Ζητήματα πολιτισμού-αθλητισμού σ’ αυτό
Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας //
Το Α’ (ονομάστηκε Δημοκρατικό Αντιφασιστικό) συνέδριο της ΕΠΟΝ πραγματοποιήθηκε από τις 13–19 Γενάρη του 1946 στο θέατρο «Απόλλων» της Αθήνας. Για τη ιστορία αναφέρουμε ότι η ημερήσια διάταξη του Συνεδρίου περιλάμβανε τα παρακάτω θέματα:
1.Η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη Νέων και η προσχώρηση της ΕΠΟΝ στην ΠΟΔΝ. Εισηγητής ο Στ. Γιαννακόπουλος.
- Δράση της ΕΠΟΝ και το πρόβλημα της ενότητας της νέας γενιάς. Εισηγητής ο Φ. Βέτας.
3.Η πνευματική και σωματική διάπλαση της νέας γενιάς. Εισηγητής Ν. Ακριτίδης.
- Έγκριση Καταστατικού της ΕΠΟΝ.
5.Εκλογή νέου Κ.Σ.
Η ΕΠΟΝ στα χρόνια λειτουργίας και δράσης της (τόσο κατά τη διάρκεια της κατοχής όσο και μεταπολεμικά) επιτέλεσε ένα τεράστιο εκπολιτιστικό-μορφωτικό-διαπαιδαγωγικό έργο. Πρωτοστάτησε σ’ ένα μεγάλο κίνημα πολιτιστικής αναγέννησης της Ελλάδας. Έφερε κυριολεκτικά τη ζωογόνα πνοή του πολιτισμού, την ποίηση, τη μουσική, το θέατρο, κάθε μορφή τέχνης σε όλη την Ελλάδα. Ήταν φυσικό όλος αυτός ο πλούτος να εκφραστεί και στο πρώτο της συνέδριο ποικιλόμορφα και ποικιλότροπα. Στο μικρό αυτό αφιέρωμα-με βάση τις εργασίες του συνεδρίου-μεταφέρουμε κάποιες ψηφίδες το πώς στην πράξη μετουσιώθηκε το σύνθημα «Πολεμάμε και τραγουδάμε».
Στις ομιλίες
Δεν είναι τυχαίο ότι τις εργασίες του συνέδριου χαιρέτισαν πλήθος μεγάλων λογοτεχνών της εποχής που έδωσαν και πλευρές της πολιτιστικής δράσης της ΕΠΟΝ στο παρελθόν αλλά και για το μέλλον. Σημειώνουμε χαρακτηριστικά:
Ο ποιητής Κώστας Βάρναλης: «Σαν παληός δάσκαλος που έζησα τα καλύτερα μου χρόνια με τα παιδιά, σαν αριστερός λογοτέχνης που έδωσα ότι καλύτερο μπορούσα για το ξύπνημα και το φωτισμό του λαού μας χαιρετίζω κι’ εγώ τα νειάτα της Ελλάδας, τα καλύτερα νειάτα της Ελλάδας, αυτά που ψήθηκαν στον αγώνα, που είναι πρωτοπόρα στον αγώνα, αυτά που ένοιωσαν το χρέος τους στα χρόνια της φασιστικής τυρρανίας κι έδωσαν το αίμα τους για την ελευθερία του λαού μαζί με τους μεγαλύτερους. Και τώρα νοιώθουν το χρέος τους και συνεχίζουν τον αγώνα για τον ίδιο σκοπό. Και θα είναι η μεγαλύτερη χαρά μας των παληών δασκάλων και αριστερών λογοτεχνών αν εμείς που ως τώρα σταθήκαμε οδηγοί είχαμε την ευτυχία να γίνουμε ακόλουθοι σας στον αγώνα για την εθνική μας ανεξαρτησία, στον αγώνα για την κοινωνική δικαιοσύνη για το δημοκρατικό πολιτισμό κι’ ακόμα πιο μπροστά κι’ ακόμα πιο μπροστά»
Ο ποιητής Βασίλης Ρώτας: Εμείς στην ηλικία σας είχαμε μόνο προγόνους που μας είχαν αφίσει μια κληρονομιά για την οποία ντρεπόμαστε κι’ όλας. Που να σηκώσουμε κεφάλι να δειχτούμε στο κόσμο. Γιατί μας συκοφάντησαν κι’ όλας ολόκληρον αιώνα από το πρώτο ξεσήκωμα του λαού μας το ’21 ως τα χρόνια μας. Και μας θεωρούσαν στα χώματα αυτά σαν ένα είδος ψείρας ανακατεμένης από πολλές προελεύσεις που ρεζιλεύανε εκείνους τους ένδοξους και παλιούς προγόνους μας. Μ’ αυτή τη συκοφαντία ταπείνωσαν τον Ελληνικό λαό γιατί ποτέ δε σταμάτησε να ζητάει ελευθερία και να γίνει νοικοκύρης στο σπίτι του. Και προσπάθησαν με τα σχολεία και με την τέχνη να του αφαιρέσουν το μόνο τρόπο να συνεννοείται και να συναλλάζει τους παλμούς της καρδιάς του τη γλώσσα και την τέχνη του. Όμως σήμερα σεις είσαστε αλλιώς. Και κείνους τους προγόνους καλύτερα τους νοιώθετε. Αλλά δεν έχετε ανάγκη πια στους προγόνους γιατί είσαστε μόνοι σας πρόγονοι. Σεις ανεβήκατε στο επίπεδο που γίνονται οι μεγάλες ηρωϊκές πράξεις και σ’αυτό ακολουθήσατε αυτόν τον ίδιο το λαό που τόσα χρόνια αγωνίζεται ν’ αποκτήσει τη λευτεριά του και δίνει τα ωραιότερα συνθήματα για τους ωραίους αγώνες σαν αυτό:Ηθελα νάμουν όμορφος/νάμουν και παλληκάρι/και νάμουν και τραγουδιστής δεν θέλω τίποτ’ άλλο. Αυτό είναι το σύνθημα πολιτισμένου λαού που δεν χρειάζεται τίποτα να πάρει από τους άλλους. Μηχανήματα μπορεί να παίρνει από τους άλους μα έχει το μυαλό όπως καθένας. Και το άλλο σύνθημα που βγαίνει από το λαό μας είναι αυτό: Σαν την λογιάσεις μια δουλειά όρτσα και μη φοβάσαι/αμόλα τη τη νιότη σου και μην τηνε λυπάσαι»
Η ποιήτρια Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη: «Η τέχνη που σ’ οποιαδήποτε ηλικία αφήνει βαθειά επίδραση στη ψυχή, ασκεί ιδιαίτερα για το νέο, ακατανίκητη γοητεία. Γιατί ανταποκρίνεται στις βαθύτερες μυστικές του δονήσεις, ταυτίζεται με την ίδια την ψυχοσύνθεση του. Η μουσική, η ποίηση , ο ρυθμός, η αποκρυστάλωση του ονείρου σε σχήμα ζωής και τέχνης, είναι λαχτάρες ασίγαστες, ένστικτα ζωής και δημιουργίας. Η τέχνη δεν είναι μία ασχολία απλή για το νέο, ούτε μόνο ένα διακοσμητικό μέσο έκφρασης…Γιατί η πραγματική τέχνη δεν είναι όπως νομίζουν πολλοί η στατική παράσταση μιας φανταστικής ζωής, μα σμίγει με την ουσία της, τη ζωή την ίδια και γίνεται κίνητρο για δράση και δημιουργικός οίστρος. Καμμιά ηθική και μορφωτική αξία δε θάχε η τέχνη και θάξιζε αλήθεια να την αφήσουμε νάναι αργόσχολο έργο των λίγων για τους λίγους, αν έμενε έξω απ’ την πραγματικότητα και δεν έσπρωχνε στη τελειοποίηση και στην ηθική και δημιουργική δράση. Μα όχι! Η τέχνη είναι το πιο γοητευτικό μα για αυτό ακριβώς και το πιο δυνατό μορφωτικό μέσο, ιδιαίτερα για τις νέες ψυχές γιατί είναι συνταυτισμένη με τη χαρά κ’ η χαρά είναι ο μόνος αέρας που θρέφει τη νιότη και ξεδιπλώνει για τα μεγάλα πετάγματα τα φτερά της. Κι ούτε είναι για τους λίγους η τέχνη. Αποτείνεται στην πλατειά ζωή που τη γέννησε, κι είναι χρέος του καλλιτέχνη προς το λαό που την έθρεψε με τον πλούσιο παλμό του…Τη σημασία της τέχνης δεν μπορούσε να την αγνοήσει το υπέροχο αλήθεια σχολειό της ΕΠΟΝ, που βάσισε κάθε ενέργεια του στ βαθειά κατανόηση της εφηβικής ψυχής. Η τέχνη μπήκε σε κάθε εκδήλωση της ΕΠΟΝ όχι μόνο σαν ψυχαγωγικό μα κυριώτερα σα μορφωτικό μέσο κι’ ακόμα σαν κίνητρο δράσης κι’ ηρωϊσμού. Το «πολεμάμε και τραγουδάμε» που κάματε πράξη και σύνθημα σας δεν ήταν μια έκφραση τυχαία κι’ εντυπωσιακή. Βγήκε απ’ τα αξεχώριστο σμίξιμο της χαράς και της πάλης κι’ εσήμανε το πιο πλέριο δόσιμο στο ιδανικό του αγώνα, το δόσιμο που γίνεται αποπλήρωση κι’ ευτυχία, χαρά και μεθύσι. Γιατί πήγασε απ’ τον πιο δυνατό έρωτα που ένιωσαν ποτέ τα νιάτα, τον έρωτα για τη λευτεριά…»
Στις αποφάσεις
Στην απόφαση του συνεδρίου σημειώνονται και τα εξής: «Το κοινωνικό περιβάλλον έχει σοβαρή επίδραση στη διαμόρφωση των νέων. Ως σήμερα απ’ την άποψη του κράτους τα νιάτα της Ελλάδας αφέθηκαν στην εξωσχολική τους ζωή να ζουν μέσα στους δρόμους , στα καφενεία, στις ταβέρνες και στα καταγώγια. Αν εξαιρέσει κανείς το διαφθορείο της ΕΟΝ το κράτος δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για την εξωσχολική ζωή της νεολαίας. Γι’αυτό είναι εθνική ανάγκη να δημιουργηθούν όλες εκείνες οι συνθήκες για τη χαρούμενη, πολιτισμένη και δημιουργική ζωή της νεολαίας μας έξω από το σπίτι, το σχολείο και τη δουλειά.
Επιβάλλεται σήμερα το κράτος σε συνεργασία με τις οργανώσεις και τα ιδρύματα νέων και με τη βοήθεια των ανθρώπων της τέχνης και των γραμμάτων να δώσει στους νέους μας τη δυνατότητα να χαρούν και να διαπαιδαγωγηθούν απ’ την καλύτερη και την καταλληλότερη λογοτεχνία, μουσική, θέατρο, ζωγραφική κλπ. Να μπει στην υπηρεσία της νεολαίας η δύναμη της τέχνης και όλων των κατακτήσεων του ανθρώπινου πνεύματος.
Παράλληλα η σωματική αγωγή πρέπει να γίνει καθολική εκδήλωση ολόκληρης της ελληνικής νεολαίας μέσα κι έξω απ’ τα σχολειά και στους τόπους όπου δουλεύουν κι’ αναπτύσσονται οι νέοι. Αυτό το πνεύμα να φυσήξει σε όλους τους οργανισμούς σωματικής αγωγής και σ’ όλες τις οργανώσεις της νεολαίας, πολιτικές συνδικαλιστικές κλπ. Να δημιουργηθούν παντού γυμναστήρια, γήπεδα, κολυμβητήρια, λουτρά. Εκεί που συνδυάζεται κατά τον καλύτερο τρόπο η εξωσχολική σωματική αγωγή, θάναι οι λέσχες των νέων. Τέτοιες λέσχες πρέπει να δημιουργηθούν παντού και να γίνουν κέντρα μόρφωσης και χαράς. Κέντρα εθνικής, δημοκρατικής και ηθικής διαπαιδαγώγησης και ανοικοδομητικής δράσης της νεολαίας μας. Μέσα στις μεταπολεμικές συνθήκες των ανικανοποίητων αναγκών και επιδιώξεων της νεολαίας, μέσα στη μεταδεκεμβριανή κατάσταση που ανοίγει όλους τους δρόμους για τη διαφθορά στους νέους μας γίνεται επιτακτική εθνική ανάγκη η αντιμετώπιση των εκπολιτιστικών αναγκών της νεολαίας»
Στις εργασίες του συνεδρίου
Τόσο οι εργασίες του συνεδρίου όσο και ο ελεύθερος χρόνος των συνέδρων συνδυάστηκε με πλήθος εκδηλώσεων πολιτιστικών αλλά και αθλητικών τόσο μέσα στη αίθουσα όσο και έξω από αυτήν. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε:
1.Καλλιτεχνικό πρόγραμμα στις εργασίες
Σε ανταπόκριση της ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ για την έναρξη των εργασιών διαβάζουμε: «Ένα λεπτό σιγή για εκείνους πούπεσαν…Η συν. Νίτσα Σκιαδίτου που απαγγέλει το τραγούδι που τελειώνει με τούτα τα στερνά λόγια: Οι νέοι στρατιώτες δεν μιλάνε/κι’ όμως ακούστηκαν μέσα στα σιωπηλά σπίτια/ έχουμε κάνει ότι μπορούσαμε/μα θέλει δουλειά ακόμη το έργο να γίνει/αφήνομε σε σας το θάνατο μας/δώστε του εσείς το νόημα του/δώστε του ένα τέλος στον πόλεμο και μιάν αληθινή ειρήνη/δώστε του εσείς το νόημα του/είμαστε νέοι, λένε/κι’ ας έχομε πεθάνει/να μας θυμάστε. Η χορωδία της Κοκκινιάς τραγουδάει τον Εθνικό μας ύμνο»…Οι εργασίες της πρώτης τελείωσαν με πλούσιο εκπολιτιστικό πρόγραμμα. Χορεύτηκαν ελληνικοί χοροί και τραγουδήθηκαν από την χορωδία της ΕΠΟΝ Κοκκινιάς ελληνικά τραγούδια».
2.Επισκέψεις σε αρχαιολογικού χώρους
« Το απόγευμα της Τετάρτης (14/1) μεγάλες ομάδες συνέδρων επισκέφθηκαν τα μνημεία της Ακρόπολης όπου δυό αρχαιολόγοι οι κ.κ. Καρούζος και Μηλιάδη με πολύ καλωσύνη μίλησαν στους επονίτες για τα αρχαία μας μνημεία την ιστορία και την αισθητική τους».
3.Έκθεση Τύπου και φωτογραφίας
«Την Κυριακή τ’ απόγευμα (18/1) στην Κεντρική Λέσχη της ΕΠΟΝ άνοιξε η Α’ Έκθεση παράνομου τύπου και φωτογραφιών από τον τετράχρονο αγώνα της Αντίστασης. Μέσα απ’ αυτά τα χαρτιά ακούς τις ώρες, τις στιγμές της σκλαβιάς. Βλέπεις να ξαναζούν φλόγες μέσα στα μεσάνυχτα. Πάνω σ’ ένα τραπέζι βρίσκονται τα δώρα των φυλακισμένων προς το Α’ Συνέδριο»
4.Κινηματογραφικές προβολές
«Τη Δευτέρα (21/1) το πρωί στον κινηματογράφο «Ιρις» το Κ.Σ της ΕΠΟΝ έδωσε για τους αντιπροσώπους μια κινηματογραφική παράσταση με το σοβιετικό έργο «Εξη ώρες μετά τον πόλεμο» και με σοβιετικά επίκαιρα. Τ’ απόγευμα της ίδιας μέρας το Κ.Σ στους «Ενωμένους Καλλιτέχνες» οι αντιπρόσωποι παρακολούθησαν το σοβιετικό έργο «Αναγκαστική προσγείωση».
… Και αθλητική συνάντηση!
Η σχετική ανταπόκριση (δημοσιεύτηκε στον ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ, και στη ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ) αναφέρει: «Την Παρασκευή 16 Γενάρη στις 3.30 το απόγευμα στο γήπεδο του Πανιωνίου (Ν. Σμύρνης) έγινε ο ποδοσφαιρικός αγώνας μεταξύ των ομάδων ΕΠΟΝ Πειραιά-ΕΠΟΝ Αθήνας. Στον αγώνα παραβρέθηκε εκτός από το Κ.Σ της ΕΠΟΝ και τους αντιπροσώπους του Συνεδρίου κι ο Γραμματέας της ΠΟΔΝ Γκυ ντε Μπουασσόν.» Διαβάζουμε ακόμη από τη σχετική ανταπόκριση (ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ αριθ. Φυλ. 65): «Από καιρό κρατούσε σε αναμονή τους ΕΠΟΝιτες και τη φίλαθλη νεολαία το ματς ΕΠΟΝ Αθήνας-ΕΠΟΝ Πειραιά. Για πρώτη φορά θα γινόταν μια τέτοια συνάντηση ανάμεσα σε επονίτικες ομάδες που τη σύνθεση του αποτελούσαν οι πιο διαλεκτοί ποδοσφαιριστές μας (σ.σ κάποιοι από αυτούς αργότερα έκανα σημαντική ποδοσφαιρική καριέρα π.χ Μουράτης). Έτσι δεν ήταν καθόλου εκπληκτικό που παρ’ όλο το τσουχτερό ξεροβόρι το γήπεδο του Πανιωνίου είχε γεμίσει από νωρίς. Ακόμα πρώτη φορά ποδοσφαιρικό γήπεδο αντίκρισε τέτοιους είδους φιλάθλους που στην έξοδο των ομάδων αντί σφυρίγματα, αλαλαγμούς κραυγές ακούστηκε απ’ όλους Αθηναίους και Πειραιώτες, το ίδιο τραγούδι: «Εμπρός Επονίτες, αδέρφια και πάλι…»
Για τη ιστορία οι συνθέσεις των ομάδων ήταν:
ΕΠΟΝ Αθήνας: Δελαβίνιας (Παυλής), Κυριαζόπουλος, Πέπονας, Γαζής, Σιώτης, Καραγεώργος, Κρητικός, Καλογερόπουλος, Τσολιάς, Παπαντωνίου, Γιακουμάκης.
ΕΠΟΝ Πειραιά: Ρούσης, Μουράτης, Γεωργάτος, Κεσίσογλου, Λουπιώτης, Φασολάς, Χαραλαμπάκης, Τσολακίδης, Χριστόπουλος, Παπαγεωργίου, Φερλέμης.
Τα δε τέρματα (έληξε 3–1 υπέρ του Πειραιά) σημείωσαν: Πειραιάς: Τσολακίδης, Φερλέμης, Χριστόπουλος. Αθήνα: Τσολιάς.