Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

«Με την Οκτωβριανή Επανάσταση και το σοβιετικό καθεστώς η ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων του μόχθου απέκτησε αισιόδοξη προοπτική»

Παρουσιάστηκε με επιτυχία το βιβλίο «Ιστορία και κομμουνισμός» του Περικλή Παυλίδη στη Βέροια

Με μεγά­λη συμ­με­το­χή κόσμου και σε κλί­μα ουσια­στι­κού και έντο­νου προ­βλη­μα­τι­σμού παρου­σιά­στη­κε το βιβλίο του Περι­κλή Παυ­λί­δη «Ιστο­ρία και κομ­μου­νι­σμός» στο πολυ­χώ­ρο «ΕΛΙΑ» της Βέροιας το από­γευ­μα της Κυρια­κής 3/12 με πρω­το­βου­λία των εκδό­σε­ων ΚΨΜ και του βιβλιο­πω­λεί­ου ΕΠΙΚΑΙΡΟ της Βέροιας.

Για το βιβλίο μίλη­σαν η φιλό­λο­γος Ευγε­νία Καβαλ­λά­ρη και ο συγ­γρα­φέ­ας Περι­κλής Παυ­λί­δης επί­κου­ρος καθη­γη­τής του Παι­δα­γω­γι­κού Τμή­μα­τος Δημο­τι­κής Εκπαί­δευ­σης του ΑΠΘ.

paulidis3

Στην ειση­γη­τι­κή της παρέμ­βα­ση η Ε. Καβαλ­λά­ρη αφού ανα­φέρ­θη­κε στο βιο­γρα­φι­κό και στην εργο­γρα­φία του συγ­γρα­φέα υπογράμμισε:

« Πρό­κει­ται σίγου­ρα για ένα βιβλίο που συμ­βά­λει θετι­κά στον ευρύ­τε­ρο διά­λο­γο που έχει ανοί­ξει με αφορ­μή την επέ­τειο των100 χρό­νων από την Οκτω­βρια­νή Επανάσταση.Ο Περι­κλής Παυ­λί­δης Επί­κου­ρος καθη­γη­τής στο Παι­δα­γω­γι­κό Τμή­μα Δημο­τι­κής Εκπαί­δευ­σης του ΑΠΘ έχο­ντας βαθιές γνώ­σεις τόσο πάνω στην μαρ­ξι­στι­κή θεω­ρία όσο και άμε­σες εμπει­ρί­ες από την πρώ­ην ΕΣΣΔ (διδά­κτο­ρας της Σχο­λής Φιλο­σο­φί­ας του Κρα­τι­κού Πανε­πι­στη­μί­ου  Λομο­νό­σοφ της Μόσχας) κατα­θέ­τει με επι­στη­μο­νι­κή επάρ­κεια και ταυ­τό­χρο­να με εκλαϊ­κευ­τι­κό τρό­πο τις από­ψεις του για την σοσια­λι­στι­κή οικο­δό­μη­ση εκεί, τις αιτί­ες της καπι­τα­λι­στι­κής παλι­νόρ­θω­σης καθώς και διε­ρευ­νά τον τρό­πο «με τον οποίο μπο­ρεί σήμε­ρα να γίνει κατα­νοη­τή η θέση του κομ­μου­νι­σμού στη ιστο­ρία, η σχέ­ση μετα­ξύ ιστο­ρί­ας και κομ­μου­νι­στι­κής προοπτικής».

paulidis2

Στο συγκε­κρι­μέ­νο βιβλίο δεν στέ­κε­ται μόνο στο χτες φωτί­ζο­ντας πλευ­ρές του και εξά­γο­ντας τα ανα­γκαία συμπε­ρά­σμα­τα, αλλά και ανοί­γει δρό­μους- μέσω των θεμά­των που θίγει- για το αύριο στην κατεύ­θυν­ση πάντα της «κομου­νι­στι­κής ενο­ποί­η­σης της κοι­νω­νί­ας» που σύμ­φω­να με τον συγ­γρα­φέα «προ­βάλ­λει ως το πλέ­ον ανα­γκαίο και κρί­σι­μο εγχεί­ρη­μα της ιστο­ρί­ας, ως πρά­ξη ανά­λη­ψης από τους ανθρώ­πους του ελέγ­χου επί των όρων ύπαρ­ξης τους, απο­τε­λώ­ντας γι’αυτούς την πρώ­τη πρά­ξη αυθε­ντι­κής ελευ­θε­ρί­ας». Πρό­κει­ται για ένα βιβλίο, που ανε­ξάρ­τη­τα από τις επι­μέ­ρους εκτι­μή­σεις για πλευ­ρές του ‑που μπο­ρεί να έχει ο  καθέ­νας- συμ­βάλ­λει δημιουρ­γι­κά στη σκέ­ψη (αλλά και στη συνέ­χεια στην απα­ραί­τη­τη δρά­ση)  όλων όσων θέλουν να βάλουν  το δικό τους λιθα­ρά­κι για να «ανθρω­πεύ­σει ο άνθρω­πος». Δίνει εφό­δια ακό­μη και σε όσους θεω­ρούν «χαμέ­νη υπό­θε­ση τον κομ­μου­νι­σμό»  μετά την ήττα και την ανα­τρο­πή της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης. Και τελι­κά είναι ένα βιβλίο που αξί­ζει να σκύ­ψει κανείς επά­νω του και να εντρυ­φή­σει για­τί «το παι­χνί­δι παί­ζε­ται ακόμη»,γιατί ο δρό­μος που άνοι­ξε η μεγά­λη Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση ήταν μόνο η αρχή!»

paulidis4

Στη συνέ­χεια ο συγ­γρα­φέ­ας στά­θη­κε τόσο στο περιε­χό­με­νο του βιβλί­ου όσο και σε γενι­κό­τε­ρα ζητή­μα­τα, ενώ απά­ντη­σε και σε πλή­θος ερω­τή­σε­ων που ακολούθησαν.

Παρου­σιά­ζου­με επι­γραμ­μα­τι­κά τις από­ψεις που κατέθεσε:

«1. Το εκπλη­κτι­κό στην ιστο­ρία της ΕΣΣΔ δεν είναι μόνο ότι τελι­κά ηττή­θη­κε, αλλά ότι κατά­φε­ρε να έχει ως νέο σοσια­λι­στι­κό καθε­στώς μια ιστο­ρία 70 χρό­νων ξεπερ­νώ­ντας μεγά­λα εμπό­δια και νικώ­ντας πανί­σχυ­ρους εχθρούς.

Η σοβιε­τι­κή ιστο­ρία μας έδω­σε μάλι­στα εξαι­ρε­τι­κή ανά­πτυ­ξη του πολι­τι­σμού, στον κινη­μα­το­γρά­φο, τη λογο­τε­χνία, τη μου­σι­κή, το τρα­γού­δι, τις επιστήμες.

Με την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση και το σοβιε­τι­κό καθε­στώς η ζωή εκα­τομ­μυ­ρί­ων ανθρώ­πων του μόχθου απέ­κτη­σε αισιό­δο­ξη προοπτική.

Η εμφά­νι­ση και ανά­πτυ­ξη της σοβιε­τι­κής κοι­νω­νί­ας καθώς και των άλλων σοσια­λι­στι­κών κοι­νω­νιών απο­τέ­λε­σε μια εξαι­ρε­τι­κής σημα­σί­ας ανί­χνευ­ση από την εργα­ζό­με­νη ανθρω­πό­τη­τα των δυνα­το­τή­των και προ­ϋ­πο­θέ­σε­ων χει­ρα­φέ­τη­σης της εργα­σί­ας στις συν­θή­κες του 20ού αιώνα.

2. Στις συζη­τή­σεις ανα­φο­ρι­κά με κοσμοϊ­στο­ρι­κά, συγκλο­νι­στι­κά και εξαι­ρε­τι­κά συγκρου­σια­κά γεγο­νό­τα όπως είναι η Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση έχει σημα­σία να εξε­τά­ζε­ται κάθε φορά ποιος ομι­λεί, από ποια κοι­νω­νι­κή και πολι­τι­κή οπτι­κή ομι­λεί, ποια κοι­νω­νι­κή προ­ο­πτι­κή υπη­ρε­τεί ‑άμε­σα ή έμμε­σα- η οπτι­κή του, η κοι­νω­νι­κή του στάση.

Η διευ­κρί­νι­ση αυτού του ζητή­μα­τος επι­τρέ­πει να γίνει κατα­νοη­τό σε τι εστιά­ζει την προ­σο­χή και σε τι όχι όταν εξε­τά­ζει τέτοια γεγο­νό­τα, τι βλέ­πει και τι παρα­γνω­ρί­ζει, τι ανα­δει­κνύ­ει και τι απο­σιω­πά και γιατί.

3. Δεδο­μέ­νου ότι σε τόσο μεγά­λα και μαζι­κά γεγο­νό­τα όπως η Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση και η οικο­δό­μη­ση του σοσια­λι­σμού στην ΕΣΣΔ μπο­ρεί κανείς να εντυ­πω­σια­στεί από πάρα πολ­λές, δρα­μα­τι­κές και συγκλο­νι­στι­κές στιγ­μές τους, για να μη χαθεί και βου­λιά­ξει στην πλη­θώ­ρα των επι­δερ­μι­κών εντυ­πώ­σε­ων, των επι­μέ­ρους συμ­βά­ντων και των ατο­μι­κών –βιω­μα­τι­κών θεω­ρή­σε­ών τους χρειά­ζε­ται να δια­κρί­νει θεω­ρη­τι­κά τις κομ­βι­κές –ουσιώ­δεις σχέ­σεις-αντι­θέ­σεις που καθό­ρι­σαν την εμφά­νι­ση και εξέ­λι­ξη αυτής της κοι­νω­νί­ας, τις πολι­τι­κές και κοι­νω­νι­κές δυνά­μεις-παρα­τά­ξεις που συγκρού­στη­καν και την κατεύ­θυν­ση κοι­νω­νι­κής ανά­πτυ­ξης την οποία υπη­ρε­τού­σε η κάθε δύναμη.

4. Μεθο­δο­λο­γι­κή απαί­τη­ση να εξε­τά­ζου­με το σοσια­λι­σμό του 20ου αιώ­να στην αντι­φα­τι­κή σχέ­ση των θεμε­λιω­δών δυνα­το­τή­των, τάσε­ων, δυνά­με­ων και πτυ­χών που των χαρακτήρισαν,

με δεδο­μέ­νη την αρχή ότι

«οι άνθρω­ποι δημιουρ­γούν την ίδια τους την ιστο­ρία, τη δημιουρ­γούν όμως όχι όπως τους αρέ­σει, όχι μέσα σε συν­θή­κες που οι ίδιοι δια­λέ­γουν, μα μέσα σε συν­θή­κες που υπάρ­χουν άμε­σα, που είναι δοσμέ­νες και που κλη­ρο­δο­τή­θη­καν από το παρελθόν».

Απο­φυ­γή της μηχα­νι­στι­κής από­σπα­σης των καλών πλευ­ρών από τις κακές.

Έμφα­ση στην κατα­νό­η­ση των αντι­κει­με­νι­κών –πραγ­μα­τι­κών συν­θη­κών εκδή­λω­σης και επί­λυ­σης των αντι­φά­σε­ων της πρώ­της σοσια­λι­στι­κής κοινωνίας.

Το περιεχόμενο του βιβλίου

Το βιβλίο «Ιστο­ρία και κομ­μου­νι­σμός» είναι αφιε­ρω­μέ­νο στο ζήτη­μα του κομ­μου­νι­σμού, όπως αυτό ετέ­θη από του θεω­ρη­τι­κούς του μαρ­ξι­σμού, όπως ανε­δεί­χθη από την πορεία οικο­δό­μη­σης του σοσια­λι­σμού στην ΕΣΣΔ και όπως τίθε­ται σήμε­ρα, μετά την ανα­τρο­πή του πρώ­του σοσια­λι­στι­κού καθεστώτος.

Στο πρώ­το μέρος του (Οι θεμε­λιω­τές του μαρ­ξι­σμού για την κομ­μου­νι­στι­κή κοινωνία
και την προ­λε­τα­ρια­κή επα­νά­στα­ση) εξε­τά­ζε­ται ο τρό­πος με τον οποίο ο Μαρξ και ο Ένγκελς θεμε­λί­ω­σαν το εφι­κτό της κομ­μου­νι­στι­κής κοι­νω­νί­ας σε συνάρ­τη­ση με τα συμπε­ρά­σμα­τα στα οποία τους οδή­γη­σε η αλλα­γή του χαρα­κτή­ρα της εργα­σί­ας που παρα­τη­ρεί­ται στο στά­διο του βιο­μη­χα­νι­κού καπιταλισμού.

Επί­σης, παρου­σιά­ζε­ται η εξέ­λι­ξη των από­ψε­ών τους για την προ­λε­τα­ρια­κή επα­νά­στα­ση και η επι­σή­μαν­ση από τους ίδιους της μεγά­λης πιθα­νό­τη­τας αυτή να ξεσπά­σει στη Ρωσία.

Στο δεύ­τε­ρο μέρος του βιβλί­ου (Η ιστο­ρι­κή πορεία της πρώ­της σοσια­λι­στι­κής-κομ­μου­νι­στι­κής κοι­νω­νί­ας) παρου­σιά­ζε­ται η ιστο­ρι­κή δια­δρο­μή της πρώ­της σοσια­λι­στι­κής κοι­νω­νί­ας. Ανα­λύ­ο­νται οι οικο­νο­μι­κές, κοι­νω­νι­κές και πολι­τι­κές συν­θή­κες που συντέ­λε­σαν στην έναρ­ξη της επα­να­στα­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας και στην οδή­γη­σή της σε σοσια­λι­στι­κή κατεύ­θυν­ση με την εξέ­γερ­ση του Οκτώ­βρη. Εξε­τά­ζο­νται η πρω­ταρ­χι­κή εγκα­θί­δρυ­ση των σοσια­λι­στι­κών-κομ­μου­νι­στι­κών σχέ­σε­ων κατά την περί­ο­δο της πολι­τι­κής του Πολε­μι­κού Κομ­μου­νι­σμού και τα αδιέ­ξο­δά της που οδή­γη­σαν μετά στην απο­κα­λού­με­νη Νέα Οικο­νο­μι­κή Πολιτική.

Στη συνέ­χεια εξε­τά­ζο­νται η Νέα Οικο­νο­μι­κή Πολι­τι­κή, τα επι­τεύγ­μα­τά της όσο και οι περιο­ρι­σμοί της, όσον αφο­ρά την δια­σφά­λι­ση της βιω­σι­μό­τη­τας και ανά­πτυ­ξης του σοβιε­τι­κού καθεστώτος.

Μετά ανα­λύ­ε­ται η μεγά­λη περί­ο­δος που εγκαι­νιά­ζε­ται με την εκβιο­μη­χά­νι­ση και κολε­κτι­βο­ποί­η­ση της σοβιε­τι­κής οικο­νο­μί­ας και χαρα­κτη­ρί­ζε­ται από την κεντρι­κά σχε­δια­σμέ­νη εκτα­τι­κή ανά­πτυ­ξη της σοσια­λι­στι­κής οικονομίας.

Ως θριαμ­βι­κή επι­βε­βαί­ω­ση της σημα­σί­ας των κοι­νω­νι­κών αλλα­γών της δεκα­ε­τί­ας του 1930 παρου­σιά­ζει τον τρό­πο με τον οποίο η ΕΣΣΔ κατά­φε­ρε να νική­σει στον φονι­κό πόλε­μο ενα­ντί­ον της χιτλε­ρι­κής Γερ­μα­νί­ας και των συμ­μά­χων της.

Αξιο­ση­μεί­ω­το σημείο του δεύ­τε­ρου μέρους του βιβλί­ου είναι η ανα­φο­ρά στην κατά­στα­ση της σοβιε­τι­κής οικο­νο­μί­ας μετά τον πόλε­μο και στην εμφά­νι­ση προς το τέλος της δεκα­ε­τί­ας του 1950 των ορί­ων του μοντέ­λου εκτα­τι­κής ανά­πτυ­ξης της οικονομίας.

Γίνε­ται ανα­φο­ρά στις δια­φο­ρε­τι­κές αντι­λή­ψεις για την υπέρ­βα­σή τους που εμφα­νί­στη­καν στην ΕΣΣΔ, όπως η απο­κα­λού­με­νη «μεταρ­ρύθ­μι­ση του Κοσύ­γκιν» και το «σχέ­διο του Γκλουσκόφ».

Επί­σης εξε­τά­ζο­νται τα κρι­σια­κά φαι­νό­με­να στη σοβιε­τι­κή οικο­νο­μία κατά τη διάρ­κεια της δεκα­ε­τί­ας του 1970 και η κλι­μά­κω­σή τους κατά τη διάρ­κεια της πολι­τι­κής της περε­στρόι­κα, η οποία οδή­γη­σε και στην ανα­τρο­πή του σοβιε­τι­κού καθεστώτος.

Στο τρί­το μέρος του βιβλί­ου (Οι αντι­φά­σεις της σοβιε­τι­κής κοι­νω­νί­ας ως καθε­στώ­τος «πρώ­ι­μου
σοσια­λι­σμού») επι­χει­ρεί­ται η θεω­ρη­τι­κή ανά­λυ­ση των αντι­φά­σε­ων της σοβιε­τι­κής κοι­νω­νί­ας ως καθε­στώ­τος ‘πρώ­ι­μου σοσιαλισμού’.

Η βασι­κή αντί­φα­ση του πρώ­ι­μου σοσιαλισμού

Κρα­τι­κή εξου­σία και βία στην ΕΣΣΔ

Οι εργα­ζό­με­νοι ως αντι­κεί­με­νο διεύ­θυν­σης και οι εσω­τε­ρι­κές αντι­φά­σεις της εργασίας

Η σχε­διο­ποι­η­μέ­νη διεύ­θυν­ση της οικο­νο­μί­ας και τα προ­βλή­μα­τά της

Η δια­τή­ρη­ση των εμπο­ρευ­μα­τι­κών-χρη­μα­τι­κών σχέσεων

Εξε­τά­ζε­ται ο χαρα­κτή­ρας των σχέ­σε­ων παρα­γω­γής στην ΕΣΣΔ σε συνάρ­τη­ση με την υλι­κή τους βάση, το ρόλο του κρά­τους στην οικο­νο­μία και την κοι­νω­νία καθώς και το ζήτη­μα της διεύ­θυν­σης των εργα­ζο­μέ­νων ως οργα­νι­κό στοι­χείο της κοι­νω­νι­κής διεύ­θυν­σης της παρα­γω­γι­κής διαδικασίας.

Με την κατάρ­γη­ση της κεφα­λαιο­κρα­τί­ας και την εγκα­θί­δρυ­ση σοσια­λι­στι­κών μορ­φών ιδιο­κτη­σί­ας δεν εξα­φα­νί­ζε­ται πλή­ρως ο κοι­νω­νι­κός αντα­γω­νι­σμός μετα­ξύ των εργα­ζο­μέ­νων, αν και οπωσ­δή­πο­τε περιο­ρί­ζε­ται, δεδο­μέ­νου ότι δια­τη­ρού­νται σημα­ντι­κές αντι­θέ­σεις στο εσω­τε­ρι­κό της εργασίας.

Επί­σης παρου­σιά­ζε­ται ο τρό­πος λει­τουρ­γί­ας του συστή­μα­τος σχε­διο­ποι­η­μέ­νης διεύ­θυν­σης της οικο­νο­μί­ας, οι δια­δι­κα­σί­ες συγκρό­τη­σης των παρα­γω­γι­κών πλά­νων, με έμφα­ση στις αδυ­να­μί­ες αυτού του συστή­μα­τος και στα προ­βλή­μα­τα που εμφα­νί­ζο­νταν ως συνέ­πειά τους.

Επι­προ­σθέ­τως, εξε­τά­ζε­ται ο ρόλος των εμπο­ρευ­μα­τι­κών σχέ­σε­ων στη σοβιε­τι­κή οικο­νο­μία, τα αίτια της δια­τή­ρη­σής τους, οι δια­φο­ρε­τι­κές αντι­λή­ψεις γι’ αυτές που δια­τύ­πω­σαν οι σοβιε­τι­κοί θεωρητικοί.

Στο τελευ­ταίο μέρος το βιβλί­ου (Ο κομ­μου­νι­σμός ως ιστο­ρι­κή προοπτική)

1. Το ζήτη­μα του κομ­μου­νι­σμού: από τον Ιστο­ρι­κό Υλι­σμό στη Λογι­κή της Ιστορίας

1.1.Ο κομ­μου­νι­σμός υπό το πρί­σμα της υλι­στι­κής αντί­λη­ψης της ιστορίας

1.2. Η κομ­μου­νι­στι­κή προ­ο­πτι­κή στη Λογι­κή της Ιστορίας

2. Για τη σοσια­λι­στι­κή αλλα­γή της εργασίας

Εξε­τά­ζε­ται ο κομ­μου­νι­σμός ως προ­ο­πτι­κή της κοι­νω­νί­ας. Γίνε­ται ανα­φο­ρά και πάλι στις ιδέ­ες του Μαρξ και του Ένγκελς για τον κομ­μου­νι­σμό, οι οποί­ες ανα­λύ­ο­νται υπό το πρί­σμα της εμπει­ρί­ας οικο­δό­μη­σης της πρώ­της σοσια­λι­στι­κής κοι­νω­νί­ας. Επι­ση­μαί­νε­ται ότι ο Μαρξ, για λόγους ιστο­ρι­κά ανα­πό­δρα­στους, εξέ­τα­ζε την κομ­μου­νι­στι­κή κοι­νω­νία του μέλ­λο­ντος ως άρνη­ση της κεφα­λαιο­κρα­τί­ας χωρίς να έχει τη δυνα­τό­τη­τα να την εξε­τά­σει ως δια­δι­κα­σία μετα­σχη­μα­τι­σμού όλης της προη­γού­με­νης ιστο­ρι­κής εξέ­λι­ξης της ανθρωπότητας.

Στη συνέ­χεια παρου­σιά­ζο­νται ανα­λυ­τι­κά οι ιδέ­ες του σοβιε­τι­κού στο­χα­στή Βίκτο­ρα Βαζιού­λιν για την ιστο­ρία και τον κομ­μου­νι­σμό, ανα­δει­κνύ­ε­ται η άπο­ψη του τελευ­ταί­ου ότι η γενι­κή πορεία της ιστο­ρί­ας, δια­μέ­σου πλη­θώ­ρας τυχαί­ων γεγο­νό­των, κατα­τεί­νει στον κομ­μου­νι­σμό, με την έννοια ότι ο κομ­μου­νι­σμός απο­τε­λεί το στά­διο στο οποίο οι κοι­νω­νι­κές σχέ­σεις φτά­νουν στην ωρι­μό­τη­τά τους.

Το βιβλίο ολο­κλη­ρώ­νε­ται με τη δια­τύ­πω­ση ορι­σμέ­νων ιδε­ών ανα­φο­ρι­κά με το ζήτη­μα της αλλη­λε­πί­δρα­σης των σχέ­σε­ων σχε­διο­με­τρι­κής διεύ­θυν­σης της οικο­νο­μί­ας με τις εμπο­ρευ­μα­τι­κές σχέ­σεις σε μια σοσια­λι­στι­κή κοινωνία.

Το εγχεί­ρη­μα σοσια­λι­στι­κής αλλα­γής των σχέ­σε­ων παρα­γω­γής, εγκα­θί­δρυ­σης δηλα­δή σχέ­σε­ων σχε­διο­ποι­η­μέ­νης διεύ­θυν­σης της οικο­νο­μί­ας, σε συνάρ­τη­ση με την αντι­με­τώ­πι­ση του ζητή­μα­τος των εμπο­ρευ­μα­τι­κών-χρη­μα­τι­κών σχέ­σε­ων (του βαθ­μού κατάρ­γη­σης ή δια­τή­ρη­σής τους) καθο­ρί­ζε­ται από το βαθ­μό στον οποίο έχει ανα­πτυ­χθεί ο κοι­νω­νι­κός χαρα­κτή­ρας της εργα­σί­ας και των συντε­λε­στών της παρα­γω­γής στο σύνο­λό τους.

Τέλος ανα­φε­ρό­με­νος στο μεγα­λείο της «εφό­δου στον ουρα­νό» και της απή­χη­σης της στον πνευ­μα­τι­κό κόσμο σημεί­ω­σε τα λόγια του (μη κομ­μου­νι­στή) Αντρε Ζιντ, στο βιβλίο του «Επι­στρο­φή από τη Σοβιε­τι­κή Ένω­ση Ολκός, 2011, σελ. 29.) 

«…που­θε­νά αλλού όσο στη Σοβιε­τι­κή Ένω­ση δεν είχα τέτοια επα­φή με όλους και με καθέ­ναν ξεχω­ρι­στά, άνε­τη, άμε­ση, βαθιά, θερ­μή … Ναι, δεν πιστεύω ότι οπου­δή­πο­τε αλλού, πέρα από τη Σοβιε­τι­κή Ένω­ση μπο­ρείς να νιώ­σεις τόσο βαθιά και τόσο δυνα­τά το αίσθη­μα της ανθρω­πιάς. Παρά τις δια­φο­ρές της γλώσ­σας, δεν είχα νιώ­σει ακό­μα και σε κανέ­να μέρος τόσο έντο­να τη συντρο­φι­κό­τη­τα και την αδερ­φο­σύ­νη· και θα έδι­να τα ωραιό­τε­ρα τοπία του κόσμου γι’ αυτό.»

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο