🌈 Ανεβαίνει ΜΟΝΑΧΟΣ και ΟΛΟΛΑΜΠΡΟΣ…🌹
Σαν σήμερα το 1996 έφυγε από τη ζωή ο νομπελίστας ποιητής, Οδυσσέας Ελύτης.Έφυγε «Με μόνο μια στη θέση αδάμαντος βέρα χρυσή ανεμώνη» (σσ. στίχος από το ποίημα «Της Εφέσου», «Δυτικά της Λύπης» [Εκδόσεις Ίκαρος]).
Ελεύθερα στο πλάι μου τρέχουν τ’ αμπέλια κι αχαλίνωτος
Μένει ο ουρανός. Πυρκαγιές ανταλλάσουνε τα κουκουνάρια κι ένας
Όνος φευγάτος πάει ψηλά τον ανήφορο για λίγο σύννεφο
Κάτι πρέπει να γίνεται του Αγίου Ηρακλείτου ανήμερα
Που μήτε οι ρίνες διαγιγνώσκουν
Είναι οι ζαβολιές του ανυποδήτου ανέμου που αρπάζεται απ’ την άκρη
Του νυχτικού της μοίρας και πάει να μας αφήσει στων αιγάγρων το ύπαιθρο έκθετους
Στα κρυφά φεύγω με όλα τα κλοπιμαία του νου μου
Για μιαν απ’ την αρχή ζωή απροσκύνητη
Με την πρώτη σταγόνα της βροχής σκοτώθηκε το καλοκαίριΠριν απ’ τον Έρωτα ΕΡΩΤΑΣ
Κι όταν σε πήρε το ΦΙΛΙ
ΓΥΝΑΙΚΑ
«Η μοίρα μας… βρίσκεται στα χέρια μας»
«Δεν αρκεί να ονειροπολούμε με τους στίχους. Είναι λίγο. Δεν αρκεί να πολιτικολογούμε. Είναι πολύ. Κατά βάθος ο υλικός κόσμος είναι απλώς ένας σωρός από υλικά.
Θα εξαρτηθεί από το αν είμαστε καλοί ή κακοί αρχιτέκτονες το τελικό αποτέλεσμα.
Ο Παράδεισος ή η Κόλαση που θα χτίσουμε. Εάν η ποίηση παρέχει μια διαβεβαίωση και δη στους καιρούς του durftiger είναι ακριβώς αυτή: ότι η μοίρα μας παρ’ όλ’ αυτά βρίσκεται στα χέρια μας». (απόσπασμα του Λόγου του Οδυσσέα Ελύτη, στην Ακαδημία της Στοκχόλμης κατά την τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας στις 8‑Δεκ-1979).
Μεταχειρίστηκε τις λέξεις δημιουργικά για να δώσει μια καινούρια γλωσσική αντίληψη, έναν κόσμο που κινείται ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα, την αλήθεια και τη φαντασία.
Ηταν ο ποιητής που αντιμετώπισε την ποίηση όχι σαν λογοτεχνικό είδος, αλλά σαν μια ρηξικέλευθη ματιά που μεταμορφώνει τη ζωή και τα πράγματα. Η ποίηση για εκείνον δεν είναι μια εκκεντρική συγγραφική ενασχόληση, για σκεπτόμενους διανοούμενους με περίπλοκες ψυχοσυνθέσεις, αλλά ένας δρόμος συνεχούς ρίσκου και ανατροπής. Ενα παιχνίδι σοβαρό, υγιές, αλλά και παράδοξο, που μπορεί να κάνει τον κόσμο να φαίνεται σαν μια μαγική περιοχή απρόβλεπτων συνδυασμών και οδηγώντας στην κατάκτηση της ελευθερίας.
«Τέκνο» του ηλιάτορα
Γεννήθηκε ένα πρωί, με ήλιο και θάλασσα, στο Ηράκλειο της Κρήτης. Το έκτο και τελευταίο παιδί του Παναγιώτη Αλεπουδέλη και της Μαρίας Βρανά. Ηταν 2 Νοεμβρίου του 1911.
Το 1914 η οικογένειά του μετακομίζει στην Αθήνα. Το 1930 γράφεται στη Νομική και το 1934 γράφει τα “Πρώτα Ποιήματα”.
Το 1935 γνωρίζει τον Ανδρέα Εμπειρίκο και μαζί του τον υπερρεαλισμό. Εκείνη τη χρονιά χρησιμοποιεί για πρώτη φορά το ψευδώνυμο Ελύτης.
Ενα χρόνο αργότερα γνωρίζει τον Νίκο Γκάτσο.
Το 1938 γράφει τη “Μαρίνα των Βράχων”,και την“Ηλικία της γλαυκής θύμησης”.
Το 1939 έρχεται η “Θητεία του καλοκαιριού”. Τον ίδιο χρόνο τυπώνονται οι “Προσανατολισμοί”.
Το καλοκαίρι του 1941, αναρρώνοντας από κοιλιακό τύφο, και ενώ η γερμανική κατοχή είναι πραγματικότητα, αρχίζει να γράφει το “Ηλιος ο πρώτος”.
Εργο που ολοκληρώνει τον επόμενο χρόνο, αλλά εκδίδει το 1943. Στο μεταξύ, τον Ιούλιο του 1942, συγκλονισμένος από το Αλβανικό Επος στο οποίο μετείχε ως ανθυπολοχαγός, όπως και από την ΕΑΜική Αντίσταση, επιχειρεί το πρώτο σχεδίασμα του έργου “Ασμα ηρωικό και πένθιμο για το χαμένο υπολοχαγό της Αλβανίας”.
Αυτό το έργο το 1950 θα γίνει θεατρική παράσταση από τον Αλέξη Σολομό και το 1966 θα μελοποιηθεί από τον Νότη Μαυρουδή.
Το 1945 ο Οδ. Ελύτης ξεκινάει τη συνεργασία του με την εφημερίδα “Ελευθερία”. Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου παρακινημένος από τον Γιώργο Σεφέρη αναλαμβάνει τη Διεύθυνση Προγράμματος στο νεοσύστατο Εθνικό Ιδρυμα Ραδιοφωνίας.
Το 1946 γνωρίζει τον Γάλλο κομμουνιστή ποιητή Πολ Ελυάρ,ο οποίος είχε έρθει στην Ελλάδα καλεσμένος από το ΕΑΜ για να υπερασπιστεί τους υπό διωγμό, πλέον, αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και αρχίζει να γράφει δοκίμια για τον Κάλβο και τον Θεόφιλο. Ταξιδεύει στο Αιγαίο, αλλά μάταια προσπαθεί να πάρει διαβατήριο.
Το 1948 ο ποιητής καταστρέφει τα χειρόγραφά του και καταφέρνει να φύγει στο εξωτερικό, με διπλωματικό διαβατήριο.Θα μείνει στο Παρίσι μέχρι το 1950.
Το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου κάνει το πρώτο σχεδίασμα του κορυφαίου έργου του “Αξιον Εστί”, το οποίο θα κυκλοφορήσει το 1960, μαζί με το “Εξη και μία τύψεις για τον ουρανό”.
Το 1953 αναλαμβάνει και πάλι διευθυντής του ΕΙΡ αλλά το 1954 παραιτείται.
Το 1958 η Υπηρεσία Ασφαλείας του υπουργείου Εσωτερικών θα απαγορεύσει ταξίδι των Ελύτη, Ρίτσου και Μυριβήλη στην Πράγα, με πρόσκληση της Εταιρείας Τσεχοσλοβάκων Συγγραφέων.
Το 1961 έρχονται “Οι Μικρές Κυκλάδες”, που το 1964 μελοποιούνται από τον Μίκη Θεοδωράκη.Τον ίδιο χρόνο πραγματοποιείται η πρώτη δημόσια εκτέλεση του “Αξιον Εστί”, ύστερα από άρνηση του υπουργείου Προεδρίας να παρουσιαστεί στο Ηρώδειο.
Από το 1965 αρχίζει να επεξεργάζεται συστηματικά τα “Ανοιχτά Χαρτιά” (εκδίδονται το 1974) και το 1970 ολοκληρώνει “Το φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά” και γράφει το “Ο ήλιος ο ηλιάτορας”.
Ο Οδυσσέας Ελύτης, καταξιωμένος διεθνώς πια, πιέζεται το 1972 να δεχθεί το “Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας”, που θέσπισε η δικτατορία. Εκδίδει “Τα ρω του έρωτα” και “Το Μονόγραμμα”.
Πέντε χρόνια μετά αρνείται να γίνει ακαδημαϊκός, αλλά το ’78 αναγορεύεται διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ και κυκλοφορεί η “Μαρία Νεφέλη”. Ο επόμενος, όμως, χρόνος είναι γεμάτος από …Ελύτη, αφού του απονέμεται το Βραβείο Νόμπελ.
Ακολουθούν κι άλλα βραβεία (“Χρυσό Μετάλλιο Τιμής” του Δήμου Αθηναίων, “Μεσόγειος” της Κοινότητας Μεσογειακών Πανεπιστημίων, παράσημο του Ανώτατου Ταξιάρχου της Λεγεώνας της Τιμής), ενώ δέχεται προσκλήσεις Πανεπιστημίων στα οποία ιδρύονται έδρες στο όνομά του και γίνονται αφιερώματα στο έργο του.
Ενα έργο που αδιάκοπα πλούτιζε ως το τέλος: “Ο Μικρός Ναυτίλος” (1985),“Τα Ελεγεία της Οξώπετρας”, “Ιδιωτική Οδός”, “Δημόσια και Ιδιωτικά” (1990),“Εν Λευκώ” (1992), “Ο κήπος με τις αυταπάτες”, “Επιστροφή από την παρ’ ολίγο Ελλάδα” και μια δεύτερη σειρά “Μικρά Εψιλον” (1995).
Ορφάνεψαν οι λέξεις
Ο ποιητής που με λέξεις μελώδησε τη θάλασσα και τον ουρανό, τον αέρα και το φως έφυγε εκείνη την παγωμένη Δευτέρα αναζητώντας “το λευκό ως την ύστατη ένταση του μαύρου” : «εάν αποσυνδέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις… Οπου προεξέχει το βουνό απ’ τη λέξη του υπάρχει ο ποιητής» (από το “Μικρό Ναυτίλο”).
Ο Οδυσσέας Ελύτης έφυγε. Αφησε, όμως, τις λέξεις του, το “νυν” και το “αιέν”, το “φως” και το “μηδέν”, το “λόγο” και την “πεμπτουσία”, στα “κορίτσια” του “Αξιον Εστί”: “η Ερση, η Μυρτώ, η Μαρίνα, η Ελένη, η Ρωξάνη, η Φωτεινή, η Αννα, η Αλεξάνδρα, η Κύνθια”.
Είναι σύνθεση που αποτελείται από τρία μέρη: Η Γένεσις, Τα Πάθη, Το Δοξαστικόν.
▪️ Η Γένεση είναι μια εισαγωγή όπου ο ποιητής ταυτίζει τη μοίρα του με εκείνη του υπόλοιπου Γένους.
▪️ Τα Πάθη εκφράζουν τα πάθη του ελληνικού λαού μέχρι το τέλος της Κατοχής.
▪️ Το Δοξαστικό είναι ένα όραμα γεμάτο αισιοδοξία για μια καλύτερη ζωή για την Ελλάδα και για όλη την ανθρωπότητα.
Το έργο μελοποιήθηκε υποδειγματικά από τον Μίκη Θεοδωράκη, φέρνοντάς το πιο κοντά στον ελληνικό λαό, κάνοντας πιο προσιτά τα μηνύματα του σημαντικού αυτού έργου.
- Ανοίγω το στόμα μου
- Ένα το χελιδόνι
- Η γένεσις
- Η μεγάλη έξοδος
- Η πορεία προς το μετώπο
- Με το λύχνο του άστρου
- Ναοί στο σχήμα τ΄ ουρανού
- Προφητικόν
- Της αγάπης αίματα
- Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ
- Το Άξιον Εστί — Δοξαστικόν
Γιατί, “Βλέπεις, είπε, είναι οι Αλλοι | και δε γίνεται Αυτοί χωρίς Εσένα | και δε γίνεται μ’ Αυτούς χωρίς, Εσύ | Βλέπεις, είπε, είναι οι Αλλοι (… ) “.
Οι “Αλλοι” κι αυτός “ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας”, που σαν σήμερα πενθεί…
Τελευταία του επιθυμία ήταν να ταφεί με σεμνότητα και διακριτικότητα, σε στενό οικογενειακό κύκλο, όσο διακριτική ήταν και η ζωή του.
Σαν σήμερα, θα γράφει την «καθημερινή πρώτη σελίδα του μετα — θανάτου»…
Με πληροφορίες από τον Ριζοσπάστη
