Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Μικρό ταξιδιωτικό χρονικό

Γρά­φει ο Από­στο­λος Δ. Καραμπάς

Η γεω­γρα­φι­κή άγνοια, και η ανύ­παρ­κτη ιστο­ρι­κή γνώ­ση, συνε­πι­βα­τών στο κατά­στρω­μα του καρα­βιού του πρω­ι­νού δρο­μο­λο­γί­ου Ηρά­κλειο-Πει­ραιάς, ήταν η αφορ­μή αυτού του κειμένου.

Κάπου στην μισά της δια­δρο­μής των ημε­ρη­σί­ων δρο­μο­λο­γί­ων των Κρη­τι­κών πλοί­ων προς το λιμά­νι του Πει­ραιά, στο νοτιο­δυ­τι­κό όριο των Κυκλά­δων, προ­βάλ­λει η Μήλος, ένα από τα ενερ­γά νησιά ηφαί­στεια του αρχι­πε­λά­γους του Αιγαί­ου, η οποία κατοι­κεί­ται ήδη από την Νεο­λι­θι­κή επο­χή. Η μονα­δι­κή Προϊ­στο­ρι­κή Μήλος, του οψια­νού, αυτού του μαύ­ρου ηφαι­στεια­κού γυα­λιού, που απο­τέ­λε­σε την πρώ­τη ύλη κατα­σκευ­ής εργα­λεί­ων, μάρ­τυ­ρα της αρχαιό­τε­ρης Αιγια­κής ναυ­σι­πλο­ΐ­ας. Ένας χώρος συνά­ντη­σης των πολι­τι­σμών της Χαλ­κής επο­χής (Κυκλα­δι­κού, Μινω­ι­κού και Μυκη­ναϊ­κού). Είναι η Μήλος της Αφρο­δί­της, με ισχυ­ρή δια­δρο­μή από τα ιστο­ρι­κά χρό­νια, ένα σύμ­βο­λο αντί­στα­σης όπως εξι­στο­ρεί ο ιστο­ρι­κός Θου­κυ­δί­δης στο 5ο βιβλίο των Ιστο­ριών του(Μηλίων Διά­λο­γοι). Νησί των πει­ρα­τών, των μεταλ­λευ­μά­των, των ορυ­χεί­ων και του του­ρι­σμού. Στα δυτι­κά του νησιού, σε από­στα­ση 5 ν.μ. στέ­κε­ται μια ακα­τοί­κη­τη από­κρη­μνη νησί­δα, η Αντί­μη­λος ή Ερη­μού­πο­λη, όπως την απο­κα­λούν οι ντόπιοι.

Βορειο­δυ­τι­κά της Μήλου, σε από­στα­ση 25 ν.μ., στα νερά του Μυρ­τώ­ου πελά­γους, βρί­σκε­ται η Φαλ­κο­νέ­ρα, όπως είναι γνω­στή από την βενε­τσιά­νι­κη λέξη falcone (Γερά­κι) αλλιώς Γερακούλια(Γερακότοπος). Μια βρα­χο­νη­σί­δα που έγι­νε συνώ­νυ­μο μιας από τις μεγα­λύ­τε­ρες ναυ­τι­κές τρα­γω­δί­ες της χώρας. Εκεί κοντά βυθί­στη­κε τις πρώ­τες πρω­ι­νές ώρες στις 8/12/1966, με έντα­ση ανέ­μων στην περιο­χή 9 με 10 Μπο­φώρ, το «ΗΡΑΚΛΕΙΟ», ένας μετα­σκευα­σμέ­νος σε οχη­μα­τα­γω­γό-επι­βα­τι­κό πλοίο σκυ­λο­πνί­χτης, που εκτε­λού­σε το δρο­μο­λό­γιο λιμά­νι Σού­δας Χανί­ων-Πει­ραιάς. Επί­ση­μα έχα­σαν την ζωή τους 241 άνθρω­ποι, αν και νεό­τε­ρες έρευ­νες κάνουν λόγο για πολύ περισ­σό­τε­ρους, όπως Ρομά που βρί­σκο­νταν στο γκα­ράζ του πλοί­ου, μετα­γω­γές φυλα­κι­σμέ­νων, άνθρω­ποι χωρίς εισι­τή­ριο, γενι­κά άτο­μα που ταξί­δευαν και δεν ήσαν περα­σμέ­να στις λίστες της εται­ρεί­ας. Να ανα­φέ­ρου­με ότι το απα­γο­ρευ­τι­κό από­πλου θεσπί­στη­κε μετά το τρα­γι­κό ναυά­γιο, όπως και η δημιουρ­γία θαλά­μου επι­χει­ρή­σε­ων έρευ­νας και διά­σω­σης. Ακό­μη να σημειώ­σου­με ότι η δικα­στι­κή από­φα­ση της ποι­νής των υπευ­θύ­νων της εται­ρεί­ας θεω­ρή­θη­κε ιδιαι­τέ­ρως επιεικής.

Οι ταξι­διώ­τες πάνω στο κατά­στρω­μα του Κρη­τι­κού βαπο­ριού με 60–70 λεπτά ακό­μη πλεύ­σης πριν αυτό δέσει στο λιμά­νι του Πει­ραιά, προς την δεξιά «μπά­ντα» αντι­κρί­ζουν το βρα­χώ­δες νησί του Αγί­ου Γεωρ­γί­ου. Μακρύ­τε­ρα, κοντά στην Αττι­κή γη, μπο­ρούν να δια­κρί­νουν την βρα­χο­νη­σί­δα Πάτρο­κλος και το νοτιό­τε­ρο σημείο της το ακρω­τή­ριο Σού­νιο, με τον δωρι­κού ρυθ­μού ναό του Ποσει­δώ­νος στην κορυ­φή του, ορα­τό από όλους τους θαλάσ­σιους δρό­μους, και κάπου στο βάθος την Μακρό­νη­σο που αχνοφαίνεται.

Το 2015 ξεκί­νη­σαν οι εργα­σί­ες μετα­τρο­πής της νησί­δας Άγιος Γεώρ­γιος σε αιο­λι­κό πάρ­κο, για το οποίο γνω­μο­δό­τη­σαν θετι­κά 28 υπη­ρε­σί­ες 8 υπουρ­γεί­ων σύμ­φω­να με την κατα­σκευα­στι­κή εταιρεία.

Ο κορυ­φο­γραμ­μές του νησιού ισο­πε­δώ­θη­καν για να εγκα­τα­στα­θούν οι 23 γιγα­ντιαί­ες ανε­μο­γεν­νή­τριες, κατα­σκευά­σθη­καν χιλιό­με­τρα δρό­μος και λιμε­νι­κές εγκα­τα­στά­σεις. Ένα πολι­τι­στι­κό και οικο­λο­γι­κό έγκλη­μα, μια περι­βαλ­λο­ντι­κή κατα­στρο­φή. Η πρώ­τη εικό­να του νησιού είναι τρο­μα­κτι­κή, αισθη­τι­κή υπο­βάθ­μι­ση, μια αλλό­κο­τη θέα!

Ο Άγιος Γεώρ­γιος η Σαν Τζώρ­τζης, όπως συνη­θί­ζουν να το απο­κα­λούν οι ναυ­τι­κοί που το συνα­ντούν στη ρότα τους, είναι ένα ακα­τοί­κη­το πολ­λές δεκα­ε­τί­ες μικρό νησί στην είσο­δο του Σαρω­νι­κού κόλ­που, που απέ­χει 11 ν.μ. από το ακρω­τή­ρι του Σου­νί­ου. Μονα­δι­κοί κάτοι­κοι οι άγριες αίγες που προ­έρ­χο­νται από ζώα που τα έβο­σκαν κτη­νο­τρό­φοι της Αττι­κής ή της Ύδρας. Στην Αρχαιό­τη­τα ονο­μά­ζο­νταν Βέλ­βι­να, σύμ­φω­να με την μαρ­τυ­ρία του γεω­γρά­φου Στρά­βω­νος και υπήρ­ξε τόπος παρα­γω­γής κρι­θα­ριού. Χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε από τους Ρωμαί­ους σαν τόπος εξο­ρί­ας πολι­τι­κών κρα­του­μέ­νων. Από τον 14ο αι. σε ναυ­τι­κούς χάρ­τες και πορ­το­λά­νους συνα­ντά­ται με την ονο­μα­σία San Giorgio d΄ Arbora. Τα αρχαιο­λο­γι­κά κατά­λοι­πα φανε­ρώ­νουν δια­χρο­νι­κή εγκα­τά­στα­ση, από τα Ύστε­ρα Γεω­με­τρι­κά χρό­νια μέχρι την Μετα­βυ­ζα­ντι­νή περί­ο­δο και τους Νεό­τε­ρους χρό­νους. Στον Β΄ Παγκό­σμιο πόλε­μο οι Γερ­μα­νοί ναζι­στές το χρη­σι­μο­ποί­η­σαν ως ναυ­τι­κή βάση.

Η ευρύ­τε­ρη περιο­χή είναι γεμά­τη ναυά­για. Σε μια από­στα­ση λιγό­τε­ρο από 2 ν.μ. από το Σού­νιο και 850 μ. από την ακτή βρί­σκε­ται η βρα­χο­νη­σί­δα Γαι­δου­ρο­νή­σι ή Πάτρο­κλος, όπως ανα­φέ­ρε­ται στα Αττι­κά (Ελλά­δος Περι­ή­γη­σις) του περι­η­γη­τή Παυ­σα­νία, από το όνο­μα του διοι­κη­τή των Αιγυ­πτια­κών τρι­η­ρών, που είχε αγκυ­ρο­βο­λή­σει στο νησί κατά τον Χρε­μω­νί­δειο πόλε­μο (267–261 πχ).

Στην σύγ­χρο­νη ιστο­ρία το επι­ταγ­μέ­νο από τους Γερ­μα­νούς κατα­κτη­τές νορ­βη­γι­κό πλοίο «ORIA», που είχε απο­πλεύ­σει από την Ρόδο για Πει­ραιά κάτω από δυσμε­νείς και­ρι­κές συν­θή­κες, προ­σέ­κρου­σε στην νησί­δα και βυθί­στη­κε στις 12/2/44 τις πρω­ι­νές ώρες. Μετέ­φε­ρε Ιτα­λούς στρα­τιώ­τες αιχ­μά­λω­τους των Ναζί, από τους οποί­ους πνί­γη­καν σχε­δόν όλοι, (περισ­σό­τε­ροι από 4.000). Ήταν ένα τρα­γι­κό πολύ­νε­κρο ναυά­γιο, πολύ μεγα­λύ­τε­ρο του Τιτα­νι­κού (1523),δεν κατα­γρά­φη­κε που­θε­νά ως συμ­βάν, εξ αιτί­ας της ναζι­στι­κής λογοκρισίας.

Η μικρή αυτή νήσος μετά από ένα καθε­στώς ιδιοκτητών,κληρονόμων, και από­πει­ρες δια­φό­ρων του­ρι­στι­κών επεν­δύ­σε­ων, όπως δημιουρ­γία καζί­νο και υπο­θα­λάσ­σιας σήραγ­γας, εντά­χθη­κε σε ζώνη προ­στα­σί­ας το 1982 και απα­γό­ρευ­σης κάθε οικο­δο­μι­κής δρα­στη­ριό­τη­τας. Από το 1988 έχει επί­ση­μα ανα­κη­ρυ­χθεί αρχαιο­λο­γι­κός χώρος .

makronisosΑπέ­να­ντι από το Λαύ­ριο, περί­που 2,5 ν.μ., στέ­κει το δυτι­κό­τε­ρο νησί των Κυκλά­δων, η Μακρό­νη­σος! Οικι­στι­κά κατά­λοι­πα φανε­ρώ­νουν κατοί­κη­ση στο νησί από την επο­χή του χαλ­κού. Η «Μάκρις» στα αρχαία χρό­νια, λόγω της στε­νό­μα­κρης μορφής(13χ μήκος-1έως2,5χ πλά­τος). Η Ελέ­νη νήσος, σύμ­φω­να με τον μύθο εκεί απο­βι­βά­σθη­κε η Ελέ­νη της Τροί­ας, η Κρα­νάη, όπως την ονο­μα­τί­ζει ο Στρά­βων. Υπήρ­ξε ορμη­τή­ριο πει­ρα­τών για πολ­λούς αιώ­νες, και στους Βαλ­κα­νι­κούς πολέ­μους (1912–1913)τόπος φυλά­κι­σης Τούρ­κων στρα­τιω­τών αιχ­μά­λω­των, πολ­λοί από τους οποί­ους δεν επέ­ζη­σαν, ασθέ­νη­σαν από τύφο και ετά­φη­σαν στο νησί.

Μετά το τρα­γι­κό τέλος της Μικρα­σια­τι­κής εκστρα­τεί­ας, που σήμα­νε το τέλος του Ελλη­νι­κού εθνι­κι­σμού και της «Μεγά­λης Ιδέ­ας», η Μακρό­νη­σος λει­τούρ­γη­σε ως λοι­μο­κα­θαρ­τή­ριο χιλιά­δων προ­σφύ­γων, κυρί­ως Μικρα­σια­τών Ποντί­ων. Μέχρι το τέλος του 1923 υπο­λο­γί­ζε­ται ότι πάνω από 40.000 χιλιά­δες πρό­σφυ­γες πέρα­σαν από εκεί, η συνη­θι­σμέ­νη διάρ­κεια παρα­μο­νής ήταν 14 μέχρι 40 ημέ­ρες, αρκε­τές χιλιά­δες από αυτούς πέθα­ναν από τις απάν­θρω­πες και άθλιες συν­θή­κες διαβίωσης.

Την περί­ο­δο του εμφυ­λί­ου, στο στρα­τό­πε­δο «εθνι­κής ανα­μορ­φώ­σε­ως» Μακρο­νή­σου, στις 29/2 και 1/3/1948 δολο­φο­νού­νται από τις ένο­πλες φρου­ρές εξό­ρι­στοι, άοπλοι, «Αμε­τα­νό­η­τοι» στρα­τιώ­τες του Α Τάγ­μα­τος Σκα­πα­νέ­ων . Σύμ­φω­να με την μαρ­τυ­ρία του καπε­τά­νιου του καϊ­κιού, που τους μετέ­φε­ρε σε πλοίο του πολε­μι­κού ναυ­τι­κού στον Σαν Τζώρ­τζη, όπου οι ναύ­τες τους «φου­ντά­ρι­ζαν» με συρ­μά­τι­να δίχτυα στον βυθό της θάλασ­σας, μετρη­μέ­νοι ένας, ένας, 350 νεκροί!

Ένα στρα­τό­πε­δο ηθι­κής και φυσι­κής εξό­ντω­σης. Εκεί μαρ­τύ­ρη­σαν από το μετα­πο­λε­μι­κό κρά­τος χιλιά­δες εξό­ρι­στοι, αγω­νι­στές της ΕΑΜι­κής αντί­στα­σης, δημο­κρά­τες, αρι­στε­ροί, κομ­μου­νι­στές. Αρχι­κά στρα­τεύ­σι­μοι και αργό­τε­ρα πολί­τες, άνδρες και γυναί­κες, ακό­μη και ανή­λι­κοι. Από αυτούς εκα­το­ντά­δες δολο­φο­νή­θη­καν ή έχα­σαν την ζωή τους από τα βασα­νι­στή­ρια που υπέ­στη­σαν. Αρκε­τοί έμει­ναν ανά­πη­ροι και άλλοι ψυχι­κά διαταραγμένοι.

Το στρα­τό­πε­δο της Μακρο­νή­σου λει­τούρ­γη­σε από το 1947 μέχρι το 1954, οπό­τε και καταρ­γή­θη­κε, οι τελευ­ταί­οι στρα­τιώ­τες φρου­ροί των εγκα­τα­στά­σε­ων του νησιού αρχές του 1961 το εγκα­τέ­λει­ψαν. Το νησί κηρύ­χθη­κε ιστο­ρι­κός τόπος το 1989, τα κτί­ρια των στρα­το­πέ­δων ιστο­ρι­κά δια­τη­ρη­τέα μνη­μεία, και από το 2019 κηρύ­χθη­κε αρχαιο­λο­γι­κός χώρος.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο