Ο Νίκος Πλουμπίδης, εμβληματικό στέλεχος του ΚΚΕ, με πλήθος αγωνιστικές περγαμηνές, ισχυρή πολιτική προσωπικότητα του Μεσοπολέμου και της μεταπολεμικής περιόδου, αποτελεί με την πολυκύμαντη δραστηριότητα και την πολύπαθη ζωή του μέρος όχι μόνο της ιστορίας της Αριστεράς, αλλά και της νεώτερης πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας.
Ο αφιερωματικός τόμος που φέρει ως τίτλο του το όνομά του και κυκλοφόρησε πρόσφατα από το Ίδρυμα της Βουλής αντλεί υλικό από την επιστημονική ημερίδα και την έκθεση που διοργάνωσε το Ίδρυμα τον Οκτώβριο του 2018 «στενή κι’ αδιάβατος, τραχεία η οδός — ΝΙΚΟΣ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ 1902–1954».
Η έκδοση παρουσιάζει μια σύνθετη εικόνα του Ν. Πλουμπίδη μέσα από την πολιτική δράση του και τις διαπροσωπικές του σχέσεις.
Ο Χάρης Αθανασιάδης αναφέρεται στην πρώιμη συνδικαλιστική δράση του Ν. Πλουμπίδη από τη θέση του δασκάλου, ενώ ο Γιώργος Μαργαρίτης στην οργάνωση της γενικής απεργίας ενάντια στην πολιτική επιστράτευση στις 5 Μαρτίου 1943. Η Ιωάννα Παπαθανασίου μιλά για τη ζωή στην πόλη σε συνθήκες παρανομίας και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης για την κρυφή αλληλογραφία του Ν. Πλουμπίδη μέσα από τη φυλακή με τον Δημοσθένη Παπαχρίστου.
Η Άλκη Ζέη σκιαγραφεί τη φυσιογνωμία του Ν. Πλουμπίδη «σαν ήρωα του Σταντάλ» μέσα από προσωπικά βιώματα και στιγμιότυπα. Τέλος, ο Ηλίας Νικολακόπουλος περιγράφει τη συμβολή του Πλουμπίδη στην επάνοδο της Αριστεράς στη νομιμότητα και την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, με τη δημιουργία της Δημοκρατικής Παράταξης και στη συνέχεια της ΕΔΑ.
Η έκδοση περιλαμβάνει χρονολόγιο, τεκμήρια και εικονογραφικό υλικό.
Ξεφυλλίζοντας κανείς τις σελίδες του βιβλίου, βλέπει να ξεδιπλώνεται βήμα προς βήμα η ιστορική διαδρομή του Πλουμπίδη: από την αποφοίτησή του από το Γυμνάσιο Δημητσάνας, τη φοίτηση στο Διδασκαλείο Πύργου, τη θητεία του ως δημοδιδασκάλου στη Βούρμπα (σημερινό Φαρμάκη) της Ελασσόνας, την ένταξη στο ΚΚΕ, τη μετεκπαίδευση στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, τη σύλληψη και την καταδίκη του για υποκίνηση σε απεργία, τις περιοδείες του στη Μακεδονία και τη Θράκη για την οργάνωση αριστερών παρατάξεων στα συνδικάτα των δημοσίων υπαλλήλων, την απόλυση από το Δημόσιο, τη βουλευτική υποψηφιότητα και την άνοδο στην κομματική ιεραρχία κατά τη δεκαετία του 1930 μέχρι τη συμμετοχή του στην ίδρυση της ΕΠΟΝ, τον γάμο του με την Ιουλία Παπαχρίστου και τη γέννηση του γιου τους Δημήτρη, τη συμβολή του στην δημιουργία της ΕΔΑ, την ανάληψη της ευθύνης για τις κατηγορίες κατά του Νίκου Μπελογιάννη (λίγο πριν από την εκτέλεσή του), τον χαρακτηρισμό του από το ΚΚΕ ως χαφιέ και προδότη και, τέλος, τη σύλληψη, τη δίκη, την καταδίκη και την εκτέλεσή του στις 14 Αυγούστου 1954 στο Δαφνί.