Με αφορμή μια πρόσφατη επίσκεψη στην Αγία Πετρούπολη

Η επί­σκε­ψη στην Αγία Πετρού­πο­λη (παλιό Λένιν­γκραντ) απο­τε­λεί μια εμπει­ρία ζωής καθώς έρχε­σαι αντι­μέ­τω­πος με τον ορι­σμό της αισθη­τι­κής που εκδη­λώ­νε­ται στα μονα­δι­κής αρχι­τε­κτο­νι­κής αξί­ας οικο­δο­μή­μα­τα, στον πλού­το των έργων τέχνης, στο βάρος της πολι­τι­στι­κής κλη­ρο­νο­μί­ας, αλλά και στην ποιό­τη­τα της σύγ­χρο­νης καλ­λι­τε­χνι­κής δημιουργίας.

Όταν όμως η επί­σκε­ψη αυτή πραγ­μα­το­ποιεί­ται στο πλαί­σιο εκπαι­δευ­τι­κού-πολι­τι­στι­κού προ­γράμ­μα­τος τα παρά­γω­γα και τα οφέ­λη είναι πολ­λα­πλά εφό­σον σου δίνε­ται η δυνα­τό­τη­τα να προ­σεγ­γί­σεις τη ρωσι­κή κοι­νω­νία, την κουλ­τού­ρα της, να αφου­γκρα­στείς τους ρυθ­μούς της καθη­με­ρι­νό­τη­τας της, να γνω­ρί­σεις τους θεσμούς και τις αντι­φά­σεις της σε μια ούτως ή άλλως σημα­δια­κή χρο­νι­κή συγκυ­ρία, έναν αιώ­να μετά τη μεγά­λη οκτω­βρια­νή επανάσταση.

Η πόλη των τσά­ρων και της Οκτω­βρια­νής επα­νά­στα­σης με το διτ­τό αυτό χαρα­κτή­ρα προ­σφέ­ρε­ται για στο­χα­σμό και ανα­στο­χα­σμό πάνω στην ιστο­ρι­κή της πορεία που ανα­πό­φευ­κτα πυρο­δό­τη­σε ιστο­ρι­κές εξε­λί­ξεις στον δυτι­κό κόσμο και για­τί όχι στην παγκό­σμια κοινότητα.

Μια ψύχραι­μη ματιά ανε­πη­ρέ­α­στη από συναι­σθη­μα­τι­κές φορ­τί­σεις είτε αρνη­τι­κές, είτε θετι­κές δια­κρί­νει τα χαρα­κτη­ρι­στι­κά και τον παλ­μό της σύγ­χρο­νης καπι­τα­λι­στι­κής πλέ­ον Ρωσί­ας που εξα­κο­λου­θεί όμως και φέρει τα απο­τυ­πώ­μα­τα των σοβιε­τι­κών κατα­κτή­σε­ων στην εκπαί­δευ­ση και στην κοι­νω­νι­κή ζωή. Το παλίμ­ψη­στο της Αγί­ας Πετρού­πο­λης συν­θέ­τε­ται από πολ­λα­πλές αντι­φά­σεις. Επει­δή όμως χρειά­ζε­ται μια εμπε­ρι­στα­τω­μέ­νη και ανα­λυ­τι­κή πολι­τι­κή και κοι­νω­νιο­λο­γι­κή προ­σέγ­γι­ση για να ανα­δει­χθεί όλο το εύρος του, χρή­σι­μη και δια­φω­τι­στι­κή είναι η κατά­θε­ση κάποιων πρώ­των παρα­τη­ρή­σε­ων και δια­πι­στώ­σε­ων σε 2 βασι­κούς τομείς: Την εκπαί­δευ­σης και της ποιό­τη­τας ζωής.

Βασι­κό κύτ­τα­ρο του εκπαι­δευ­τι­κού συστή­μα­τος της Ρωσί­ας είναι το 11χρονο υπο­χρε­ω­τι­κό σχο­λείο και το πολύ καλά οργα­νω­μέ­νο σύστη­μα προ­σχο­λι­κής αγω­γής καθώς αυτό ανα­λαμ­βά­νει τα νήπια από την ηλι­κία των 2 ετών.

Οι κτι­ρια­κές εγκα­τα­στά­σεις, ο εξο­πλι­σμός και η οργά­νω­ση των σπου­δών κινού­νται σε πολύ υψη­λό επί­πε­δο. Ενταγ­μέ­να στο ανα­λυ­τι­κό πρό­γραμ­μα είναι τα καλ­λι­τε­χνι­κά μαθή­μα­τα που διδά­σκο­νται από ειδι­κούς, κάτι που εκφρά­ζε­ται και στις πολι­τι­στι­κές δρά­σεις των σχο­λεί­ων, οι οποί­ες έχουν χαρα­κτη­ρι­στι­κά επαγγελματισμού.

Η λει­τουρ­γία του 11χρονου σχο­λεί­ου δίνει τη δυνα­τό­τη­τα για υπο­λο­γι­σμέ­νη και προ­γραμ­μα­τι­σμέ­νη οικο­δό­μη­ση της γνώ­σης από την πρώ­τη μέχρι την τελευ­ταία τάξη. Αυτό σε συν­δυα­σμό με την καλ­λι­τε­χνι­κή παι­δεία και τα πρω­το­πο­ρια­κά προ­γράμ­μα­τα που εφαρ­μό­ζο­νται στο νηπια­γω­γείο (γρα­φή, ζωγρα­φι­κή ‚μου­σι­κή, χορός, ασκή­σεις χαλά­ρω­σης) εξα­σφα­λί­ζουν υψη­λό επί­πε­δο επι­στη­μο­νι­κής γνώσης.

Η σχέ­ση των Ρώσων μαθη­τών με τη γνώ­ση απο­τυ­πώ­νε­ται και στην συμπε­ρι­φο­ρά τους μέσα στο σχο­λι­κό περι­βάλ­λον, όπου έκδη­λο είναι το ενδια­φέ­ρον και ο σεβα­σμός στην αυτα­ξία της γνώ­σης. Συγκρί­σεις με τα αντί­στοι­χα δεδο­μέ­να της χώρας μας, μάλ­λον απο­γοη­τεύ­ουν. Σαφής επο­μέ­νως είναι η κλη­ρο­νο­μιά που παρέ­λα­βαν από τη Σοβιε­τι­κή παρά­οδ­ση η οποία από το1977 επέ­κτει­νε την ενιαία υπο­χρε­ω­τι­κή εκπαί­δευ­ση στα 19 χρό­νια και γενι­κά καθιέ­ρω­σε από τα πρώ­τα μετε­πα­να­στα­τι­κά χρό­νια τη δωρε­άν παι­δεία σ’ όλες τις βαθ­μί­δες, επι­χεί­ρη­σε μια πρω­τό­γνω­ρη επι­μορ­φω­τι­κή παρέμ­βα­ση που άλλα­ξε ριζι­κά την μορ­φω­τι­κή εικό­να της ΕΣΣΔ ‚αφού μέσα σε λίγα χρό­νια από ουρα­γό τη Ευρώ­πης την κατέ­στη­σε πρω­τα­γω­νι­στή στο πεδίο των Γραμ­μά­των και των Τεχνών υπη­ρε­τώ­ντας τον βασι­κό στό­χο που ήταν η δια­μόρ­φω­ση του νέου ανθρώ­που με ολο­κλη­ρω­μέ­νες γνώ­σεις τόσο της κοι­νω­νι­κής και φυσι­κής πραγ­μα­τι­κό­τη­τας όσο και της Επι­στή­μης. Βέβαια κλη­ρο­νό­μη­σε από την τελευ­ταία περί­ο­δο της σοβιε­τι­κής επο­χής και την διά­κρι­ση των σχο­λεί­ων σε διά­φο­ρους τύπους (τεχνο­λο­γι­κό, ξένων γλωσ­σών, κλασ­σι­κό) απο­κλί­νο­ντας από το αρχι­κό μοντέ­λο (και το πιο σωστό) του πολυ­τε­χνι­κού σχολείου.

Υπάρ­χει όμως και η άλλη όψη του νομί­σμα­τος που ανα­δει­κνύ­ει τους κανό­νες λει­τουρ­γί­ας του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος. Οι προ­σλή­ψεις για παρά­δειγ­μα των εκπαι­δευ­τι­κών γίνο­νται από τους διευ­θυ­ντές των σχο­λεί­ων, στοι­χείο που καθο­ρί­ζει και τις επι­σφα­λείς εργα­σια­κές σχέ­σεις τους. Ακό­μη απα­γο­ρεύ­ο­νται οι απερ­γί­ες, αλλά και οι συγκε­ντρώ­σεις δια­μαρ­τυ­ρί­ας χωρίς τη σχε­τι­κή άδεια από την αστυ­νο­μία. Ταυ­τό­χρο­να απα­γο­ρεύ­ε­ται η κυκλο­φο­ρία των ανη­λί­κων μετά τις 9μ.μ. Η χρη­μα­το­δό­τη­ση του κάθε σχο­λεί­ου γίνε­ται από την περι­φέ­ρεια με βάση το οργα­νό­γραμ­μα που κατα­θέ­τει η κάθε μονά­δα και καλύ­πτει τη μισθο­δο­σία του προ­σω­πι­κού αλλά και τις λει­τουρ­γι­κές ανά­γκες. Σε περί­πτω­ση όμως που υπο­λεί­πε­ται αυτών των ανα­γκών καλού­νται οι γονείς να συνει­σφέ­ρουν και να καλύ­ψουν τα απαι­τού­με­να ποσά.

Είναι ευδιά­κρι­τη η στα­δια­κή είσο­δος συν­θη­κών ιδιω­τι­κο­ποί­η­σης. Οι μισθοί των εκπαι­δευ­τι­κών κατά μέσο όρο κινού­νται γύρω στα 800 ευρώ με δυνα­τό­τη­τα να αυξή­σουν του εισό­δη­μά τους, εργα­ζό­με­νοι πέραν του ωρα­ρί­ου τους παρα­δί­δο­ντας φρο­ντι­στη­ρια­κά μαθή­μα­τα στους αδύ­να­τους μαθη­τές μέσα στο σχο­λείο. Η δαπά­νη των απο­γευ­μα­τι­νών αυτών μαθη­μά­των βαρύ­νει τους γονείς και επι­με­ρί­ζε­ται στους εκπαι­δευ­τι­κούς και στη σχο­λι­κή μονά­δα, η οποία έτσι εξα­σφα­λί­ζει επι­πλέ­ον οικο­νο­μι­κούς πόρους. Είναι εύκο­λο να κατα­λά­βει κανείς πως προ­ω­θεί­ται η κατη­γο­ριο­ποί­η­ση των σχο­λεί­ων και η ενί­σχυ­ση των ταξι­κών ανι­σο­τή­των που είχε εξα­λεί­ψει το σοσια­λι­στι­κό καθε­στώς καθιε­ρώ­νο­ντας την απο­κλει­στι­κά δημό­σια και δωρε­άν εκπαί­δευ­ση για όλες τις εθνό­τη­τες της ΕΣΣΔ.

Αυτές τις ανι­σό­τη­τες τις δια­πι­στώ­νει κανείς και όταν περι­δια­βαί­νει τους δρό­μους, όταν συνα­να­στρέ­φε­ται με τους Ρώσους. Από τη μια πανά­κρι­βα αυτο­κί­νη­τα και εξαι­ρε­τι­κά υψη­λά εισο­δή­μα­τα και από την άλλη 12ωρη απα­σχό­λη­ση ‚πενι­χροί μισθοί, περιο­ρι­σμός πεν­θή­με­ρου στον δημό­σιο τομέα, μεγά­λη ψαλί­δα ανά­με­σα στους μισθούς και στις συντά­ξεις (σύντα­ξη 180,200 ευρώ).Παράλληλα κάτι που δεν συνα­ντά­με σε καμιά άλλη καπι­τα­λι­στι­κή χώρα και που στη­ρί­ζει τη ρωσι­κή κοι­νω­νία είναι η φτη­νή ενέρ­γεια (ηλε­κτρι­κό ρεύ­μα, θέρ­μαν­ση) φτη­νό νερό και φτη­νά μέσα μαζι­κής μετα­φο­ράς (το εισι­τή­ριο του μετρό είναι μόνο 0,45 ευρώ για δια­δρο­μές 30 (1) χιλιομέτρων)

Μέσα σ’ αυτές τις συν­θή­κες συνε­χί­ζει την πορεία του ένας λαός περή­φα­νος, καλ­λιερ­γη­μέ­νος (η φιλα­να­γνω­σία είναι ευδιά­κρι­τη και στους δημό­σιους χώρους),εξαιρετικά ευγε­νι­κός με πλού­σια πατριω­τι­κά αισθή­μα­τα ‚αλλά και θαυ­μα­σμό για την ελλη­νι­κή κουλτούρα.

Ευγε­νία Καβαλ­λά­ρη, φιλόλογος

Μέλος της αντι­προ­σω­πεί­ας του 4^ου ΓΕΛ Βέροιας