παι­διά μας. Ας μην ξεχνά­με ότι η κοι­νω­νι­κή επα­νά­στα­ση είναι «το πανη­γύ­ρι των καταπιεσμένων».

*Μασκα­ράς
Η Ιτα­λι­κή λέξη  maschera σημαί­νει το “προ­σω­πείο”.  Το maschera παρά­γε­ται από το masca, το οποίο ακό­μα και σήμε­ρα στη διά­λε­κτο του Piemonte προσ­διο­ρί­ζει τη μάγισ­σα. Κατα τους Deviz, Dozy, Mahn  το υστε­ρο­λα­τι­νι­κό masca παρά­γε­ται από το αρα­βι­κό maskara (: γελω­το­ποιός). Πάντως είτε Ιτα­λι­κή, είτε Αρα­βι­κή είναι η λέξη στην ελλη­νι­κή έδω­σε τις λέξεις: μασκέ, μάσκα­ρα, μασκα­ράς, μασκα­ρεύω, μασκά­ρε­μα μασκα­ρι­λί­κι, μασκότ κ.ά

_________________________________________________________________________________________________

Αλέκος Α. Χατζηκώστας  Δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας «Η Άλλη Άποψη της Ημαθίας» και του alli-apopsi.gr. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, περιοδικά και site εδώ και δεκαετίες, ενώ έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις σε μια σειρά ιστορικά συνέδρια και ημερίδες. Έχει εκδώσει 7 βιβλία και συμμετέχει σε συλλογικούς τόμους.