Μπλέικ Έντουαρντς: Ο σκηνοθέτης πίσω από τον Επιθεωρητή Κλουζό και «Το Πάρτι» των ονείρων μας

Μας χάρι­σε απλό­χε­ρα το γέλιο, πολ­λές φορές μέχρι δακρύ­ων, χωρίς να ξεπέ­σει ποτέ στο φτη­νό, το χοντρο­κομ­μέ­νο. Αντι­θέ­τως, κρα­τού­σε με πρω­τό­γνω­ρη δεξιο­τε­χνία το πνευ­μα­τώ­δες με το καθα­ρά ψυχα­γω­γι­κό σινε­μά, την ουσία με την ιερό­τη­τα της δια­σκέ­δα­σης. Ο Μπλέικ Έντουαρντς, υπήρ­ξε ένας από τους σημα­ντι­κό­τε­ρους ψυχα­γω­γούς του σινε­μά, από εκεί­να τα εκ γενε­τής ταλέ­ντα, που μπο­ρούν να βγά­ζουν συνε­χώς από το καπέ­λο, την τσέ­πη, το πέτο, έξυ­πνα αστεία, ανε­πα­νά­λη­πτα γκαγκς, φρέ­σκες ιδέ­ες. Και μόνο οι αθά­να­τες κωμω­δί­ες τού “Ροζ Πάν­θη­ρα”, με τον ανε­πα­νά­λη­πτο Πίτερ Σέλερς στον ρόλο του επι­θε­ω­ρη­τή Κλου­ζό, ή η αρι­στουρ­γη­μα­τι­κή ξεκαρ­δι­στι­κή σάτι­ρα “Το Πάρ­τι” και πάλι με τον κορυ­φαίο Βρε­τα­νό ηθο­ποιό, είναι αρκε­τές για να περά­σει ο Έντουαρντς στο πάν­θε­ον των κορυ­φαί­ων του κινηματογράφου.

Ο Μπλέικ Έντουρντς, όμως, δεν ήταν μόνο μέγας μάστο­ρας της κωμω­δί­ας. Για όσους δεν το γνω­ρί­ζουν ήταν και ένας εξαι­ρε­τι­κός σκη­νο­θέ­της, που υπη­ρέ­τη­σε και το δρά­μα, με την υπέ­ρο­χη ται­νία “Μέρες Κρα­σιού και Λου­λου­διών”, με τον Τζακ Λέμον και την Λι Ρέμικ, όπου θίγε­ται για πρώ­τη φορά στο Χόλι­γουντ το πρό­βλη­μα του αλκο­ο­λι­σμού και το φιλμ νουάρ, στο έξο­χο “Επι­χεί­ρη­ση Τρό­μος”, με τον Γκλεν Φορντ και την Λι Ρέμικ, τη δρα­μα­τι­κή κομε­ντί, με το γοη­τευ­τι­κό­τα­το και κλα­σι­κό “Πρό­γευ­μα στου Τίφα­νι”, με την Όντρεϊ Χέπ­μπορν, την αντι­πο­λε­μι­κή κωμω­δία, όπως το “Τι Έκα­νες στον Πόλε­μο Μπα­μπά;” με τον Τζέιμς Κόμπερν ή ακό­μη και το γου­έ­στερν, με το λυρι­κό “Δυο Γερά­κια”, με τον Γουί­λιαμ Χόλ­ντεν και τον Ράιαν Ο’ Νιλ.

Ο Μπλέικ Έντουαρντς, που σε λίγες ημέ­ρες συμπλη­ρώ­νο­νται 100 χρό­νια από τη γέν­νη­σή του, δικαιο­λο­γη­μέ­να είχε το παρά­πο­νο ότι ούτε μια ται­νία του δεν προ­τά­θη­κε για Όσκαρ σκη­νο­θε­σί­ας ‑ναι, ούτε ακό­μη και το “Πάρ­τι”! — κάτι που τα μέλη της Αμε­ρι­κά­νι­κης Ακα­δη­μί­ας Κινη­μα­το­γρά­φου, προ­σπά­θη­σαν να διορ­θώ­σουν, στα γερά­μα­τά του, με το τιμη­τι­κό Όσκαρ Συνο­λι­κής Προ­σφο­ράς, που στην περί­πτω­σή του θα μπο­ρού­σε να χαρα­κτη­ρι­στεί και “Όσκαρ της Παρηγοριάς”…

Καλύτερα σκηνοθέτης από κομπάρσος

Ο Μπλέικ Έντουαρντς, γεν­νή­θη­κε στην Τάλ­σα της Οκλα­χό­μα στις 22 Ιου­λί­ου του 1922, δεν θα γνω­ρί­σει τον πατέ­ρα του, καθώς αυτός εγκα­τέ­λει­ψε τη μητέ­ρα του Λίλιαν Γκρό­μετ Κραμπ, ενώ ήταν ακό­μη έγκυος. Η μητέ­ρα του ξανα­πα­ντρεύ­τη­κε με τον Τζακ Μακ Έντουαρντς, έναν σκη­νο­θέ­τη του βωβού κινη­μα­το­γρά­φου, ο οποί­ος τον υιο­θέ­τη­σε. Το 1925 ο πατριός του, μαζί με την οικο­γέ­νειά του, μετα­κό­μι­σε στο Λος Άντζε­λες, για να δου­λέ­ψει ως διευ­θυ­ντής παρα­γω­γής ται­νιών. Ο Μπλέικ Έντουαρντς, που δεν είχε και πολ­λές σχέ­σεις με τον πατριό του, τελειώ­νο­ντας το λύκειο στο Μπέ­βερ­λι Χιλς, το 1941, θα αρχί­σει να δου­λεύ­ει ως ηθο­ποιός. Μπο­ρεί να έπαι­ζε μικρούς ή και ασή­μα­ντους ρόλους, αλλά σε αυτή τη σύντο­μη δια­δρο­μή του ως ηθο­ποιός θα δει από κοντά πως δού­λευαν ιερά τέρα­τα της σκη­νο­θε­σί­ας, όπως ο Τζον Φορντ, ο Γουί­λιαμ Γουάι­λερ ή ο Όττο Πρέ­μιν­γκερ. Και ως ένα αρκε­τά ευφυ­ές παι­δί κατά­λα­βε ότι το υπο­κρι­τι­κό του ταλέ­ντο δεν ήταν ιδιαί­τε­ρο και πως στη ζωή καλύ­τε­ρα να σκη­νο­θε­τείς παρά να σκηνοθετείσαι…

Τα πρώτα βήματα στην τηλεόραση

Ο Έντουαρντς, που το ταλέ­ντο του επε­κτει­νό­ταν και στη συγ­γρα­φή σενα­ρί­ων, θα κάνει το ντε­μπού­το του ως σκη­νο­θέ­της το 1952, με το τηλε­ο­πτι­κό πρό­γραμ­μα “Four Star Playhouse”. Δυο χρό­νια μετά θα δημιουρ­γή­σει την πετυ­χη­μέ­νη τηλε­ο­πτι­κή σει­ρά με τον Μίκι Ρού­νεϊ “The Mickey Rooney Show: Hey, Mulligan”. Το 1959 θα γρά­ψει και θα σκη­νο­θε­τή­σει τη σει­ρά “Πίτερ Γκαν”, ενώ θα συνερ­γα­στεί για πρώ­τη φορά και με τον φημι­σμέ­νο μου­σι­κό Χέν­ρι Μαν­τσί­νι. Αυτό κρα­τεί­στε το. Διό­τι αργό­τε­ρα, οι δυο τους θα συνερ­γα­στούν αρμο­νι­κά σε αρκε­τές ται­νί­ες, δημιουρ­γώ­ντας ένα δίδυ­μο επιτυχίας.

Το ντεμπούτο και το “Πρόγευμα στο Τίφανις”

Το κινη­μα­το­γρα­φι­κό του ντε­μπού­το ουσια­στι­κά, σε μια μεγά­λη παρα­γω­γή, θα το κάνει το 1959 στην κωμω­δία “Επι­χεί­ρη­ση Κομπι­νε­ζόν”, με τους μεγά­λους σταρ της επο­χής, Κάρι Γκραντ και Τόνι Κέρ­τις. Μία τερά­στια εμπο­ρι­κή επι­τυ­χία, η μεγα­λύ­τε­ρη της δεκα­ε­τί­ας για την Universal. Πλέ­ον ο Έντουαρντς είναι ένας υπο­λο­γί­σι­μος σκη­νο­θέ­της. Μέχρι που θα έρθει το 1961 και η διά­ση­μη μελαγ­χο­λι­κά υπέ­ρο­χη δρα­με­ντί “Πρό­γευ­μα στο Τίφα­νις” και θα τον κατα­στή­σει ένα από τα πιο περι­ζή­τη­τα ονό­μα­τα στο Χόλι­γουντ και συνά­μα ‑ίσως και καθ’ υπερ­βο­λή- να παίρ­νει τη σκυ­τά­λη από τον τερά­στιο Μπί­λι Γουάιλ­ντερ. Ένα φιλμ αξια­γά­πη­το, σε σενά­ριο Τρού­μαν Καπό­τε, με την αξέ­χα­στη μου­σι­κή του Μαν­τσί­νι και φυσι­κά την εκτυ­φλω­τι­κή Όντρεϊ Χέπ­μπορν, που έχει δίπλα της τον γεμά­το θετι­κή ενέρ­γεια Τζορτζ Πέπαρντ και σε ένα ρόλο έκπλη­ξη τον Μίκι Ρούνεϊ.

Η επιτυχία του Κλουζό

Οι επι­τυ­χί­ες του δια­δέ­χο­νταν η μία την άλλη, μέχρι που θα έρθει και ο “Ροζ Πάν­θη­ρας” το 1963 και μια σει­ρά ται­νιών με τον Επι­θε­ω­ρη­τή Κλου­ζό, να γίνο­νται οι πιο αγα­πη­μέ­νες κωμω­δί­ες όλων των επο­χών, για εκα­τομ­μύ­ρια θεα­τές σε όλο τον κόσμο. Ο Πίτερ Σέλερς, ένας από τους μεγα­λύ­τε­ρους ηθο­ποιούς όλων των επο­χών, με τρο­με­ρή φλέ­βα κωμι­κού, θα γίνει παγκο­σμί­ως διά­ση­μος και χωρίς να είναι υπερ­βο­λή, η τερά­στια επι­τυ­χία οφεί­λε­ται κατά κύριο λόγο σε αυτόν. Και να σκε­φτεί κανείς ότι πήρε τον ρόλο, μετά την άρνη­ση του Πίτερ Ουστί­νοφ να συμ­με­τά­σχει στην ται­νία. Δίπλα στον ανε­πα­νά­λη­πτο Σέλερς, οι εξαι­ρε­τι­κοί Ντέι­βιντ Νίβεν, Καπι­σίν, Κλά­ου­ντια Καρ­ντι­νά­λε και Ρόμπερτ Βάγκνερ. Η δεύ­τε­ρη ται­νία, τον επό­με­νο χρό­νο, “Λαγω­νι­κό 24 Καρα­τί­ων”, θα είναι ακό­μη καλύ­τε­ρη, θα φτά­σει το από­λυ­το, με αναρ­χι­κό πνεύ­μα, όπου οι αυτο­σχε­δια­σμοί του Σέλερς είναι ικα­νοί να γκρε­μί­σουν από τα γέλια τους κινη­μα­το­γρά­φους. Στο καστ θα μπει και ο αξια­γά­πη­τος Χέμπερτ Λομ, που ζει για να εξο­λο­θρεύ­σει τον Κλου­ζό, καθώς και ο έμπει­ρος Τζορτζ Σάντερς και η σέξι και γλυ­κύ­τα­τη Έλκε Σόμερ. Θα ακο­λου­θή­σουν ακό­μη τέσ­σε­ρις πετυ­χη­μέ­νες ται­νί­ες με τον Κλου­ζό. Όμως η συνερ­γα­σία Σέλερς- Έντουαρντς θα δια­τα­ρα­χθεί, στις τελευ­ταί­ες δυο ται­νί­ες, καθώς ο υπερ­βο­λι­κά δύσκο­λος Βρε­τα­νός ηθο­ποιός είχε βαρε­θεί τον ρόλο του Κλου­ζό και είχε γίνει εριστικός.

Το καλύτερο πάρτι της ζωής μας

Στο ενδιά­με­σο, όμως, υπήρ­ξε και το αρι­στούρ­γη­μα της πλού­σιας κινη­μα­το­γρα­φι­κής πορεί­ας του Έντουαρντς, το περί­φη­μο “Πάρ­τι” (1968), όπου ο Αμε­ρι­κά­νος σκη­νο­θέ­της δίνει μια περί­τε­χνη πλατ­φόρ­μα στην οποία ο Πίτερ Σέλερς ξεδι­πλώ­νει, με έναν ιδιο­φυή τρό­πο, έναν αθά­να­το χαρα­κτή­ρα, που για πάντα θα μας θυμί­ζει μια επο­χή αναρ­χί­ας, χίπι­κης ιλα­ρό­τη­τας, αγά­πης και κατα­νό­η­σης, η οποία μοιά­ζει σαν να μην υπήρ­ξε ποτέ και πως έρχε­ται από ένα ουτο­πι­κό μέλ­λον. Ο Σέλερς στο ρόλο ενός Ινδού κομπάρ­σου ηθο­ποιού, προ­σκα­λε­σμέ­νος ‑κατά λάθος- σε ένα πάρ­τι ενός μεγι­στά­να των στού­ντιο, του οποί­ου έχει τινά­ξει κυριο­λε­κτι­κά στον αέρα το πολυ­έ­ξο­δο φινά­λε της τελευ­ταί­ας του ται­νί­ας, θα του κατα­στρέ­ψει και την άψο­γα οργα­νω­μέ­νη εκδή­λω­ση στην υπερ­σύγ­χρο­νη βίλα. Περισ­σό­τε­ρο από μία κωμω­δία, μια σάτι­ρα για την άρχου­σα τάξη και το Χόλι­γουντ, όπου κυριαρ­χούν τα σλάπ­στικ και τα γκαγκς, οι θεό­μουρ­λες σκη­νές, σε μια επο­χή, κατά την οποία η Αμε­ρι­κή απ’ τη μια ζει στον πολι­τι­κό ζόφο του Βιετ­νάμ, της δολο­φο­νί­ας τού Μάρ­τιν Λού­θερ Κινγκ, αλλά και μιας νεα­νι­κής διά­θε­σης για εξέ­γερ­ση. Εξαί­ρε­τοι καρα­τε­ρί­στες πλαι­σιώ­νουν τον Σέλερς, ενώ η υπέ­ρο­χη μου­σι­κή και πάλι του Μαντσίνι.

Η κούρσα με την Τζούλι Άντριους

Ο Μπλέικ Έντουαρντς, που θα παντρευ­τεί, σε δεύ­τε­ρο γάμο, το 1969 τη διά­ση­μη ηθο­ποιό Τζού­λι Άντριους, της οποί­ας θα δώσει αρκε­τούς αξιό­λο­γους ρόλους (“Βίκτορ Βικτό­ρια”, “S.O.B.”) και με την οποία θα ζήσει ευτυ­χι­σμέ­να και ήσυ­χα μαζί της μέχρι το τέλος της ζωής του, θα γυρί­σει και πολ­λές ακό­μη καλές και πετυ­χη­μέ­νες ται­νί­ες. Μερι­κές απ’ αυτές είναι η ρομα­ντι­κή κωμω­δία “Δέκα”, με Ντά­ντλεϊ Μουρ, Μπο Ντέ­ρεκ και Τζού­λι Άντριους, η ευχά­ρι­στη περι­πέ­τεια “Η Μεγά­λη Κούρ­σα Γύρω από τον Κόσμο”, με Τζακ Λέμον, Τόνι Κέρ­τις, Νάτα­λι Γουντ, την κωμω­δία “Ραντε­βού στα Τυφλά”, με Μπρους Γουί­λις και Κιμ Μπέι­σιν­γκερ, το κατα­σκο­πι­κό μιού­ζι­καλ “Darling Lili” με Άντριους και Ροκ Χάτσον.

Ο Μπλέικ Έντουαρντς θα πεθά­νει από επι­πλο­κές πνευ­μο­νί­ας στις 15 Δεκεμ­βρί­ου του 2010, σε ηλι­κία 88 ετών, ενώ έξι χρό­νια πριν είχε τιμη­θεί με τιμη­τι­κό Όσκαρ (για την προ­σφο­ρά του) όπου έδω­σε και την τελευ­ταία του παρά­στα­ση, μπαί­νο­ντας στην αίθου­σα πάνω σε ένα καρο­τσά­κι που έτρε­χε με ιλιγ­γιώ­δη ταχύ­τη­τα, σαρ­κά­ζο­ντας τα μέλη της Ακα­δη­μί­ας και ταυ­τό­χρο­να προ­σφέ­ρο­ντας αυτό που ήξε­ρε να κάνει απλό­χε­ρα: Το γέλιο.

Πηγή: ΑΠΕ / Χάρης Αναγνωστάκης

Αλή­θειες και ψέμα­τα για το λιμό στην Ουκρα­νία, Νίκος Μόττας