Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Μέγας Αλέξανδρος, αμφιλεγόμενη προσωπικότητα

Γρά­φει ο Ηρα­κλής Κακα­βά­νης //

Σαν σήμε­ρα 10 Ιου­νί­ου του 323 π.Χ. πέθα­νε ο Μέγας Αλέ­ξαν­δρος; Ποιος ήταν;; Φορέ­ας πολι­τι­σμού ή ένας μεγα­λο­μα­νής, κατα­κτη­τής, άπλη­στος για πλού­τη και δόξα που υιο­θέ­τη­σε τα ήθη των βαρ­βά­ρων; Αμφι­λε­γό­με­νη προσωπικότητα.

Δε γνω­ρί­ζου­με την πραγ­μα­τι­κή μορ­φή του. Η φιλα­ρέ­σκειά του ήταν αιτία να απα­γο­ρευ­τεί σαν ιερο­συ­λία η απει­κό­νι­σή του από άλλους, εκτός από τον Λύσιπ­πο και τον Απελ­λή, των οποί­ων οι απει­κο­νί­σεις δεν απέ­δι­δαν τη μορ­φή του παρά μόνο τον κολά­κευαν. Από τις πλη­ρο­φο­ρί­ες που έχου­με ξέρου­με ότι ήταν κοντό­σω­μος και όταν, όπως λέει ο Διό­δω­ρος, μπή­κε στα ανά­κτο­ρα των Σου­σών βιά­στη­κε να καθί­σει στο θρό­νο του Δαρεί­ου και κάτω από τα πόδια του, που κρε­μό­ταν πολύ πάνω από το υπό­βα­θρο, έσπευ­σαν να βάλουν σκα­μνά­κι. Η μητέ­ρα του Δαρεί­ου όταν τον πρω­το­εί­δε, δεν της γέμι­σε το μάτι για βασι­λιάς. Γονά­τι­σε και προ­σκύ­νη­σε τον όμορ­φο και ψηλό Ηφαι­στί­ω­να που ήταν μαζί του.
Για να ανέ­βει στο θρό­νο και να στα­θε­ρο­ποι­η­θεί εξο­λό­θρευ­σε με δόλο τον Φίλιπ­πο και κατέ­σφα­ξε πολ­λούς πιθα­νούς αντα­γω­νι­στές, ομό­αι­μους και ετε­ρο­θα­λείς αδελ­φούς. Εκεί­νη την περί­ο­δο στη Μακε­δο­νία υπήρ­χε η πολυ­γα­μία και όποιος από τους πολ­λούς απο­γό­νους κατα­κτού­σε το θρό­νο περ­νού­σε από το λεπί­δι αδέλ­φια, ξαδέλ­φια και λοι­πούς συν­διεκ­δι­κη­τές. Και ο Φίλιπ­πος με τους τέσ­σε­ρις γάμους και τις πλού­σιες εξω­συ­ζυ­γι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες είχε μπό­λι­κους απο­γό­νους. Τον Αλέ­ξαν­δρο που είχε και μια αμφι­βο­λία για το αν ήτα γνή­σιο τέκνο του, δεν το είχε δα και σε πολ­λή εκτίμηση.

Το έργο του

Η είδη­ση του θανά­του του Φιλίπ­που προ­κα­λεί έκρη­ξη χαράς στις άλλες περιο­χές της Ελλά­δας. Από πολ­λές πόλεις διώ­χνε­ται η μακε­δο­νι­κή φρου­ρά και απο­κα­θί­στα­ται η δημο­κρα­τία. Ο Αλέ­ξαν­δρος επι­χει­ρεί μία τρο­μο­κρα­τι­κή κάθο­δο στη νότια Ελλά­δα, στην οποία ισο­πε­δώ­νει τη Θήβα. Με ένα νεύ­μα του τέσ­σε­ρις χιλιά­δες Θηβαί­οι σφά­χτη­καν και 30.00 που­λή­θη­καν σκλά­βοι. Βέβαια αυτό που έμει­νε στην ιστο­ρία ήταν η φρά­ση του «Πιν­δά­ρου μου­σο­ποιού την στέ­γην μη καίετε».
Ο εξελ­λη­νι­σμός και εκπο­λι­τι­σμός της Ασί­ας είναι μυθο­πλα­σία που κατα­σκεύ­α­σαν μετα­γε­νέ­στε­ροι ιστο­ρι­κοί. Η λεη­λα­σία της Ασί­ας από τον Αλέ­ξαν­δρο ήταν η μεγα­λύ­τε­ρη της παγκό­σμιας ιστο­ρί­ας. Λήστε­ψε και αφά­νι­σε όσες πόλεις του αντι­στά­θη­καν, επι­δει­κνύ­ο­ντας πρω­το­φα­νή αγριό­τη­τα. Μετά την άλω­ση της Τύρου, για παρά­δειγ­μα, σφα­γιά­στη­καν 6.000 αιχ­μά­λω­τοι, 30.000 γυναι­κό­παι­δα που­λή­θη­καν στα σκλα­βο­πά­ζα­ρα και 2.000 έφη­βους τους σταύ­ρω­σε κατά μήκος της παρα­λί­ας. Το παρά­δειγ­μα του Αλέ­ξαν­δρου μιμή­θη­καν αργό­τε­ρα οι Ρωμαί­οι που εμφά­νι­σαν τις ληστρι­κές κατα­κτή­σεις τους ως επι­χεί­ρη­ση αδελ­φο­ποί­η­σης των λαών. Σήμε­ρα ανά­λο­γες ιμπε­ρια­λι­στι­κές λεη­λα­σί­ες γίνο­νται με το πρό­σχη­μα της επι­βο­λής των ανθρώ­πι­νων δικαιωμάτων!
Τις επι­τυ­χί­ες του τις χρω­στά σε μεγά­λο βαθ­μό στην οργά­νω­ση του στρα­τού που είχε κλη­ρο­νο­μή­σει από τον Φίλιπ­πο, στους έμπει­ρους στρα­τη­γούς και στον τεχνι­κά άρτια εξο­πλι­σμέ­νο στρα­τό του.

Τα πάθη του

Στά­θη­κε αδύ­να­τον να δαμά­σει τον αχα­λί­νω­το θυμό και την οινο­πο­σία. Είχε κατα­ντή­σει αλκο­ο­λι­κός και οι συνέ­πειες της καθη­με­ρι­νής κραι­πά­λης κατα­γρά­φο­νται και στο ημε­ρο­λό­γιο της εκστρα­τεί­ας «… στις 5 του μηνός Δίου έπι­νε στο Εύμαιο, στις 6 κοι­μό­ταν εκ του ποτού, στις 7 έπι­νε στου Περ­δί­κα, στις 8 κοι­μό­ταν, στις 10 του αυτού μηνός έπι­νε και την επο­μέ­νη τα εθι­σμέ­να εκ του ποτού…»
Ο ιστο­ρι­κός Έφιπ­πος της αυλής του υπο­στή­ρι­ζε ότι ο Αλέ­ξαν­δρος έπα­σχε από μια μορ­φή «υπο­χόν­δριας παρα­φρο­σύ­νης» και «βρι­σκό­ταν σε μόνι­μη ψυχι­κή δια­τα­ρα­χή». Και ο Πλού­ταρ­χος συμπλη­ρώ­νει ότι «είχε φόβο και νοη­τι­κή ταρα­χή… Το παλά­τι ήταν γεμά­το από ανθρώ­πους που πρό­σφε­ραν θυσί­ες, έκα­ναν εξα­γνι­σμούς και έλε­γαν μαντεί­ες… και η δει­σι­δαι­μο­νία γέμι­ζε τον Αλέ­ξαν­δρο με αφρο­σύ­νη και του προ­κα­λού­σε φόβο…».
Μεγά­λη του αδυ­να­μία ο Ηφαι­στί­ω­νας και ο ευνού­χος Βαγώ­ας. Για να εκτο­νώ­σει τη θλί­ψη του για το θάνα­το του Ηφαι­στί­ω­να «βγή­κε σε κυνή­γι ανθρώ­πων και κατέ­στρε­ψε το έθνος των Κοσ­σαί­ων αφού έσφα­ξε όλους τους ενή­λι­κες… Πάνω από 10.000 ανθρώ­πους, τιμώ­ντας τον Ηφαι­στί­ω­να», διέ­τα­ξε να πεν­θή­σουν όλοι οι λαοί και απαί­τη­σε να λατρεύ­ε­ται ο Ηφαι­στί­ω­νας σαν θεός.
Ο Αλέ­ξαν­δρος δεν υιο­θέ­τη­σε τις συμ­βου­λές του δασκά­λου του Αρι­στο­τέ­λη: Να συμπε­ρι­φέ­ρε­ται στους Έλλη­νες σαν αρχη­γός και στους βάρ­βα­ρους σαν δεσπό­της, τους πρώ­τους να τους προ­στα­τεύ­ει σαν φίλος και δικούς του ανθρώ­πους και τους άλλους να τους μετα­χει­ρί­ζε­ται σαν ζώα.
Ο αυταρ­χι­σμός, η αλα­ζο­νεία και η ασύ­στο­λη επί­δει­ξη χλι­δής τον χαρα­κτή­ρι­ζαν. Κύριος αμύ­θη­του θησαυ­ρού και ξέρο­ντας ότι οι Έλλη­νες και οι Μακε­δό­νες αντι­δρού­σαν στη θεο­ποί­η­σή του προ­σε­ται­ρί­στη­κε τους Ασιά­τες έχο­ντάς τους στή­ριγ­μα στις κοσμο­κρα­το­ρι­κές του φιλοδοξίες.
Η θανά­τω­ση του Παρ­με­νί­ω­να και των άλλων συντρό­φων του προ­κά­λε­σε ιδιαί­τε­ρη ανη­συ­χία στον αντι­βα­σι­λέα της Μακε­δο­νί­ας Αντί­πα­τρο και στον Αρι­στο­τέ­λη που είχαν εκφρά­σει την αντί­θε­σή τους στη συνέ­χι­ση της εκστρατείας.
Με ενέρ­γειες του απε­σταλ­μέ­νου γιου του ο Αντί­πα­τρος κατά­φε­ρε να δηλη­τη­ριά­σει τον Αλέ­ξαν­δρο σε οινο­πο­σία. Κάποιοι λένε ότι ο Αρι­στο­τέ­λης συμ­βού­λε­ψε τον Αντί­πα­τρο και του έδω­σε το δηλη­τή­ριο. Πάντως, με την είδη­ση του θανά­του του Αλέ­ξαν­δρου οι Μακε­δό­νες της στρα­τιάς του χάρη­καν σαν να ήταν εχθρός.

Είχε θεϊκή καταγωγή;

Στη λαϊ­κή αντί­λη­ψη ο Αλέ­ξαν­δρος πέρα­σε από τη σφαί­ρα του πραγ­μα­τι­κού στη σφαί­ρα του μύθου και του απο­δό­θη­κε θεϊ­κή κατα­γω­γή. Την ιδέα της θεϊ­κής κατα­γω­γής την καλ­λιέρ­γη­σε ο ίδιος ο Αλέ­ξαν­δρος. Θέλο­ντας να επι­βλη­θεί ως Πέρ­σης βασι­λιάς και Φαραώ της Αιγύ­πτου, αξί­ω­σε στα τελευ­ταία χρό­νια της ζωής του να τον προ­σκυ­νούν ως γιο του Αμμω­να Δία.
Σύμ­φω­να με το μύθο, η μητέ­ρα του Ολυ­μπιά­δα, που ήταν ιέρεια στα μυστη­ρια­κά όργια των Καβεί­ρων της Σαμο­θρά­κης, έλε­γε πως τη νύχτα του γάμου της, είδε όρα­μα ότι την επι­σκέ­φτη­κε με μορ­φή κεραυ­νού ο Δίας και χάθη­κε μέσα στα σπλά­χνα της, και έτσι γεν­νή­θη­κε ο Αλέ­ξαν­δρος. Έφε­ρε μάλι­στα από τη Σαμο­θρά­κη ένα εξη­με­ρω­μέ­νο φίδι, που συχνά κοι­μό­ταν στο δωμά­τιο της και έλε­γε ότι το φίδι αυτό είναι η ενσάρ­κω­ση του Άμμω­να Δία που τη διά­λε­ξε για μητέ­ρα του γιου της «γι’ αυτό δεν αφή­νει το Φίλιπ­πο να μπει στην κάμα­ρά της (ήταν και κου­τσός). Λένε μάλι­στα πως μια μέρα που ‘σκυ­ψε να δει από την κλει­δα­ρό­τρυ­πα, τι κάνει η ωραία του Ολυ­μπιά­δα με κεί­νο το θεϊ­κό φίδι, ο θεός του τρύ­πη­σε το μάτι για την ιερο­συ­λία. Τελι­κά όμως φχα­ρι­στή­θη­κε κι αυτός για­τί έτσι γεν­νή­θη­κε ο υπερ­φυ­σι­κός Μεγα­λέ­ξαν­δρος»  (1) . Μην ξεχνά­με ότι στην αρχαιό­τη­τα κάθε καλή κυρία δεν αισθα­νό­ταν κατα­ξιω­μέ­νη στον καλό κόσμο αν δε γεν­νού­σε του­λά­χι­στον ένα παι­δί «σπαρ­μέ­νο από θεό. Και οι σύζυ­γοί τους νιώ­θαν κολα­κευ­μέ­νοι από την τιμή. Και ποιος μεγά­λος άνδρας της αρχαιό­τη­τας γεν­νή­θη­κε από το σύζυ­γο της μάνας του; Άσε που οι σεξουα­λι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες των θεών σώζα­νε τα προ­σχή­μα­τα των άτα­κτων συζύ­γων ή θυγα­τέ­ρων» (2).

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο