Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Μύθοι και αλήθειες για την πανδημία COVID-19

Πολ­λές κυβερ­νή­σεις προ­σπά­θη­σαν να χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν τη φυσι­κή και ανα­με­νό­με­νη έλλει­ψη επι­στη­μο­νι­κών δεδο­μέ­νων σχε­τι­κά με τον νέο κορο­νο­ϊό όταν εκδη­λώ­θη­κε η παν­δη­μία, με σκο­πό να θολώ­σουν τα νερά και να συγκα­λύ­ψουν το γεγο­νός ότι η όλη δια­χεί­ρι­σή της από μέρους τους γίνε­ται με προ­τε­ραιό­τη­τα την οικο­νο­μία και τα συμ­φέ­ρο­ντα του κεφα­λαί­ου και όχι την υγεία των ανθρώ­πων. Το ίδιο έκα­νε και η ελλη­νι­κή κυβέρ­νη­ση, βαφτί­ζο­ντας «αόρα­το εχθρό» τον νέο κορονοϊό.

Αυτό δεν σημαί­νει βέβαια ότι οι γνώ­σεις μας για τον ιό δεν εξε­λίσ­σο­νται, ή ότι τους πρώ­τους μήνες της παν­δη­μί­ας COVID-19 δεν υπήρ­χαν ασα­φείς, ακό­μη και αντι­φα­τι­κές πλη­ρο­φο­ρί­ες σχε­τι­κά με τον ιό SARS-CoV‑2 και την ασθέ­νεια που προ­κα­λεί. Το διά­στη­μα που μεσο­λά­βη­σε, η εμπει­ρία από την εξέ­λι­ξη της παν­δη­μί­ας και η επι­στη­μο­νι­κή έρευ­να έχουν δώσει απά­ντη­ση σε πολ­λά ζητή­μα­τα, ορι­σμέ­να από τα οποία παρου­σιά­ζο­νται πιο κάτω και βοη­θούν στην καλύ­τε­ρη παρα­κο­λού­θη­ση ορι­σμέ­νων πλευ­ρών, που σχε­τί­ζο­νται με την εξέ­λι­ξη της παν­δη­μί­ας και τη δια­χεί­ρι­σή της.

Είναι άλλω­στε γνω­στό ότι λόγω μιας από τις γνω­στι­κές προ­κα­τα­λή­ψεις, της προ­κα­τά­λη­ψης αγκύ­ρω­σης, συνη­θί­ζου­με να θυμό­μα­στε τις πρώ­τες πλη­ρο­φο­ρί­ες που παίρ­νου­με για ένα ζήτη­μα και δυσκο­λευό­μα­στε να τις αντι­κα­τα­στή­σου­με με νέα γνώση.

Θύματα

Πριν φτά­σει στην πόρ­τα μας η παν­δη­μία, πολ­λοί σκέ­φτο­νταν ότι είναι πρό­βλη­μα άλλων (των Κινέ­ζων που τρώ­νε νυχτε­ρί­δες, των Ιτα­λών που συνη­θί­ζουν τους ενα­γκα­λι­σμούς και τα φιλιά ως χαι­ρε­τι­σμό, αυτών που συμ­με­τέ­χουν σε κρουα­ζιέ­ρες και τρώ­νε από μπου­φέ, των ηλι­κιω­μέ­νων που έχουν «εύθραυ­στη» υγεία, των κατοί­κων μεγά­λων πόλε­ων που ζουν μέσα σε συνω­στι­σμό). Τώρα είναι γνω­στό ότι η παν­δη­μία χτυ­πά ακό­μη και απο­μα­κρυ­σμέ­νες περιο­χές και λαούς και ανθρώ­πους κάθε κουλ­τού­ρας και αντί­λη­ψης.Τα πρώ­τα θύμα­τα της COVID-19 ήταν δυσα­νά­λο­γα ηλι­κιω­μέ­νοι ή άνθρω­ποι με υπο­κεί­με­να νοσή­μα­τα. Η ηλι­κία και η ασθε­νι­κό­τη­τα παρα­μέ­νουν σοβα­ροί παρά­γο­ντες για βαριά νόση­ση από COVID-19, αλλά τώρα γνω­ρί­ζου­με ότι η αρρώ­στια αυτή μπο­ρεί να σκο­τώ­σει και νέους και υγιείς ανθρώ­πους, ενή­λι­κους, εφή­βους, παιδιά.

Διαφορές

Στην αρχή, πέρα από τις οδη­γί­ες για καλό καθα­ρι­σμό των χεριών και απο­φυ­γή αγγίγ­μα­τος του προ­σώ­που, που συνε­χί­ζουν να ισχύ­ουν, δινό­ταν πολ­λή σημα­σία και στην απο­λύ­μαν­ση των επι­φα­νειών, που επί­σης συνε­χί­ζει να έχει σημα­σία, αλλά απο­δεί­χτη­κε πως δεν είναι ο κύριος παρά­γο­ντας μετά­δο­σης του SARS-CoV‑2. Τον πρώ­το και­ρό οι ειδι­κοί θεω­ρού­σαν ότι η μετά­δο­ση του ιού γίνε­ται κυρί­ως από στα­γο­νί­δια βλέν­νας και σάλιου, που εκτι­νάσ­σο­νται όταν ο πάσχων βήχει ή φταρνίζεται.

Οσον αφο­ρά τη διά­δο­σή του μέσα σε νοσο­κο­μεια­κό περι­βάλ­λον, θεω­ρού­νταν ότι τα στα­γο­νί­δια για τη διά­δο­σή τους μέσω του αέρα μπο­ρού­σαν να παρα­χθούν μόνο κατά τη διάρ­κεια συγκε­κρι­μέ­νων ιατρι­κών δια­δι­κα­σιών, όπως η τοπο­θέ­τη­ση ανα­πνευ­στή­ρα σε έναν άρρω­στο. Τώρα γνω­ρί­ζου­με ότι ο ιός απο­βάλ­λε­ται και δια­δί­δε­ται με ένα μεγά­λο φάσμα μεγε­θών στα­γο­νι­δί­ων, ορι­σμέ­να από τα οποία είναι τόσο μικρά ώστε να παρα­μέ­νουν σε αιώ­ρη­ση, ιδί­ως σε κλει­στούς, όχι καλά αερι­ζό­με­νους χώρους. Μπο­ρούν να δημιουρ­γη­θούν με την ομι­λία ή ακό­μη και απλώς με την αναπνοή.

Αλλες μολυ­σμα­τι­κές ασθέ­νειες του ανα­πνευ­στι­κού κάνουν τους ανθρώ­πους να βήχουν και να φταρ­νί­ζο­νται. Οι δύο προη­γού­με­νες επι­δη­μί­ες SARS έκα­ναν άμε­σα τους ανθρώ­πους τόσο άρρω­στους που οι περισ­σό­τε­ροι πήγαι­ναν στο νοσο­κο­μείο. Ο έλεγ­χος της θερ­μο­κρα­σί­ας και η σύστα­ση σε όσους κυκλο­φο­ρούν αλλά έχουν δέκα­τα ή πυρε­τό να παρα­μεί­νουν στο σπί­τι, μπο­ρεί γενι­κά να περιο­ρί­σουν τις ασθέ­νειες που παρου­σιά­ζουν συμ­πτώ­μα­τα από νωρίς. Αλλά το πρό­βλη­μα με τον SARS-CoV‑2 είναι ότι πολ­λοί μολυ­σμέ­νοι απ’ αυτόν νιώ­θουν και φαί­νο­νται απο­λύ­τως υγιείς και δια­δί­δουν την ασθέ­νεια χωρίς να έχουν οι ίδιοι συμ­πτώ­μα­τα, ή πριν αυτά εμφανιστούν.

Ελπίδες

Την άνοι­ξη, πολ­λοί είχαν την ελπί­δα ότι ο θερ­μός και υγρός και­ρός του καλο­και­ριού στο βόρειο ημι­σφαί­ριο θα μετριά­σει τη διά­δο­ση του κορο­νοϊ­ού, όπως συμ­βαί­νει και με τον ιό της γρί­πης. Απο­δεί­χτη­κε ότι αυτό δεν συμ­βαί­νει. Ακό­μη και σε περιο­χές που είχαν κατα­φέ­ρει να περιο­ρί­σουν στο ελά­χι­στο τα κρού­σμα­τα, όταν οι κυβερ­νή­σεις έκα­ναν λάστι­χο τα ιατρι­κά πρω­τό­κολ­λα για να εξυ­πη­ρε­τή­σουν το εφο­πλι­στι­κό, μετα­φο­ρι­κό και του­ρι­στι­κό κεφά­λαιο, η ανά­μει­ξη ασυμ­πτω­μα­τι­κών ή προ­συμ­πτω­μα­τι­κών του­ρι­στών με τον ντό­πιο πλη­θυ­σμό οδή­γη­σε σε φού­ντω­μα της παν­δη­μί­ας μέσα στο κατακαλόκαιρο.

Οταν άρχι­ζε η παν­δη­μία υπήρ­ξε πολ­λή συζή­τη­ση γύρω από τη σημα­σία που έχουν οι μάσκες, ο τύπος της καταλ­λη­λό­τε­ρης μάσκας για το μη υγειο­νο­μι­κό προ­σω­πι­κό κ.λπ., ενώ με δεδο­μέ­νη την έλλει­ψη που υπήρ­χε σε μάσκες (και άλλο υγειο­νο­μι­κό υλι­κό) δόθη­κε προ­τε­ραιό­τη­τα στη χρή­ση τους σε αυτούς που τις χρειά­ζο­νταν περισ­σό­τε­ρο. Τώρα ξέρου­με ότι οι μάσκες, ακό­μη και οι μη χει­ρουρ­γι­κές, μπο­ρούν να περιο­ρί­σουν σημα­ντι­κά την ποσό­τη­τα ιού που απο­βάλ­λουν οι ασθε­νείς στον αέρα όταν μιλούν και ότι οι μάσκες προ­φυ­λάσ­σουν τους ανθρώ­πους που τις φορούν, όχι τέλεια, αλλά αρκε­τά για να μειώ­νε­ται σημα­ντι­κά η διά­δο­ση της ασθένειας.

«Γρίπη»

Τις πρώ­τες μέρες της παν­δη­μί­ας COVID-19 κάποιοι ισχυ­ρί­ζο­νταν ότι δεν είναι κάτι χει­ρό­τε­ρο από την ετή­σια επι­δη­μία γρί­πης. Αν και η θνη­σι­μό­τη­τα της ασθέ­νειας του νέου κορο­νοϊ­ού δεν είναι ακό­μη εύκο­λο να υπο­λο­γι­στεί, οι επι­δη­μιο­λό­γοι θεω­ρούν ότι είναι πολύ υψη­λό­τε­ρη απ’ ό,τι της γρί­πης. Για παρά­δειγ­μα, στις ΗΠΑ κάθε χρό­νο πεθαί­νουν 12 — 61.000 άνθρω­ποι από γρί­πη (χωρίς εφαρ­μο­γή καρα­ντί­νας ή άλλων μέτρων προ­στα­σί­ας), ενώ μέσα σε ένα εξά­μη­νο έχουν ήδη πεθά­νει περισ­σό­τε­ροι από 170.000 από COVID-19.

Τον πρώ­το και­ρό χώρες όπως η Βρε­τα­νία και η Σου­η­δία εφάρ­μο­σαν πολι­τι­κή που έδι­νε την εντύ­πω­ση ότι επι­διώ­κουν να πετύ­χουν την ανο­σία της αγέ­λης και γι’ αυτό καθυ­στέ­ρη­σαν να πάρουν περιο­ρι­στι­κά μέτρα, ή πήραν μόνο χαλα­ρά μέτρα. Η εκτί­μη­ση των ειδι­κών είναι ότι θα χρεια­ζό­ταν να μολυν­θεί το 60 — 70% των ανθρώ­πων για να επι­τευ­χθεί ανο­σία της αγέ­λης, πράγ­μα που σημαί­νει εκα­τομ­μύ­ρια νεκρούς μόνο σε αυτές τις χώρες. Αυτή η τακτι­κή είχε ακο­λου­θη­θεί και κατά την παν­δη­μία της ισπα­νι­κής γρί­πης το 1918, με απο­τέ­λε­σμα περί­που 50 εκα­τομ­μύ­ρια νεκρούς.

Αιτίες

Οι εξάρ­σεις των κρου­σμά­των δεν οφεί­λο­νται στην αύξη­ση των ελέγ­χων. Αν ο αυξη­μέ­νος αριθ­μός κρου­σμά­των ήταν απλώς απο­τέ­λε­σμα της αύξη­σης των ελέγ­χων και όχι πραγ­μα­τι­κή έξαρ­ση της παν­δη­μί­ας, τότε θα έπρε­πε να μειω­νό­ταν το ποσο­στό των θετι­κών μέσα στο αυξη­μέ­νο δείγ­μα των ελεγ­μέ­νων. Αντί­θε­τα, σε περιο­χές με εξάρ­σεις κρου­σμά­των, το ποσο­στό των θετι­κών τεστ ήταν επί­σης αυξη­μέ­νο. «Χωρίς τεστ …δεν θα είχα­με σχε­δόν κανέ­να κρού­σμα», έγρα­ψε πρό­σφα­τα στο Twitter ο Πρό­ε­δρος των ΗΠΑ. Κάνο­ντας περισ­σό­τε­ρα τεστ απο­κα­λύ­πτε­ται καλύ­τε­ρα ο αριθ­μός των μολυ­σμέ­νων, που είναι πολ­λα­πλά­σιος των κρου­σμά­των που κατα­λή­γουν να ζητή­σουν ιατρι­κή βοή­θεια ή έλεγχο.

Η παν­δη­μία απέ­δει­ξε ότι ο ρατσι­σμός και όχι η φυλή είναι παρά­γο­ντας κιν­δύ­νου. Στις ΗΠΑ σκο­τώ­νει δυσα­νά­λο­γα τους έγχρω­μους, όχι λόγω γενε­τι­κών δια­φο­ρών, αλλά κυρί­ως λόγω του συστη­μι­κού ρατσι­σμού, που ρίχνει στη φτώ­χεια και απο­μο­νώ­νει τους Αμε­ρι­κα­νούς ινδιά­νι­κης κατα­γω­γής, τους μαύ­ρους και τους Λατί­νους, που είναι πολύ πιθα­νό­τε­ρο να κάνουν χει­ρω­να­κτι­κές δου­λειές, οι οποί­ες τους εκθέ­τουν στη μόλυν­ση, που ζουν μέσα στο στρες και την αγω­νία για το αύριο, που έχουν μικρό­τε­ρη πρό­σβα­ση σε ποιο­τι­κές υπη­ρε­σί­ες Υγείας.

Μεγά­λες δια­δη­λώ­σεις με μέτρα προ­φύ­λα­ξης σε ανοι­χτό χώρο δεν λει­τουρ­γούν ως εστί­ες υπερ­με­τά­δο­σης. Αυτό έδει­ξε επι­σκό­πη­ση των μαζι­κό­τα­των δια­δη­λώ­σε­ων, που έγι­ναν στις ΗΠΑ, μετά τη δολο­φο­νία του μαύ­ρου Τζορτζ Φλόιντ από αστυ­νο­μι­κούς. Αντί­θε­τα, το άνοιγ­μα κλαμπ, εστια­το­ρί­ων και άλλων υπη­ρε­σιών σε κλει­στό χώρο οδή­γη­σε σε εξάρ­σεις κρου­σμά­των, πιθα­νώς λόγω της ευκο­λό­τε­ρης διά­δο­σης του ιού μέσω του αέρα σε κλει­στό χώρο.

Παραπληροφόρηση

Η παν­δη­μία έδει­ξε ακό­μη ότι η παρα­πλη­ρο­φό­ρη­ση σκο­τώ­νει. Πολι­τι­κοί τύπου Τραμπ, αντιεμ­βο­λια­στές, ακρο­δε­ξιοί σχο­λια­στές και άλλοι, δια­δί­δουν με δηλώ­σεις στον Τύπο, φήμες από στό­μα σε στό­μα και δημο­σιεύ­σεις σε μέσα κοι­νω­νι­κής δικτύ­ω­σης και άλλες ιστο­σε­λί­δες ό,τι πιο αντιε­πι­στη­μο­νι­κό και απί­θα­νο μπο­ρεί να σκε­φτεί κανείς για την COVID-19, ενώ απορ­ρί­πτουν τα μέτρα κοι­νω­νι­κής απο­στα­σιο­ποί­η­σης, τη χρή­ση μάσκας, τη συνερ­γα­σία με τους ιχνη­λά­τες των κρουσμάτων.

Κάποια παρα­δείγ­μα­τα είναι χαρα­κτη­ρι­στι­κά. Ο Αμε­ρι­κα­νός βου­λευ­τής Λούι Γκό­μερτ, που αρνού­νταν να φορέ­σει μάσκα και απο­θάρ­ρυ­νε και τους συνερ­γά­τες του να το κάνουν, βρέ­θη­κε θετι­κός σε COVID-19 και τώρα φέρε­ται να κάνει θερα­πεία με υδρο­ξυ­χλω­ρο­κί­νη, ένα φάρ­μα­κο το οποίο ο Πρό­ε­δρος Τραμπ προ­ώ­θη­σε έντο­να, αλλά απο­δεί­χτη­κε ανα­πο­τε­λε­σμα­τι­κό σε κλι­νι­κές δοκι­μές. Οι κλή­σεις σε κέντρα αντι­με­τώ­πι­σης δηλη­τη­ριά­σε­ων παρου­σί­α­σαν έξαρ­ση όταν ο Τραμπ είχε προ­τεί­νει κατά τη διάρ­κεια συνέ­ντευ­ξης Τύπου να διε­ρευ­νη­θεί η δυνα­τό­τη­τα ενέ­σε­ων με απο­λυ­μα­ντι­κά τύπου χλω­ρί­νης, ώστε να σκο­τω­θεί ο ιός και να απο­λυ­μαν­θεί ο οργανισμός.

Η παρα­πλη­ρο­φό­ρη­ση, με αστή­ρι­χτους ισχυ­ρι­σμούς, που συχνά δεν έχουν καμιά λογι­κή, έχει ήδη κάνει ζημιά. Από την απι­θα­νό­τη­τα ότι η τεχνο­λο­γία ασύρ­μα­της δικτύ­ω­σης 5G είναι η αιτία της COVID-19 έχου­με περά­σει σε πιο πονη­ρούς ισχυ­ρι­σμούς, όπως ότι τα εμβό­λια θα περιέ­χουν μικρο­τσίπ για την παρα­κο­λού­θη­ση και τον έλεγ­χο των ανθρώ­πων (λες και αυτό δεν γίνε­ται ήδη, του­λά­χι­στον για όσους χρη­σι­μο­ποιούν τα μέσα κοι­νω­νι­κής δικτύ­ω­σης), ή ότι τα εμβό­λια θα είναι πιο επι­κίν­δυ­να από τον κορονοϊό.

Πρό­σφα­τη δημο­σκό­πη­ση έδει­ξε ότι ένας στους τρεις Αμε­ρι­κα­νούς δεν θα έκα­νε το εμβό­λιο για τον κορο­νο­ϊό αν ήταν δια­θέ­σι­μο σήμε­ρα. Μέσα στον οξύ αντα­γω­νι­σμό και τα οικο­νο­μι­κά συμ­φέ­ρο­ντα γύρω από τα εμβό­λια είναι δύσκο­λο να βγά­λει κανείς συμπέ­ρα­σμα γι’ αυτά.

Κινή­σεις, υπο­τί­θε­ται κάτω από την πίε­ση της παν­δη­μί­ας, όπως η ανα­κοί­νω­ση της παρα­γω­γής και χρή­σης ενός εμβο­λί­ου στη Ρωσία πριν από την πραγ­μα­το­ποί­η­ση της φάσης 3 του ελέγ­χου του (που προ­βλέ­πει την επι­στη­μο­νι­κά ελεγ­χό­με­νη δοκι­μή του σε χιλιά­δες εθε­λο­ντές), γίνο­νται αναμ­φί­βο­λα και για λόγους γοή­τρου και κέρ­δους (1 δισ. προ­πα­ραγ­γε­λί­ες του εμβο­λί­ου), έστω κι αν το εμβό­λιο απο­δει­χτεί τελι­κά ασφα­λές και απο­τε­λε­σμα­τι­κό, όπως πιθα­νο­λο­γούν πολ­λοί επι­στή­μο­νες και έξω από τη Ρωσία, έχο­ντας μελε­τή­σει τη μεθο­δο­λο­γία που ακολουθήθηκε.

Ανά­λο­γες πρό­ω­ρες ανα­κοι­νώ­σεις για την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα εμβο­λί­ων (και προ­πα­ραγ­γε­λί­ες) έχουν γίνει ήδη και για άλλα υπό παρα­σκευή εμβό­λια, με προ­έ­λευ­ση τις ΗΠΑ και τη Βρε­τα­νία. Η ΕΕ, και κατ’ επέ­κτα­ση και η Ελλά­δα, έχει δεσμεύ­σει εκα­τομ­μύ­ρια δόσεις αυτών των εμβο­λί­ων. Αν, όμως, κατά τη χρή­ση κάποιου μη καλά ελεγ­μέ­νου εμβο­λί­ου στον γενι­κό πλη­θυ­σμό υπάρ­ξουν εκτε­τα­μέ­νες σοβα­ρές παρε­νέρ­γειες, αυτό μπο­ρεί να δώσει πραγ­μα­τι­κή βάση σε αντιεμ­βο­λια­στι­κές αιτιά­σεις, με κατα­στρο­φι­κά απο­τε­λέ­σμα­τα για τη δημό­σια υγεία.

Σε τελευ­ταία ανά­λυ­ση, ο καπι­τα­λι­στι­κός τρό­πος παρα­γω­γής, που έχει επί­κε­ντρο το κέρ­δος και όχι τον άνθρω­πο, είναι που δίνει «πάτη­μα» στις διά­φο­ρες αμφι­σβη­τή­σεις, λογι­κές και παρά­λο­γες, γύρω από τα μέτρα δημό­σιας υγείας.

Πηγή: «Scientific American» |>
από το Ριζο­σπά­στη του Σ/Κ (Σταύ­ρος Ξενικουδάκης)

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο