Ξεκινά επίσημα ο χειμώνας τη Δευτέρα με τη μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου, που θα συμπέσει με το σπάνιο ουράνιο «φιλί» Δία και Κρόνου

Τη Δευ­τέ­ρα (21/12) το μεση­μέ­ρι, στις 12:02 ώρα Ελλά­δας, ο Ήλιος θα βρε­θεί στο χει­με­ρι­νό ηλιο­στά­σιο, έτσι θα ξεκι­νή­σει και τυπι­κά ο φετι­νός χει­μώ­νας στην Ελλά­δα και γενι­κό­τε­ρα στο βόρειο ημισφαίριο.

Είναι αξιο­ση­μεί­ω­το ότι φέτος το χει­με­ρι­νό ηλιο­στά­σιο θα συμπέ­σει για πρώ­τη φορά τόσο με ένα τρο­με­ρά σπά­νιο «πάντρε­μα» των πλα­νη­τι­κών γιγά­ντων Δία και Κρό­νου στον ουρα­νό της Γης, όσο και με την κορύ­φω­ση της τελευ­ταί­ας βρο­χής διατ­τό­ντων του έτους, των Αρκτίδων.

Το βρά­δυ του ηλιο­στα­σί­ου, το πρώ­το του χει­μώ­να, καθώς και τα αμέ­σως επό­με­να θα είναι τα μεγα­λύ­τε­ρα του έτους σε διάρ­κεια. Αντί­στρο­φα, στο νότιο ημι­σφαί­ριο θα αρχί­σει το καλο­καί­ρι, με τη διάρ­κεια της μέρας να βρί­σκε­ται στο απο­κο­ρύ­φω­μά της.

Όταν ο Ήλιος περά­σει το χει­με­ρι­νό ηλιο­στά­σιο, αρχί­ζει και πάλι να ανε­βαί­νει όλο και πιο ψηλά στον ουρα­νό, με απο­τέ­λε­σμα η ημέ­ρα να κερ­δί­ζει ξανά το χαμέ­νο «έδα­φος», εωσό­του στην εαρι­νή ιση­με­ρία το φως και το σκο­τά­δι έχουν πάλι σχε­δόν ίση διάρκεια.

Το χει­με­ρι­νό ηλιο­στά­σιο δεν «πέφτει» πάντα την ίδια ημε­ρο­μη­νία, αλλά κυμαί­νε­ται μετα­ξύ της 20ής και της 23ης Δεκεμ­βρί­ου, με πιο πιθα­νές ημε­ρο­μη­νί­ες την 21η και την 22α. Οι ημε­ρο­λο­για­κές αυτές δια­κυ­μάν­σεις οφεί­λο­νται στο Γρη­γο­ρια­νό Ημερολόγιο.

Το χει­με­ρι­νό ηλιο­στά­σιο δεν συμ­βαί­νει πια στις 25 Δεκεμ­βρί­ου, όπως στην επο­χή του Χρι­στού, αλλά λίγο νωρί­τε­ρα, επει­δή έχει αντι­κα­τα­στα­θεί το παλαιό­τε­ρο Ιου­λια­νό Ημε­ρο­λό­γιο, που είχε εισά­γει ο Ιού­λιος Καί­σαρ από το 44 π.Χ. και το οποίο είχε θεσπί­σει το χει­με­ρι­νό ηλιο­στά­σιο στις 25 Δεκεμ­βρί­ου, αλλά έχα­νε μία ημέ­ρα κάθε 128 χρό­νια. Το 1582, ο Πάπας Γρη­γό­ριος ΙΓ’ εισή­γα­γε ένα νέο ημε­ρο­λό­γιο, που πήρε το όνο­μά του (Γρη­γο­ρια­νό) και το οποίο χάνει μόνο μία ημέ­ρα στα 4.000 χρόνια.

Ο Ήλιος λατρεύ­τη­κε από τους αρχαί­ους σαν θεός και σχε­δόν όλοι οι αρχαί­οι λαοί καθιέ­ρω­σαν προς τιμή του διά­φο­ρες γιορ­τές, από τους Σκαν­δι­να­βούς και Ιρα­νούς έως τους Μάγια και τους Ίνκας. Σχε­δόν παντού, οι μεγα­λύ­τε­ρες γιορ­τές γίνο­νταν κατά την επο­χή του χει­με­ρι­νού ηλιο­στα­σί­ου, που εθε­ω­ρεί­το η γιορ­τή της γέν­νη­σης του Ήλιου, που σημα­το­δο­τού­σε και την έναρ­ξη του νέου έτους. Προϊ­στο­ρι­κά μνη­μεία όπως το Στό­ουν­χετζ στη Βρε­τα­νία πιστεύ­ε­ται ότι σχε­τί­ζο­νταν με την κατα­γρα­φή των κινή­σε­ων του Ήλιου στον ουρανό.

Κεντρι­κή σημα­σία για τους Ρωμαί­ους είχε η γιορ­τή του «αήτ­τη­του Ηλί­ου» στις 25 Δεκεμ­βρί­ου, όταν εορ­τα­ζό­ταν ότι ο Ήλιος άρχι­ζε και πάλι να ανε­βαί­νει στον ουρα­νό και έτσι να μεγα­λώ­νουν οι ημέ­ρες. Οι πρώ­τοι χρι­στια­νοί στη Ρώμη, οι οποί­οι κατέ­φευ­γαν κρυ­φά στις κατα­κόμ­βες τους, απο­φά­σι­σαν να γιορ­τά­ζουν τη γέν­νη­ση του Χρι­στού την ίδια ημε­ρο­μη­νία, στις 25 Δεκεμ­βρί­ου, όταν οι Ρωμαί­οι ασχο­λού­νταν με τις δικές τους γιορ­τές των Σατουρναλίων.

Σπάνιο ουράνιο «πάντρεμα»

Στις 21 Δεκεμ­βρί­ου, τη μέρα του χει­με­ρι­νού ηλιο­στα­σί­ου, οι μεγά­λοι πλα­νή­τες Δίας και Κρό­νος, θα πλη­σιά­σουν τόσο πολύ ο ένας τον άλλο, που φαί­νο­νται σχε­δόν να αγγί­ζο­νται και να «φιλιού­νται», μοιά­ζο­ντας με διπλό πλα­νή­τη, σύμ­φω­να με τη NASA.

Το θεα­μα­τι­κό αυτό αστρο­νο­μι­κό φαι­νό­με­νο, που ονο­μά­σθη­κε και «Μεγά­λη Σύζευ­ξη», είναι η πρώ­τη φορά που θα συμ­βεί στο γήι­νο νυχτε­ρι­νό ουρα­νό εδώ και αιώ­νες. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα βέβαια ο Κρό­νος θα βρί­σκε­ται του­λά­χι­στον 730 εκα­τομ­μύ­ρια χιλιό­με­τρα πίσω από τον Δία, ο οποί­ος θα απέ­χει 890 εκα­τομ­μύ­ρια χιλιό­με­τρα από τη Γη.

Σύμ­φω­να με το Sky & Telescope, ο Κρό­νος θα φαί­νε­ται με κιά­λια ή και με γυμνά μάτια πάνω δεξιά από τον φωτει­νό­τε­ρο Δία, ενώ ορα­τοί θα είναι επί­σης με ερα­σι­τε­χνι­κό τηλε­σκό­πιο τέσ­σε­ρις μεγά­λοι δορυ­φό­ροι του Δία και του­λά­χι­στον ένας του Κρό­νου, συνο­λι­κά επτά ουρά­νια σώμα­τα, σε κατεύ­θυν­ση νοτιοδυτική.

Οι προ­σεγ­γί­σεις των δύο πλα­νη­τών ‑όπως φαί­νο­νται από το δικό μας πλα­νή­τη — είναι σχε­τι­κά αραιές, καθώς συμ­βαί­νουν κάθε 20 περί­που χρό­νια. Όμως η φετι­νή σύζευ­ξη είναι ξεχω­ρι­στή, επει­δή Δίας και Κρό­νος θα φαί­νο­νται ότι έρχο­νται τόσο κοντά. Σύμ­φω­να με μία εκτί­μη­ση, την τελευ­ταία φορά που μπο­ρού­σαν οι άνθρω­ποι να δουν κάτι παρό­μοιο, ήταν το 1623, όταν ακό­μη ζού­σε ο Γαλι­λαί­ος, ενώ η προη­γού­με­νη φορά ήταν το 1226 εν μέσω Μεσαίωνα.

Τα σπά­νια περιο­δι­κά «ραντε­βού» των δύο μεγά­λων αέριων πλα­νη­τών οφεί­λο­νται στις αταί­ρια­στες τρο­χιές τους. Ο Δίας, ο μεγα­λύ­τε­ρος πλα­νή­της του ηλια­κού συστή­μα­τος, χρειά­ζε­ται σχε­δόν 12 γήι­να χρό­νια για μια πλή­ρη περι­φο­ρά περί τον Ήλιο, ενώ ο Κρό­νος σχε­δόν 30. Επι­πλέ­ον, οι δύο γίγα­ντες κινού­νται σε τρο­χιές με δια­φο­ρε­τι­κή κλί­ση πέριξ του μητρι­κού μας άστρου, κάτι που επί­σης καθι­στά πιο δύσκο­λη τη σύζευ­ξη τους.

Οι δύο πλα­νή­τες προ­σεγ­γί­ζουν ο ένας τον άλλο στον ουρα­νό της Γης ήδη από φέτος το καλο­καί­ρι και στις 21 Δεκεμ­βρί­ου θα τους χωρί­ζει φαι­νο­με­νι­κά μόνο το ένα πέμ­πτο της δια­μέ­τρου της Σελή­νης. Για περί­που πέντε μέρες πριν και μετά την 21η Δεκεμ­βρί­ου οι δύο πλα­νή­τες θα φαί­νο­νται να απέ­χουν μετα­ξύ τους μια από­στα­ση το πολύ όσο η διά­με­τρος της Σελή­νης. Όσοι προ­τι­μούν να περι­μέ­νουν, θα ξανα­δούν το κοντι­νό ζευ­γά­ρι Δία και Κρό­νου το Μάρ­τιο του 2080, ενώ αυτό δεν θα ξανα­συμ­βεί έως το 2400.

Και «βροχή» Αρκτίδων

Παράλ­λη­λα, το βρά­δυ της 21ης Δεκεμ­βρί­ου θα κορυ­φω­θεί η σχε­τι­κά μικρή βρο­χή διατ­τό­ντων αστέ­ρων Αρκτί­δες, τα τελευ­ταία «πεφτα­στέ­ρια» του έτους. Οι Αρκτί­δες, που συμ­βαί­νουν μετα­ξύ 17–25 Δεκεμ­βρί­ου και παρά­γουν πέντε έως δέκα μετέ­ω­ρα την ώρα, προ­έρ­χο­νται από τη σκό­νη που άφη­σε πίσω του ο κομή­της Τατλ, ο οποί­ος ανα­κα­λύ­φθη­κε για πρώ­τη φορά το 1790.

Οι διάτ­το­ντες φαί­νε­ται να έρχο­νται από την κατεύ­θυν­ση του αστε­ρι­σμού της Μικρής ‘Αρκτου, εξ ου και το όνο­μα τους. Ο ουρα­νός θα είναι αρκε­τά σκο­τει­νός για παρα­τή­ρη­ση, καθώς η επό­με­νη παν­σέ­λη­νος θα συμ­βεί στις 30 Δεκεμβρίου.

Σχε­τι­κό βίντεο για τη σύζευ­ξη υπάρ­χει στο YouTube:

Τη σύζευ­ξη θα μπο­ρεί επί­σης να παρα­κο­λου­θή­σει κανείς ζωντα­νά στις 21 Δεκεμ­βρί­ου στη διεύθυνση:

Πηγή: ΑΠΕ / Παύ­λος Δρακόπουλος