Μήτσος Παπαρήγας, Ηγέτης-μάρτυρας της εργατιάς

Ζαχα­ριά­δης, Μήτσος Παπα­ρή­γας και Στρα­τής σε συγκέ­ντρω­ση
Πηγή φωτο­γρα­φί­ας: Ριζοσπάστης

Γρά­φει ο Οικο­δό­μος //

Στις 20 Φλε­βά­ρη του 1949, δολο­φο­νεί­ται άναν­δρα στα υπό­γεια της Γενι­κής Ασφά­λειας Αθη­νών ο Γενι­κός Γραμ­μα­τέ­ας της ΓΣΕΕ και στέ­λε­χος του ΚΚΕ, Μήτσος Παπα­ρή­γας. Η δολο­φο­νία γίνε­ται παρα­μο­νές της δίκης του και παρου­σιά­ζε­ται από την κυβέρ­νη­ση ως «αυτο­κτο­νία», για να φανεί ότι δήθεν «δεν είχε την τόλ­μη» να αντι­με­τω­πί­σει το στρα­το­δι­κείο· με σκο­πό να κλο­νι­στεί το αγω­νι­στι­κό φρό­νη­μα χιλιά­δων αγω­νι­στών που γέμι­ζαν τις φυλα­κές και τα ξερο­νή­σια και να σπι­λώ­σει την προ­σω­πι­κό­τη­τα του κομ­μου­νι­στή ηγέτη.

Η αλή­θεια είναι ότι οι μόνοι που είχαν όφε­λος να μη γίνει η δίκη ήταν το αμε­ρι­κα­νό­δου­λο καθε­στώς και οι προ­στά­τες του, που θα ξεσκε­πά­ζο­νταν για το ρόλο τους στο ματο­κύ­λι­σμα του λαού. Ένας ακό­μα λόγος για τη σκη­νο­θε­σία της «αυτο­κτο­νί­ας» ήταν ότι η κυβέρ­νη­ση ήθε­λε να απο­φύ­γει την κατα­κραυ­γή κατα­δι­κά­ζο­ντας τον νόμι­μα εκλεγ­μέ­νο ηγέ­τη της εργα­τι­κής τάξης της χώρας.

Ο Μήτσος Παπα­ρή­γας ανή­κε στην παλιά φρου­ρά των σκα­πα­νέ­ων του εργα­τι­κού — κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος. Όσοι τον γνώ­ρι­σαν τον περιέ­γρα­φαν ολι­γό­λο­γο, μπε­σα­λή και παλι­κά­ρι. Ανα­λάμ­βα­νε τις πιο δύσκο­λες και επι­κίν­δυ­νες δου­λειές και τις έφερ­νε σε πέρας με συνέ­πεια, μη λογα­ριά­ζο­ντας αντι­ξο­ό­τη­τες και προ­σω­πι­κές θυσίες.

Μήτσος Παπα­ρή­γας

Γεν­νή­θη­κε στο Βόλο το 1896. Η πολυ­με­λής οικο­γέ­νειά του ήταν φτω­χή κι έτσι από νωρίς ανα­γκά­στη­κε να τρα­βή­ξει το δρό­μο της βιο­πά­λης δου­λεύ­ο­ντας σιδε­ράς. Το 1919 συμ­με­τέ­χει στη χορω­δία της Σοσια­λι­στι­κής Εργα­τι­κής Νεο­λαί­ας Βόλου. Η εφη­βεία του εξε­λίσ­σε­ται μέσα στην πολυ­τά­ρα­χη δίνη της δεκα­ε­τί­ας 1912–22. Χρό­νια πολέ­μου, «μεγά­λη ιδέα», μικρα­σια­τι­κή συμ­φο­ρά. Εκεί­να τα χρό­νια, με την ταξι­κή του συνεί­δη­ση ριζώ­νει μέσα του το μίσος για τον πόλε­μο και αυτούς που τον προ­κα­λούν, τον ιμπε­ρια­λι­σμό και τους ντό­πιους υπο­τε­λείς του, την αστι­κή τάξη.

Υπη­ρέ­τη­σε την στρα­τιω­τι­κή του θητεία στο ναυ­τι­κό, όπου ανέ­πτυ­ξε αντι­πο­λε­μι­κή δρά­ση. Ήταν η περί­ο­δος που συνει­δη­το­ποιεί ότι ο αγώ­νας για καλύ­τε­ρο μέλ­λον των ανθρώ­πων του μόχθου θα γίνει σκο­πός της ζωής του. Σκο­πός που στη συνέ­χεια θα αφιε­ρώ­σει και την ίδια τη ζωή του.

Τον Οκτώ­βρη του 1922 γίνε­ται μέλος του ΚΚΕ. Του ανα­τί­θε­ται η οργά­νω­ση του Συν­δέ­σμου Παλαιών Πολε­μι­στών Μαγνη­σί­ας και εκλέ­γε­ται ο πρώ­τος Γραμ­μα­τέ­ας του. Το 1923 φυλα­κί­ζε­ται και εξο­ρί­ζε­ται. Το 1924 πρω­το­στα­τεί στην οργά­νω­ση της μεγά­λης απερ­γί­ας του Βόλου και ξεχω­ρί­ζει για τις οργα­νω­τι­κές του ικα­νό­τη­τες και τη μαχη­τι­κό­τη­τά του, κερ­δί­ζο­ντας την εκτί­μη­ση και την εμπι­στο­σύ­νη των εργα­τών που τον ανα­δεί­χνουν Γραμ­μα­τέα του Εργα­τι­κού Κέντρου της πόλης.

Στο 3ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ εκλέ­γε­ται μέλος της Κεντρι­κής Επι­τρο­πής, και στο 4Ο Συνέ­δριο μέλος του Πολι­τι­κού Γρα­φεί­ου της ΚΕ του ΚΚΕ.

Το 1930 φυλα­κί­ζε­ται στο Ιτζε­δίν. Μόλις απο­φυ­λα­κί­ζε­ται ξανα­πιά­νε­ται και κατα­δι­κά­ζε­ται σε φυλα­κή και εξο­ρία. Το 1931 δρα­πε­τεύ­ει από τις φυλα­κές Συγ­γρού και με τη βοή­θεια του Κόμ­μα­τος δια­φεύ­γει στο εξωτερικό.

«Ακρο­ναυ­πλία 1941. Μετά την κατάρ­γη­ση της Απο­μό­νω­σης, ύστε­ρα από τους βομ­βαρ­δι­σμούς. Μέλη της Κομ­μα­τι­κής Επι­τρο­πής και της Επι­τρο­πής της ομά­δας. Καθι­στοί από τ’ αρι­στε­ρά προς τα δεξιά: Κ. Θέος, Μήτσος Παπα­ρή­γας, Γ. Ιωαν­νί­δης, Μ. Λεβο­γιάν­νης, Β. Μπαρ­τζιώ­τας. Όρθιοι: Μαχαι­ρό­που­λος, Λια­νάς, Ζ. Ζωγρά­φος, Σ. Σου­κα­ράς, Τ. Κου­λα­μπάς, Α. Μου­ζε­νί­δης.»
Πηγή φωτο­γρα­φί­ας: Κ. Θέου: “Τα ελλη­νι­κά συν­δι­κά­τα στην πάλη ενά­ντια στο φασι­σμό και για την ανε­ξαρ­τη­σία τους”, εκδ. “Εργα­τι­κής”, Αθή­να, Μάρ­της 1947

Προ­σω­πι­κή μαρτυρία

«Πώς γνώ­ρι­σα τον μπαρ­μπα-Μήτσο Παπα­ρή­γα, έτσι τον φωνά­ζα­με εμείς οι νέοι»

Είναι μετά τη συμ­φω­νία της Βάρ­κι­ζας, το όργιο της τρο­μο­κρα­τί­ας αλλά και τη δημιουρ­γία του ΕΡΓΑΣ, που κυριάρ­χη­σε παρά την τρο­μο­κρα­τία στα σωμα­τεία. Το Εργα­τι­κό Κέντρο Αθή­νας στε­γα­ζό­ταν στο νού­με­ρο 10 της Αγη­σι­λά­ου, εκεί που σήμε­ρα είναι η Εργα­τι­κή Εστία. Και στο νού­με­ρο 5 του ίδιου δρό­μου στε­γα­ζό­ταν η ΚΟΑ του ΚΚΕ. Είχε μόλις απο­φα­σι­στεί να γίνει το 8ο Συνέ­δριο της ΓΣΕΕ για το Μάρ­τη του ’46. Ο Μ. Παπα­ρή­γας είχε κατέ­βει αντι­πρό­σω­πος από το Βόλο. Πέρα­σε από το ΕΚΑ, οι νεο­λαί­οι, τότε, θυμού­νται τη σεμνό­τη­τα, την απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα, την ειλι­κρί­νεια, αλλά και την ιδιαί­τε­ρη ζεστα­σιά για τους νέους: «Μας πρό­σε­χε, μας συμ­βού­λευε να γίνου­με αγα­πη­τοί στους εργά­τες που με την ψήφο τους μάς εμπι­στεύ­ο­νταν για τη λύση των προ­βλη­μά­των τους». Τα απο­τε­λέ­σμα­τα του συνε­δρί­ου γνω­στά. Εκεί εκλέ­χτη­κε γενι­κός γραμ­μα­τέ­ας ο Μ. Παπα­ρή­γας. Η αντί­δρα­ση δεν το χώνε­ψε. Με τους δικα­στές ακύ­ρω­σαν την εκλο­γή της διοί­κη­σης και όρι­σαν προ­σω­ρι­νή από «εργα­το­πα­τέ­ρες» συνερ­γά­τες των Γερμανών!

«Δώσα­με μάχη όταν ήρθαν να κατα­λά­βουν το κτί­ριο και να παρα­λά­βουν το αρχείο της διοί­κη­σης. Δε θα ξεχά­σω την ψυχραι­μία του Μήτσου Παπα­ρή­γα τη στιγ­μή που μπή­κε στο κτί­ριο ο Καρα­χά­λιος και ο Κρο­ντή­ρης. Στά­θη­κε μπρο­στά τους, κατάγ­γει­λε την παρά­νο­μη από­φα­σή τους, δήλω­σε ότι οι εργά­τες δεν τους ανα­γνω­ρί­ζουν και ότι θα καταγ­γεί­λουν στον ελλη­νι­κό λαό και στη διε­θνή κοι­νή γνώ­μη το πρα­ξι­κό­πη­μα. Ηταν καλο­καί­ρι του 1946. Η Βου­λή ψήφι­σε το Γ΄ ψήφισμα…».

Βασί­λης Γεωργαντάς
Αντι­πρό­ε­δρος Ομο­σπον­δί­ας Συντα­ξιού­χων ΙΚΑ

[Στην εκδή­λω­ση τιμής και μνή­μης για τον Μήτσο Παπα­ρή­γα που έγι­νε στις 30 Απρί­λη του 2002, στο Θέα­τρο «Γκλό­ρια». Περισ­σό­τε­ρα εδώ.]

Ο Μήτσος Παπα­ρή­γας στο βήμα, σε εργα­τι­κό συνέ­δριο.
Πηγή φωτο­γρα­φί­ας: e‑volos.gr

Το 1936 πιά­νε­ται από τα όργα­να της μετα­ξι­κής δικτα­το­ρί­ας. Τα επό­με­να οχτώ χρό­νια τον βρί­σκουν από φυλα­κή σε εξο­ρία, χωρίς να λυγί­σει: Κέρ­κυ­ρα, Κίμω­λος, Ακρο­ναυ­πλία, Χαϊ­δά­ρι. Απ’ το Χαϊ­δά­ρι δρα­πε­τεύ­ει το 1944 και βγαί­νει στην παρα­νο­μία προ­σφέ­ρο­ντας πολύ­τι­μες υπη­ρε­σί­ες στον εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κό αγώνα.

Μετά την κατο­χή δου­λεύ­ει στα συν­δι­κά­τα και στην Κομ­μα­τι­κή Οργά­νω­ση του Βόλου, ως το 1946. Αυτή τη χρο­νιά οι εργά­τες του Βόλου τον εκλέ­γουν αντι­πρό­σω­πο στο 8ο Συνέ­δριο της ΓΣΕΕ και το Συνέ­δριο τον εκλέ­γει Γενι­κό Γραμ­μα­τέα της ΓΣΕΕ.

Το 1947 η Ασφά­λεια συλ­λαμ­βά­νει την εκλεγ­μέ­νη διοί­κη­ση της ΓΣΕΕ, μαζί και τον Μήτσο Παπα­ρή­γα και τον εξο­ρί­ζουν στην Ικαρία.

Δρα­πε­τεύ­ει για μια ακό­μα φορά και βγαί­νει στην παρα­νο­μία, μέσα στις άγριες συν­θή­κες του εμφυ­λί­ου πολέ­μου. Η επό­με­νη φορά που θα τον ξανα­πιά­σουν θα είναι και η τελευ­ταία. Μετά από βασα­νι­σμό οι ασφα­λί­τες τον δολο­φο­νούν στο κελί που τον είχαν απο­μο­νω­μέ­νο από τους άλλους κρα­τού­με­νους, σκη­νο­θε­τώ­ντας την δήθεν «αυτο­κτο­νία» του.

Ο Μήτσος Παπα­ρή­γας ήταν άξιος γιος της τάξης του· ηγέ­της-μάρ­τυ­ρας της εργα­τιάς που δεν δεί­λια­σε στιγ­μή μπρος στο θάνα­το. Με γνώ­ση και συνεί­δη­ση από τα πρώ­τα χρό­νια της ζωής του τάχτη­κε με τα συμ­φέ­ρο­ντα της τάξης του, γι’ αυτά αγω­νί­στη­κε σ’ επο­χές δύσκο­λες κι επι­κίν­δυ­νες, γνω­ρί­ζο­ντας ότι ο δρό­μος που διά­λε­ξε είναι γεμά­τος πιό­τε­ρες θυσί­ες και πόνο και λιγό­τε­ρες χαρές.

Ακρο­ναυ­πλία 1941. «Γύρω από το φέρε­τρο του μπάρ­μπα-Θόδω­ρου Μάγ­γου. Από αρι­στε­ρά: Μου­ζε­νί­δης Α., Παπα­ρή­γας Μήτσος, Κου­λα­μπάς Τ., Ζωγρά­φος Ζ., Λια­νάς Γ., Σου­κα­ράς Σ., Μαχαι­ρό­που­λος Χ., Λυκού­ρης Κ.»
Πηγή φωτο­γρα­φί­ας: Αντώ­νη Φλούν­τζη: “1937–1943 Ακρο­ναυ­πλία και Ακρο­ναυ­πλιώ­τες”, εκδ. Θεμέ­λιο, Αθή­να 1979

Ήταν υπό­δειγ­μα κομ­μου­νι­στή επα­να­στά­τη. Με το ήθος και την ακε­ραιό­τη­τά του, τις ικα­νό­τη­τές του, τη δου­λειά και την παλι­κα­ριά του, κέρ­δι­σε την εμπι­στο­σύ­νη, την εκτί­μη­ση και την αγά­πη της εργα­τι­κής τάξης και των συντρό­φων του και τα τίμη­σε μέχρι το τέλος. Δεν έλει­ψε ούτε μια στιγ­μή από την πρώ­τη γραμ­μή του αγώ­να, πιστά αφο­σιω­μέ­νος στην υπό­θε­ση της εργα­τι­κής τάξης, του Κόμ­μα­τος και του λαού.

Οι πρω­το­πό­ροι αγω­νι­στές της εργα­τι­κής τάξης αντλούν τη δύνα­μη και ξεπερ­νούν τις απε­ρί­γρα­πτες αντι­ξο­ό­τη­τες της ταξι­κής πάλης για­τί πιστεύ­ουν στον αγώ­να και το δίκιο της εργα­τι­κής τάξης· για­τί είναι αφο­σιω­μέ­νοι στην ιστο­ρι­κή απο­στο­λή της και στην επί­τευ­ξη του τελι­κού σκο­πού, την κατάρ­γη­ση της εκμε­τάλ­λευ­σης ανθρώ­που από άνθρωπο.

Η δια­δρο­μή του Μήτσου Παπα­ρή­γα ταυ­τί­στη­κε με την πορεία της ταξι­κής πάλης· μια αστα­μά­τη­τη αγω­νι­στι­κή πορεία, γεμά­τη ανυ­πο­λό­γι­στες θυσί­ες που έφτα­σαν μέχρι το θάνα­το. Με το παρά­δειγ­μά του κατέ­δει­ξε ότι αυτοί που επι­λέ­γουν να είναι στην πρώ­τη γραμ­μή έχουν καθή­κον να τη βαδί­σουν απα­ρέ­γκλι­τα, όρθιοι, μέχρι το τέλος.

Ο Μήτσος Παπα­ρή­γας δικαί­ω­σε την εμπι­στο­σύ­νη και την αγά­πη των ταξι­κών αδελ­φών του και των συντρό­φων του. Η θυσία του απο­τε­λεί παρά­δειγ­μα ανι­διο­τε­λούς προ­σφο­ράς, βαριά παρα­κα­τα­θή­κη για τις νεώ­τε­ρες γενιές των αγωνιστών.