Νίκος Ξυνός, λαϊκός αγωνιστής και καπετάνιος του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ

ΞΥΝΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ (1908–1947), ψευδ. Ζωντα­νός, Μερ­κέ­ζης και Σµό­λι­κας —  Τα δυο τελευ­ταία ψευ­δώ­νυ­µα πάρ­θη­καν από το όρος Σµό­λι­κας και το ύψω­µα της Τσα­ρι­τσά­νης «Μερ­κέ­ζι»

Ο Νίκος Ξυνός, λαϊ­κός αγω­νι­στής και καπε­τά­νιος του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ (καπε­τάν Σμό­λι­κας) γεν­νή­θη­κε το 1908, παι­δί αγρο­τι­κής οικο­γέ­νειας Τσα­ρι­τσά­νης, του Δημη­τρί­ου και της Φανής. Ασπά­στη­κε από μικρός τις προ­ο­δευ­τι­κές ιδέ­ες και το 1932 έγι­νε μέλος του ΚΚΕ. Στέ­λε­χος της Κομ­μα­τι­κής Οργά­νω­σης Λάρι­σας του ΚΚΕ στα χρό­νια της μετα­ξι­κής δικτα­το­ρί­ας και στην αρχή της Κατο­χής. Πολ­λές φορές φυλα­κί­στη­κε κι εξο­ρί­στη­κε. Στην Αλβα­νία πολέ­μη­σε γεν­ναία στην πρώ­τη γραμ­μή με το βαθ­μό του Λοχία.

Ο ίδιος, αν και τελειό­φοι­τος Γυμνα­σί­ου, δε συνέ­χι­σε τις σπου­δές του για λόγους πολι­τι­κούς, συνέ­χι­σε το επάγ­γελ­μα του πατέ­ρα του, ενός πατέ­ρα ψύχραι­μου κι απο­φα­σι­στι­κού, που υπήρ­ξε το πρώ­το θύμα των Ιτα­λών κατα­κτη­τών. Λέγε­ται μάλι­στα, ότι τη μέρα που οι Ιτα­λοί καί­γαν το σπί­τι του και σαν είδε ο Μήτσιος να καί­γε­ται ο ιδρώ­τας μιας ολό­κλη­ρης ζωής, απ’ το χωρά­φι σαν  έφτσε στο χωριό άρπα­ξε το δρε­πά­νι και τρά­βη­ξε για την Πλα­τεία να θερί­σει, όποιον Ιτα­λό θα ‘βρι­σκε μπρο­στά του. Τότε τον θέρι­σαν με ριπή όπλου, ύστε­ρα από υπό­δει­ξη, οι Ιταλοί.

Στα ιτα­λι­κά έγγρα­φα ο ηλι­κιω­µέ­νος ∆ηµή­τριος Ξυνός κατα­γρά­φτη­κε ως οδη­γός των ανταρ­τών και κατά­σκο­πος, τον οποί­ον πρώ­τα εκτέ­λε­σαν κι έπει­τα έκα­ψαν το σπί­τι του.

Ο Νίκος με επτά συγ­χω­ρια­νούς του κρυ­βό­ταν , για­τί τους ανα­ζη­τού­σαν οι κατο­χι­κές αρχές σαν Κομ­μου­νι­στές. Από τους ίδιους τους συντρό­φους τους ανα­δεί­χτη­κε Αρχη­γός της πρώ­της Αντάρ­τι­κης ομά­δας, που έδρα είχε και λημέ­ρι στο «Μπι­χτέ­τσι» και σαν έγι­νε δεκα­πέ­ντε (15) στον αριθ­μό, έκα­νε την πρώ­τη της εμφά­νι­ση στη Σκα­μνιά στις 27/8/1942 και στη συνέ­χεια Πύθιο, Κοκ­κι­νο­πη­λό κ.λ.π. Τότε ο Νίκος Ξυνός είχε το ψευ­δώ­νυ­μο Ζωντανός.

Ο Νίκος Ξυνός είχε πολ­λές πνευ­μα­τι­κές και διοι­κη­τι­κές ικα­νό­τη­τες, ψημέ­νος Κομ­μου­νι­στής, λογι­κός, απο­φα­σι­στι­κός, ψύχραι­μος. Ενα περι­στα­τι­κό ενδει­κτι­κό της προ­σω­πι­κό­τη­τας του Νίκου Ξυνού μας δίνει ο Λύσαν­δρος Ταμου­ρί­δης, ΕΛΑ­Σί­της και ταγ­μα­τάρ­χης του ΔΣΕ από την Ελασσόνα:

Στα χρό­νια της δικτα­το­ρί­ας του Μετα­ξά γινό­ταν στο Στε­φα­νό­βου­νο (γει­το­νι­κό χωριό της Τσα­ρι­τσά­νης) ποδο­σφαι­ρι­κός αγώ­νας μετα­ξύ των ομά­δων των δύο χωριών. Ο Ξυνός πριν ξεκι­νή­σει ο αγώ­νας έβγα­λε λόγο και καλού­σε τους θεα­τές σε αντί­στα­ση στη δικτα­το­ρία του Μετα­ξά, λόγια που επι­δο­κι­μά­στη­καν από τους θεατές.

Στα χρό­νια της κατο­χής σαν δυνά­μω­σε το κίνη­μα και πολ­λα­πλα­σιά­στη­καν οι αντάρ­τες, ο Νίκος στάλ­θη­κε στο Σμό­λι­κα να οργα­νώ­σει αντάρ­τι­κο απ’ όπου πήρε και το Ψευ­δώ­νυ­μο «Σμό­λι­κας». Στην απο­στο­λή του αντα­πο­κρί­θη­κε και για τη δρα­στη­ριό­τη­τά του έφτα­σε μέχρι το αξί­ω­μα του Καπε­τά­νιου της 9ης Μεραρ­χί­ας του ΕΛΑΣ. Με την απε­λευ­θέ­ρω­ση για λόγους ασφα­λεί­ας στάλ­θη­κε στο Μπούλ­κες για να προ­στα­τευ­τεί από την τρο­μο­κρα­τία. Σαν δημιουρ­γή­θη­κε ο Δημο­κρα­τι­κός Στρα­τός ξανα­ε­πέ­στρε­ψε το 1946 και ανέ­λα­βε τη διοί­κη­ση του Συγκρο­τή­μα­τος του Ολύ­μπου. Το 1947 στις 22 lού­λη, σκο­τώ­θη­κε στον Όλυ­μπο στην τοπο­θε­σία «πηγά­δια», από χει­ρο­βομ­βί­δα που πιά­στη­κε σε στε­ρεό κλα­ρί κι εκπυρ­σο­κρό­τη­σε, κατά τις εκκα­θα­ρι­στι­κές επι­χει­ρή­σεις του στρατού.