Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Νίκος Καζαντζάκης: «Γλυτόσαμε από το Nobel για εφέτο»

Φορ­τω­μέ­νος με τη ρετσι­νιά του άθε­ου, του κομ­μου­νι­στή και του μηδε­νι­στή, μετα­ξύ άλλων, ο Καζαν­τζά­κης (1883–1957) δεν αξιώ­θη­κε Νόμπελ Λογο­τε­χνί­ας. «Γλυ­τό­σα­με από το Nobel για εφέ­το… έμα­θα πως πριν από δύο μήνες έφτα­σε στον Μαντού­δη έγγρα­φο από τη Σου­η­δία (το είδε, λέει, κι ο Ξεφλού­δας) ως αναγ­γέλ­νει πως είμαι εκπρό­θε­σμος. Χάρη­κα, για­τί έτσι κανείς πια δε θα πει ως μπή­κα εμπό­διο στον αγα­πη­τό φίλο, ποι­η­τή» γρά­φει ο Νίκος Καζαν­τζά­κης τον Νοέμ­βριο του 1946, σε επι­στο­λή του προς τον «Σεβα­στό φίλο και Προ­στά­τη» των λογο­τε­χνών Νίκο Βέη, καθη­γη­τή Μεσαιω­νι­κής και Νεο­ελ­λη­νι­κής Φιλο­λο­γί­ας, στο Πανε­πι­στή­μιο Αθηνών.

Η επι­στο­λή Καζαν­τζά­κη με την ανα­φο­ρά στο Νόμπελ, όπως και στον «αγα­πη­τό φίλο, ποι­η­τή» Άγγε­λο Σικε­λια­νό αλλά και στην εκδί­ω­ξη του Βέη από το Πανε­πι­στή­μιο με την κατη­γο­ρία συμ­με­το­χής του στα Δεκεμ­βρια­νά είναι ένα από τα ανέκ­δο­τα χει­ρό­γρα­φα τεκ­μή­ρια που ενα­πο­τί­θε­νται στις πλού­σιες συλ­λο­γές του Ιστο­ρι­κού Αρχεί­ου του ΕΚΠΑ. Παρου­σιά­ζε­ται από τις 15 Ιανουα­ρί­ου στην έκθε­ση «Λογο­τε­χνι­κές Αρχειο­λο­γί­ες στο Εθνι­κό και Καπο­δι­στρια­κό Πανε­πι­στή­μιο Αθη­νών, 19ος & 20ος αιώ­νας». Μαζί με άλλα σπά­νια χει­ρό­γρα­φα, φοι­τη­τι­κούς φακέ­λους μετέ­πει­τα σπου­δαί­ων λογο­τε­χνών (Τερ­ζά­κης, Ελύ­της, Θεο­το­κάς, Σικε­λια­νός, Βάρ­να­λης κ.ά), βαθ­μο­λό­για, τεκ­μή­ρια από τη λογο­τε­χνι­κή και φοι­τη­τι­κή τους δρά­ση μέσα στο Πανε­πι­στή­μιο, από ποι­η­τι­κούς δια­γω­νι­σμούς, φωτο­γρα­φι­κό υλι­κό, αλλη­λο­γρα­φία λογο­τε­χνών με πανε­πι­στη­μια­κούς καθηγητές.

Ίχνη από συναρ­πα­στι­κές, πολυ­ε­πί­πε­δες δια­δρο­μές στον χρό­νο απο­τυ­πώ­νο­νται μέσα από το Ιστο­ρι­κό Αρχείο του ΕΚΠΑ που συνε­χί­ζει δυνα­μι­κά την πορεία του αξιο­ποιώ­ντας ανέκ­δο­το αρχεια­κό υλι­κό των συλ­λο­γών του. Και σκια­γρα­φεί τον κρί­σι­μο ρόλο που δια­δρα­μά­τι­σε το Πανε­πι­στή­μιο της Αθή­νας πέρα από το επι­στη­μο­νι­κό πεδίο, στην πολι­τι­κή, κοι­νω­νι­κή και πνευ­μα­τι­κή ζωή της χώρας. Μια πολυ­δύ­να­μη σχέ­ση που ξεκί­νη­σε το 1837 και συνε­χί­ζε­ται ως σήμερα.

kazantzakis2

Paris, Place de la Madeleine, 1921–11-46

Αγα­πη­τέ, Σεβα­στέ φίλε και Προστάτη!

Δεν ξέρω πως μου γεν­νή­θη­κε η ιδέα να γρά­ψω σε μια αμε­ρι­κά­νι­κη revue μία μελέ­τη για τον αμε­ρι­κά­νο φιλέλ­λη­να How, που είταν, στη μάχη του Μανιά­κι. Μα δεν έχω βιβλιο­γρα­φία κ είστε ο μόνος που μπο­ρεί­τε να μου υπο­δεί­ξε­τε που να στρα­φώ να μάθω για τη ζωή, τις περι­πέ­τειες του φιλέλ­λη­να τού­του. Σας παρα­κα­λώ λοι­πόν θερ­μά ό,τι ξέρε­τε γρά­ψε­τέ τα στον φίλο μας Πρε­βε­λά­κη και αφτός θα μου τα δια­βι­βά­σει, θα προ­σπα­θή­σει να με βρει κι ό,τι βιβλίο είναι έφκο­λο, να το συμ­βου­λευ­τώ (τηλέφ. 32867 Πρεβελάκης).

Μάθα­με πως ένας και­νού­ριος τίτλος προ­στέ­θη­κε στους τόσους τίτλους τιμής που έχε­τε: πως η τωρι­νή, λέει Κυβέρ­νη­ση Σας έπα­ψε! Είναι αλή­θεια; Δεν υπάρ­χει λοι­πόν πια ντρο­πή στην επί­ση­μη Ελλάδα;

Γλυ­τό­σα­με από το Nobel για εφέ­το? έμα­θα πως πριν από δύο μήνες έφτα­σε στον Μαντού­δη έγγρα­φο από τη Σου­η­δία (το είδε, λέει, κι ο Ξεφλού­δας) που αναγ­γέλ­νει πως είμαι εκπρό­θε­σμος. Χάρη­κα, για­τί έτσι κανείς πια δε θα πει πως μπή­κα εμπό­διο στον αγα­πη­τό φίλο, ποιητή.

Ο Θεός μαζί Σας, αγα­πη­τέ φίλε! Υπο­μο­νή, υπο­μο­νή κι ο Θεός θα τα φέρει αριστερά.
Δικός σας πάντα
Ν.Καζαντζάκης

Για την επι­στο­λή του Νίκου Καζαν­τζά­κη όπως και του Άγγε­λου Σικε­λια­νού προς τον Νίκο Βέη, που δημο­σιεύ­ει σήμε­ρα το Αθη­ναϊ­κό — Μακε­δο­νι­κό Πρα­κτο­ρείο Ειδή­σε­ων, ο πρό­ε­δρος του Ιστο­ρι­κού Αρχεί­ου ΕΚΠΑ, Βαγ­γέ­λης Καρα­μα­νω­λά­κης, επ. καθη­γη­τής Θεω­ρί­ας και Ιστο­ρί­ας της Ιστο­ριο­γρα­φί­ας μιλώ­ντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, σημειώνει:

«Το 1924 δημιουρ­γή­θη­κε η πρώ­τη πανε­πι­στη­μια­κή έδρα Μεσαιω­νι­κής και Νεο­ελ­λη­νι­κής Φιλο­λο­γί­ας, στο Πανε­πι­στή­μιο Αθη­νών, το πρώ­το και μόνο ως τότε ανώ­τα­το εκπαι­δευ­τι­κό ίδρυ­μα της χώρας. Καθη­γη­τής εκλέ­χθη­κε ο Νίκος Βέης, εξέ­χων νεο­ελ­λη­νι­στής και δημο­τι­κι­στής, με πολύ στε­νές σχέ­σεις με πολ­λούς λογο­τέ­χνες της επο­χής του. Μπλεγ­μέ­νος από νωρίς στην πολι­τι­κή, συν­δέ­θη­κε με την Αρι­στε­ρά και γνώ­ρι­σε διώ­ξεις ήδη από την προ­πο­λε­μι­κή περί­ο­δο. Στην Κατο­χή στρα­τεύ­τη­κε όπως και πολ­λοί άλλοι λόγιοι της επο­χής του στον εθνι­κό αγώ­να, συμ­με­τέ­χο­ντας στο ΕΑΜ, αλλά και σε άλλους πνευ­μα­τι­κούς κύκλους που αντι­στά­θη­καν στους κατα­κτη­τές. Τι άλλο, θα μπο­ρού­σε, να είναι άλλω­στε η πρό­σκλη­ση του Άγγε­λου Σικε­λια­νού να συνα­ντη­θούν στο σπί­τι της λαο­γρά­φου Αγγε­λι­κής Χατζη­μι­χά­λη στις 15 Μαΐ­ου 1941 λίγες μέρες μετά την είσο­δο των Γερ­μα­νών κατα­κτη­τών για επεί­γο­ντα θέμα­τα; Σημειώ­νου­με τη σύν­θε­ση της παρέ­ας: Βέης, Σικε­λια­νός, Χατζη­μι­χά­λη και οι Πανα­γιώ­της Κανελ­λό­που­λος, Κων­στα­ντί­νος Τσά­τσος και Ιωάν­νης Θεοδωρακόπουλος.

Μετά την Απε­λευ­θέ­ρω­ση, ο Βέης κατη­γο­ρή­θη­κε για τη συμ­με­το­χή του στα Δεκεμ­βρια­νά και εκδιώ­χθη­κε από το Πανε­πι­στή­μιο. Σε αυτή την απο­μά­κρυν­ση ανα­φέ­ρε­ται ο Νίκος Καζαν­τζά­κης στην επι­στο­λή του προς τον Βέη, από το Παρί­σι. Κατα­ξιω­μέ­νος λογο­τέ­χνης πια, έχει μπει στη διεκ­δί­κη­ση του Νόμπελ Λογο­τε­χνί­ας που ποτέ δεν ήλθε. Σε αυτή τη διεκ­δί­κη­ση δεν ήταν ο μόνος ΄Ελλη­νας. Πίσω από την ανα­φο­ρά στον “ αγα­πη­τό φίλο, ποι­η­τή”, δεν μπο­ρεί να κρύ­βε­ται άλλος από τον Άγγε­λο Σικε­λια­νό, ο οποί­ος επί­σης δεν αξιώ­θη­κε το βραβείο» .

Εκλε­κτέ φίλε,

Το από­γεμ­μα του Σαβ­βά­του ώρα έξι, θα συγκε­ντρω­θού­με στο σπί­τι της κας Αγγε­λι­κής Χατζη­μι­χά­λη, οδός Υπε­ρεί­δου 18, οι Κανελ­λό­που­λος, Τσά­τσος, Θεο­δω­ρα­κό­που­λος, ο υπο­φαι­νό­με­νος και κάποιοι άλλοι να κου­βε­ντιά­σου­με για κάποια επεί­γο­ντα ζητήματα.

Φαντά­ζε­στε τη χαρά που από χθές ξέρω πώς είστε εδώ και πόσο η χαρά αυτή θα «πλη­ρω­θή» αν θελή­σε­τε να έρθε­τε και σεις σ’αυτή τη συγκέ­ντρω­ση. Η παρά­κλη­ση και προ­σμο­νή είναι φυσι­κά από μέρους όλων μα και ιδιαί­τε­ρα και της κυρί­ας Χατζημιχάλη.

Με άπει­ρη αγάπη
Περι­μέ­νο­ντάς σας
Αγγε­λος Σικελιανός

15.5.941
Πάνου Αραβαντινού
Αθήνα

kazantzakis1

Η έκθε­ση «Λογο­τε­χνι­κές Αρχειο­λο­γί­ες στο Εθνι­κό και Καπο­δι­στρια­κό Πανε­πι­στή­μιο Αθη­νών, 19ος & 20ος αιώ­νας» θα διαρ­κέ­σει έως 15 Φεβρουα­ρί­ου. Φιλο­ξε­νεί­ται στο κτί­ριο του Ιστο­ρι­κού Αρχεί­ου ΕΚΠΑ, Σκου­φά 45. Διορ­γα­νώ­νε­ται στο πλαί­σιο της ενό­τη­τας «Ανοι­χτές Συλ­λο­γές- Αθή­να 2018 Παγκό­σμια Πρω­τεύ­ου­σα Βιβλί­ου» του δήμου Αθη­ναί­ων. Στα εγκαί­νια (15/1, ώρα 6 μ.μ.) φοι­τη­τές και φοι­τή­τριες του Πολι­τι­στι­κού Ομί­λου Φοι­τη­τών Πανε­πι­στη­μί­ου Αθη­νών θα δια­βά­σουν απο­σπά­σμα­τα από έργα σημα­ντι­κών λογο­τε­χνών, παλιών συμ­φοι­τη­τών τους στο Πανεπιστήμιο.

kazantzakis3

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο