Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Μήλο: Το απόλυτο φρούτο του χειμώνα…

Γρά­φει η  Τασ­σώ Γαΐλα

Τα μήλα των Εσπε­ρί­δων, το μήλο της Έρι­δος„ το μήλο του Νεύ­τω­να κλπ κλπ. Μήλο, φρού­το του φθι­νο­πώ­ρου και του χει­μώ­να με τις πολύ ευερ­γε­τι­κές ιδιό­τη­τες για τον  ανθρώ­πι­νο οργανισμό.

Η συγκο­μι­δή των μήλων στην περιο­χή της Ζαγοράς

Όπως μας ενη­με­ρώ­νει η wikipedia μέχρι το 1940 η παρα­γω­γή μήλων στην Ελλά­δα ήταν πολύ μικρή. Σήμε­ρα η καλ­λιερ­γού­με­νη έκτα­ση είναι περί­που 150.000 στρέμ­μα­τα και η ετή­σια παρα­γω­γή ανέρ­χε­ται σε 350.000 τόνους, απο­τε­λώ­ντας τη δεύ­τε­ρη σπου­δαιό­τε­ρη καλ­λιέρ­γεια από τα φυλ­λο­βό­λα οπω­ρο­φό­ρα μετά τη ροδακινιά.

Η καλ­λιέρ­γεια της μηλιάς σε μορ­φή συστη­μα­τι­κών οπω­ρώ­νων εντο­πί­ζε­ται κυρί­ως στην κεντρι­κή και δυτι­κή Μακε­δο­νία, στη Θεσ­σα­λία και στην Πελο­πόν­νη­σο. Για του λόγου το αλη­θές στη φωτο­γρα­φία καλ­λιερ­γη­τές μήλων  στη Ζαγο­ρά Βόλου το 1955 στη συγκο­μι­δή (φωτο­γρα­φία: Παλιές φωτο­γρα­φί­ες της Ελλάδας).

Ένα μήλο την ημέ­ρα τον για­τρό τον κάνει πέρα…

Γνω­στός ο Ελλη­νι­κός αυτός ιδιω­μα­τι­σμός κι ας δού­με το γιατί:

Ένα μέτριου μεγέ­θους μήλο, φρέ­σκο με φλού­δα, περιέ­χει κατά μέσον όρο : Βιτα­μί­νες C  και A, υδα­τάν­θρα­κες, διαι­τη­τι­κές ύνες, σίδη­ρο, νάτριο, ασβέ­στιο, κάλιο, φώσφο­ρο, φιλ­λυ­κό οξύ, βιο­τύ­νη και μηλι­κό οξύ. Είναι το πλέ­ον ενδε­δειγ­μέ­νο φρού­το για δίαι­τα εφό­σον περιέ­χει μόλις 81 θερμίδες.

Το μήλο,καθαρίζει το αίμα, τα έντε­ρα και τους νεφρούς, κατα­πο­λε­μά τον πονο­κέ­φα­λο, την αϋπνία, την αναι­μία και τον πυρε­τό και έχει αντιο­ξει­δω­τι­κή δράση.(iatrika.gr).

Η μηλιά είναι δέντρο γνω­στό από την αρχαιό­τη­τα, γνω­στό εδώ και 8.000 χρό­νια και  με πολ­λές ποι­κι­λί­ες. Στην αρχαία Ελλά­δα ο Θεό­φρα­στος ήταν ο πρώ­τος που ανα­κά­λυ­ψε τις θερα­πευ­τι­κές ιδιό­τη­τες του μήλου ενώ η μυθο­λο­γία μας ασχο­λή­θη­κε αρκε­τά με …τα μήλα. Ας αρχί­σου­με με τα Μήλα των Εσπε­ρί­δων. Όμως ήταν μήλα τα …μήλα των Εσπερίδων;

Τα μήλα των Εσπε­ρί­δων & ο Ηρακλής.

Τα χρυ­σά μήλα της σοφί­ας που στον ενδέ­κα­το άθλο του ο Ηρα­κλής έπρε­πε να φέρει στο βασι­λιά Ευρυσθέα.

Τα μήλα βρί­σκο­νταν στον Κήπο των Εσπε­ρί­δων και φυλάσ­σο­νταν από το δρά­κο­ντα Λάδω­να, με τα 100 κεφάλια.

Τελι­κά ο Ηρα­κλής κατόρ­θω­σε να πάρει με πονη­ριά τα μήλα και να τα παρα­δώ­σει στο βασι­λιά. Αλλά υπάρ­χουν πολ­λές ενστά­σεις εάν ήταν μήλα ή κυδώ­νια τα χρυ­σά μήλα των Εσπε­ρί­δων. Αντι­θέ­τως καμία ένστα­ση δεν υπάρ­χει στο μήλο της Έριδος…

Το μήλο της Έριδος.

Κάπο­τε, στους μυθι­κούς χρό­νους, ο πρί­γκι­πας της Αίγι­νας Πηλέ­ας και η Νηρη­ί­δα Θέτις απο­φά­σι­σαν να παντρευ­τούν στο Πήλιο με καλε­σμέ­νους όλους τους Θεούς του Ολύμπου.

Όμως, δεν κάλε­σαν στους γάμους τη θεά Έρι­δα, θεά της φιλο­νι­κί­ας που όπου πήγαι­νε έσπερ­νε το μίσος και την διχό­νοια. Εκεί­νη τότε, πολύ θυμω­μέ­νη, πήγε αόρα­τη στην τελε­τή του γάμου και έρι­ξε ένα χρυ­σό μήλο που έγρα­φε “Στην πιο όμορφη”.

Ποια ήταν, όμως, η πιο όμορ­φη, η Ήρα, η Αθη­νά, η Αφρο­δί­τη; Τα τρία κορί­τσια μάλω­ναν και ρώτη­σαν τον Δία να τους πει. Εκεί­νος για να μην στε­να­χω­ρή­σει καμία από τις πανέ­μορ­φες Θεές ζήτη­σε να έρθει  ο γιός του βασι­λιά Πρί­α­μου ο Πάρης που έβο­σκε τα πρό­βα­τα του στο βου­νό Ίδη δίπλα στην Τροία να απο­φα­σί­σει και να επι­λέ­ξει εκεί­νος την ωραιότερη.

Η Ήρα για να πάρει το μήλο του έτα­ξε να τον κάνει τον πιο μεγά­λο βασι­λιά, η Αθη­νά τον πιο γεν­ναίο πολε­μι­στή κι η Αφροδίτη;

Η Αφρο­δί­τη του υπο­σχέ­θη­κε να του βρεί να παντρευ­τεί την πιο ωραία γυναί­κα της Ελλά­δας. Ο Πάρης έδω­σε το μήλο στην Αφρο­δί­τη που  κατό­πιν του φανέ­ρω­σε ότι η ωραιό­τε­ρη γυναί­κα ήταν η Ωραία Ελέ­νη η γυναί­κα του βασι­λιά Πρί­α­μου της Σπάρ­της. Ο Πάρης δεν έχα­σε χρό­νο. Πήγε στην Σπάρ­τη με τα γνω­στά επα­κό­λου­θα. Απα­γω­γή της Ωραί­ας Ελέ­νης και Τρω­ι­κός Πόλε­μος ! Και που συνέ­βη­σαν όλα αυτά;

Πάμε στο Αδά­τε­πε εκεί που σύμ­φω­να με την μυθο­λο­γία μας έγι­νε ο πρώ­τος δια­γω­νι­σμός ομορ­φιάς κι όχι μόνο. Σύμ­φω­να με τον Όμηρο(Ιλιάδα) εδώ στο Αδά­τε­πε είχε στή­σει ο βασι­λιάς των Ολύ­μπιων Θεών, ο Δίας το θρό­νο του για να παρα­κο­λου­θεί τον Τρω­ϊ­κό πόλε­μο και πράγ­μα­τι στο πλάϊ του Αδά­τε­πε  που βλέ­πει προς την θάλασ­σα, υπάρ­χει μέχρι σήμε­ρα βωμός με την ονο­μα­σία “Ο βωμός του Δία”.

Το Αδά­τε­πε είναι αρχαίο Ελλη­νι­κό χωριό που ονο­μά­στη­κε Adatepe από τους Οθω­μα­νούς το 1912, βρί­σκε­ται στη χερ­σό­νη­σο Biga, βόρεια του κόλ­που Edremit, στις δυτι­κές παρυ­φές του γνω­στού μας όρους Ίδης (τουρ­κι­κά Kaz) και στην περιο­χή του  Ayvacik  στο Τσα­νά­κα­λε (Canakkale) από το οποίο και απέ­χει 105χλμ.

Το 1905, εδώ στο γρα­φι­κό χωριό με τα διώ­ρο­φα Ελλη­νι­κά πέτρι­να σπί­τια ζού­σαν ακό­μη περί­που 600 Έλλη­νες κάνο­ντας συντρο­φιά στον Δία αλλά με την συν­θή­κη της Λωζά­νης του ’23 εκδιώ­χθη­καν βιαί­ως από την πατρο­γο­νι­κή αιώ­νων εστία και αντι­κα­τα­στά­θη­καν ‑με την εγκλη­μα­τι­κή ανταλ­λα­γή -, από Τούρ­κους της Κρή­της και της Λέσβου.

Σήμε­ρα-όπως βλέ­πε­τε και στην φωτο­γρα­φία από την τουρ­κι­κή σελί­δα Sanat Kopruleri‑, έχουν ανα­πα­λαιω­θεί αρκε­τά από τα Ελλη­νι­κά χαρα­κτη­ρι­στι­κής αρχι­τε­κτο­νι­κής διώ­ρο­φα πέτρι­να σπί­τια, όλα με αυλή και κήπο και το γρα­φι­κό Αδά­τε­πε έχει κηρυ­χτεί από το 1986 αστι­κή προ­στα­τευό­με­νη περιο­χή πρώ­της τάξης, όντας το μονα­δι­κό με αυτό το καθε­στώς στην περιοχή.και σήμε­ρα οι περί­που 400 Τούρ­κοι  κάτοι­κοι του ασχο­λού­νται με την καλ­λιέρ­γεια της ελιάς, την παρα­γω­γή σαπου­νιών με παρα­δο­σια­κό τρό­πο καθώς κι άλλων προ­ϊ­ό­ντων με βάση την ελιά , των οποί­ων οι συσκευα­σί­ες είναι δια­κο­σμη­μέ­νες με εικό­να Ελλη­νί­δας μικρής ηλι­κί­ας. (πλη­ρο­φο­ρί­ες: Σταύ­ρος Καπλά­νο­γλου, ερευ­νη­τής της ιστο­ρί­ας της Μ.Ασίας, συγγραφέας).

Το μήλο κάτω από την μηλιά θα πέσει λέει ο σοφός λαός μας , δηλα­δή ότι τα παι­διά μοιά­ζουν στους γονείς τους στα χαρα­κτη­ρι­στι­κά και στις κλί­σεις τους.

Το μήλο κι ο Νεύτων!

Ο διά­ση­μος Άγγλος φυσι­κός Ισα­άλ Νεύ­των, μια ωραία μέρα του 1666, πήγε στο πατρο­γο­νι­κό του σπί­τι και κάθι­σε στη σκιά μιας μηλιάς για να βαθυστοχαστεί.

Ξαφ­νι­κά του έπε­σε ένα μήλο στο κεφά­λι και τότε άστρα­ψε στο μυα­λό του μια ιδέα “Για­τί το μήλο πέφτει πάντα προς το έδαφος;

Για­τί όχι πλά­για ή προς τα πάνω;

Σίγου­ρα το έλκει η Γη”.

Έτσι χάρη σε ένα μήλο βρή­κε το νόμο της βαρύτητας!

Νέα Υόρ­κη. Η πόλη που έχει το παρα­τσού­κλι “Μεγά­λο μήλο”

“Μεγά­λο Μήλο” είναι  λοι­πόν ‚το παρα­τσού­κλι της Νέας Υόρ­κης. Χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε από τον αθλη­τι­κο­γρά­φο  Τζον Φιτζέ­ραλντ κάπου στα 1920, επει­δή σε κάποιους ιππι­κούς αγώ­νες γύρω από την πόλη είχαν για βρα­βείο μήλα. Από τότε το παρα­τσού­κλι έμει­νε και τα κόκ­κι­να μήλα έγι­ναν το σύμ­βο­λό της.

Σήμε­ρα το μέρος της Νέας Υόρ­κης όπου έζη­σε ο Φιτζέ­ραλντ ονο­μά­ζε­ται “Γωνιά του Μεγά­λου Μήλου”

Μήλο το φρού­το της …αμαρ­τί­ας  που έφα­γαν ο Αδάμ κι η Εύα κι έτσι ο Θεός τους έδιω­ξε από τον Παρά­δει­σο, μήλο και το Εθνι­κό φρού­το του μακρι­νού μας Καζακστάν.

Κι αυτό για­τί το Καζακ­στάν είναι η χώρα που παρά­γει τα ωραιό­τε­ρα μήλα στον κόσμο. Από­δει­ξη ότι η παλιά της πρω­τεύ­ου­σα το Αλμά­τι που είναι και η μεγα­λύ­τε­ρη πόλη του Κρά­τους φέρει την ονο­μα­σία η πόλη του μήλου. Άλμα=μήλο, άτα= πόλη(Καζακική γλώσ­σα), άρα Αλμά­τι: η πόλη του μήλου.

Και ναι μεν το Καζακ­στάν υπη­ρη­φα­νεύ­ε­ται για τα φημι­σμέ­να του μήλα όμως η Ρωσία είναι η χώρα που καλ­λιερ­γεί μια σπά­νια ποι­κι­λία μήλου, το μήλο ποι­κι­λί­ας λευ­κού τρια­ντά­φυλ­λου όπως είναι η επί­ση­μη ονο­μα­σία του με τρο­με­ρή μυρω­διά και γεύ­ση και σχήμα…αχλαδιού. Τα έχε­τε ξανα­δεί; Θαυ­μά­στε τα.

Και κλεί­νω το άρθρο με τα δια­ση­μό­τε­ρα και πιο αγα­πη­μέ­να μήλα της Ελλά­δας μας.

Λόλα να ένα μήλο…

Το 1919 και επί Ε. Βενι­ζέ­λου κυκλο­φό­ρη­σε στην χώρα μας το πρώ­το Ανα­γνω­στι­κό με τίτλο Αλφα­βη­τά­ριο. Εκεί και το περί­φη­μο: Λόλα να ένα μήλο! Το πιο διά­ση­μο μάθη­μα της πρώ­της Δημοτικού.
Και… η πιο διά­ση­μη λιχου­διά τα παλιό­τε­ρα χρό­νια στα πανη­γύ­ρια ήταν τα καρα­με­λω­μέ­να μήλα. Τα φτιά­χνου­με να θυμη­θού­με τα παι­δι­κά μας χρόνια;

Μήλα Καραμελωμένα

Υλι­κά:
10 μήλα μικρά ή φιρίκια
10 ξυλά­κια για σουβλάκια
200 γρ. γλυκόζη
400γρ. ζάχα­ρη άσπρη
200γρ. νερό
γρε­να­δί­νη ή κόκ­κι­νο χρώ­μα ζαχαροπλαστικής
Θα χρεια­στού­με άδειες αυγοθήκες.

Εκτέ­λε­ση:
Πλέ­νου­με πολύ καλά τα μήλα, τα στε­γνώ­νου­με και αφαι­ρού­με το κοτσά­νι τους.
Μετά μπή­γου­με το ξυλά­κι στη θέση του κοτσανιού.
Σε μια κατσα­ρό­λα βάζου­με τη γλυ­κό­ζη, τη ζάχα­ρη και το νερό καθώς και λίγη γρε­να­δί­νη για να πάρει κόκ­κι­νο χρώ­μα το μείγμα.
Σε δυνα­τή φωτιά βρά­ζου­με το μείγμα.
Η καρα­μέ­λα είναι έτοι­μη, όταν παίρ­νο­ντας μια κου­τα­λιά από το μείγ­μα και ρίχνο­ντάς τη μέσα σε ένα ποτή­ρι με κρύο νερό, κρυ­σταλ­λώ­σει (στε­ρε­ο­ποι­η­θεί).
Στο σημείο αυτό απο­σύ­ρου­με από τη φωτιά την κατσα­ρό­λα και βου­τά­με ένα-ένα τα μήλα μέσα στην καρα­μέ­λα με μεγά­λη προσοχή.
Τα γυρ­νά­με για να καλυ­φθούν καλά και έπει­τα τα τοπο­θε­τού­με καρ­φώ­νο­ντας τα ξυλά­κια σε άδειες αυγο­θή­κες με σκο­πό να ψυχθούν και να στε­ρε­ο­ποι­η­θούν. (συντα­γή από την σελί­δα Diadromi.gr).

Τασ­σώ Γαΐλα
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο