Οι πρόσφυγες, η βιομηχανία των φιλανθρώπων και εμείς

Γρά­φει ο Θανά­σης Αλε­ξί­ου* //

Το είπα­με και άλλη φορά. Η καλύ­τε­ρη βοή­θεια προς τους πρό­σφυ­γες είναι να κάνει ο καθένας/καθεμία  στη χώρα του τη δική του Homework. Με αυτή την έννοια το «κρί­μα» για τα πνιγ­μέ­να παι­διά και τους πνιγ­μέ­νους πρό­σφυ­γες στο Φαρ­μα­κο­νή­σι, στη Λέσβο, στη Λαμπε­ντού­ζα κ.α. βαραί­νει και εμάς που ανε­χό­μα­στε τις πολι­τι­κές του ιμπε­ρια­λι­στι­κού πολέ­μου. Πως όμως θα κρα­τή­σεις στη ζωή αυτά τα παι­διά που γλι­στρούν μέσα από τα χέρια των γονιών τους και πνί­γο­νται, όπως και τους χιλιά­δες πρό­σφυ­γες και μετα­νά­στες που χάνο­νται στα «αφι­λό­ξε­να», (πολύ φιλό­ξε­να όμως για τους βόρειους του­ρί­στες),  νερά του Αιγαί­ου και της Μεσογείου;

Οι δρό­μοι είναι δύο: Η θα οργα­νώ­σεις την μετα­φο­ρά των προ­σφύ­γων με ευθύ­νη του ΟΗΕ και της ΕΕ (η δεύ­τε­ρη μαζί με τις ΗΠΑ δημιούρ­γη­σαν το πρό­βλη­μα) με πλοία, τραί­να και αερο­πλά­να προς τις χώρες που ζητούν (συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νης και της Ελλά­δας) ή, θα τους αφή­σεις να ταλαι­πω­ρού­νται, να πνί­γο­νται και να γίνο­νται αντι­κεί­με­νο εκμε­τάλ­λευ­σης, ώστε αφού φθά­σουν στη χώρα μας να τύχουν της ανα­γκαί­ας  “υπο­δο­χής”. Να το αφή­σεις δηλα­δή στην αγο­ρά, δημιουρ­γώ­ντας με την σκό­πι­μη υπο­λει­τουρ­γία και «ανα­πο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα»  του κρά­τους χώρο και χρό­νο για να οργα­νω­θεί μια βιο­μη­χα­νία φιλάν­θρω­πων. Η αγο­ρά θα προσ­διο­ρί­σει επί­σης το κόστος μετα­φο­ράς των προ­σφύ­γων από τα τουρ­κι­κά παρά­λια στη χώρα μας που φτά­νει και τις 5 χιλ. ευρώ το κεφά­λι. Τόσα παίρ­νουν οι τούρ­κοι και έλλη­νες δια­κι­νη­τές που συνερ­γά­ζο­νται «δημιουρ­γι­κά», επι­στρέ­φο­ντας τις μηχα­νές. Η «υπο­δο­χή» περι­λαμ­βά­νει ανα­γκαία στά­ση σε όλες τις ΜΚΟ που είναι στο δρό­μο τoυς. Στη συνέ­χεια θα τους ανα­λά­βουν άλλες ΜΚΟ που περι­μέ­νουν με αδη­μο­νία και στη σει­ρά να προ­σφέ­ρουν «θεά­ρε­στο» έργο. Πιο πέρα οι επι­τή­δειοι συμπλη­ρώ­νο­ντας τα κενά της αγο­ράς θα προ­σφέ­ρουν επί­σης τις υπη­ρε­σί­ες τους (150 ευρώ το κεφά­λι για  40 χιλιό­με­τρα) ενώ θα τους εμπαί­ξουν, θα κερ­δο­σκο­πή­σουν, θα τους κλέ­ψουν κ.ο.κ. Παρα­πέ­ρα και εκτός χώρας την φιλάν­θρω­πη εργο­λα­βία «υπο­δο­χής» ανα­λαμ­βά­νουν, αφού είμα­στε στην ΕΟΚ, οι ευρω­παϊ­κές ΜΚΟ. Μάλι­στα επει­δή η Γερ­μα­νία ξέρει καλύ­τε­ρα «υπο­δέ­χε­ται» τους πρό­σφυ­γες στο ναζι­στι­κό στρα­τό­πε­δο συγκέ­ντρω­σης Μπού­χεν­βαλντ. Έτσι για να μην ξεχνά­με και να μαθαί­νουν και οι πρό­σφυ­γες την ιστο­ρία της χώρας.

Αντι­λαμ­βά­νο­μαι, λοι­πόν, για­τί κάποιοι στη χώρα μας (επαγ­γελ­μα­τί­ες φιλάν­θρω­ποι, εγχώ­ριες και εξω­χώ­ριες ΜΚΟ κ.ά.) στε­νο­χω­ριού­νται, καθώς αν επι­λε­γεί η δημό­σια παρέμ­βα­ση θα τους αφαι­ρε­θεί το πεδίο πραγ­μά­τω­σης των φιλάν­θρω­πων αισθη­μά­των τους αλλά και των αγο­ραί­ων δρα­στη­ριο­τή­των τους. Αυτά μάλ­λον πάνε μαζί με το ένα να νομι­μο­ποιεί το άλλο. Κατα­νοώ επί­σης και εκεί­νους που επι­δί­δο­νται με όλα τα μέσα στη δημο­σιο­ποί­η­ση της «αγα­θο­ερ­γού» τους δρά­σης (λίγο προ­βο­λή, λίγο η «ψυχή της μάνας τους» και η δική τους) χρη­σι­μο­ποιώ­ντας επί­σης τη βοή­θεια προς τους πρό­σφυ­γες ως «πρα­κτι­κή διά­κρι­σης».  Εξάλ­λου αυτή η δρά­ση φαί­νε­ται εύκο­λα ενώ απο­σπάς και τα ευμε­νή σχό­λια των ΜΜΕ, ακό­μη και της Ευρω­παϊ­κής Επι­τρο­πής  αλλά και πολ­λά likes στο Facebook. Υπεν­θύ­μι­ση: κρα­τά­με τα likes για το βιο­γρα­φι­κό. Mετρούν για την ίδρυ­ση ΜΚΟ. Η προ­βο­λή αυτού του ατο­μι­κι­στι­κού  τρό­που δρά­σης  μαζί με την ρομάν­τζα για τους πρό­σφυ­γες που είναι «κολ­λη­μέ­νοι» με το αρχαιο­ελ­λη­νι­κό πνεύ­μα (όλως τυχαί­ως αυτοί  πέφτουν πάνω σε δύο-τρεις  «ευαί­σθη­τους» φιλάν­θρω­πους που αμέ­σως μας το κοι­νο­ποιούν) ανα­πα­ρά­γε­ται από τις τοπι­κές εφη­με­ρί­δες (βλέ­πεις είναι και οι ανά­γκες της τοπι­κής κοι­νω­νί­ας). Ανα­πα­ρά­γε­ται επί­σης και από «αρι­στε­ρές» αθη­ναϊ­κές εφη­με­ρί­δες, κινη­μα­τι­κά ραδιό­φω­να και μέσα κοι­νω­νι­κής δικτύ­ω­σης, καθώς υπάρ­χουν συμ­φέ­ρο­ντα ΜΚΟ με πανελ­λή­νια ή, διε­θνή δρά­ση. Βλέ­πεις οι ΜΚΟ ξεκί­νη­σαν «κινη­μα­τι­κά»  και στε­λε­χώ­νο­νται σε μεγά­λο βαθ­μό, όπως ανα­φέ­ρει και ο J. Petras, από «μετα­μαρ­ξι­στές» (νυν σοσιαλφιλελεύθερους).

Αυτή η ατο­μι­στι­κή δρά­ση που προ­πα­γαν­δί­ζε­ται ως η ενδε­δειγ­μέ­νη μορ­φή κοι­νω­νι­κής δρά­σης  βρα­χυ­κυ­κλώ­νει εκ των πραγ­μά­των μορ­φές συλ­λο­γι­κής δρά­σης. Εξάλ­λου εδώ απέ­βλε­πε και το βρα­βείο του ευρω­παί­ου πολί­τη του Ευρω­παϊ­κού Κοι­νο­βου­λί­ου, το οποίο ορθά αρνή­θη­κε ο «Άλλος Άνθρω­πος». Να υπεν­θυ­μί­σου­με σε αυτό το ευα­γές ίδρυ­μα που έχει υπο­στη­ρί­ζει παντοιο­τρό­πως την ιμπε­ρια­λι­στι­κή επέμ­βα­ση στη Συρία, ότι στην Ελλά­δα υπάρ­χουν 1,5 εκα­τομ. άνερ­γοι και δεκά­δες ακό­μη στην Ε. Ε. Μόνο στη Γερ­μα­νία υπάρ­χουν 15 εκα­τομ. ενοι­κια­ζό­με­νοι εργά­τες (όσος περί­που ο ενερ­γός πλη­θυ­σμός της Ισπα­νί­ας). Πότε, λοι­πόν, το Ευρω­παϊ­κό Κοι­νο­βού­λιο νοιά­στη­κε γι’ αυτούς και  ψυχο­πο­νά­ει υπο­κρι­τι­κά τώρα για τους πρό­σφυ­γες; Αντί­θε­τα, λοι­πόν, με την φιλάν­θρω­πη και ατο­μι­στι­κή δρά­ση, η συλ­λο­γι­κή δρά­ση που θα έθε­τε το κοι­νω­νι­κό ζήτη­μα με ταξι­κούς-πολι­τι­κούς όρους αγνο­εί­ται και δυσφη­μεί­τε, πόσο μάλ­λον όταν δεν ται­ριά­ζει στην ιδε­ο­λο­γία της ατο­μι­κής (αγο­ραί­ας) δρά­σης. Εκ των πραγ­μά­των η συλ­λο­γι­κή δρά­ση που θέτει το ζήτη­μα παρα­γω­γής και κατα­νο­μής των πόρων, καθώς και τις προ­τε­ραιό­τη­τες μιας κοι­νω­νί­ας, μετα­ξύ των οποί­ων είναι και η αλλη­λεγ­γύη (διε­θνής και κοι­νω­νι­κή), κάθε άλλο παρά είναι ευπρόσ­δε­κτη. Είναι προ­φα­νές ότι αυτή αμφι­σβη­τεί την καπι­τα­λι­στι­κή λογι­κή και τις αγο­ραί­ες πρα­κτι­κές δράσης.

Παρό­λα αυτά ο εργα­σια­κός μεσαί­ω­νας που επι­κρα­τεί στις διά­φο­ρες ΜΚΟ απο­τε­λεί  «πεδίο δόξης λαμπρό» για τους επί­δο­ξους φιλάν­θρω­πους (βλ. ανα­κοί­νω­ση σωμα­τεί­ων εργα­ζο­μέ­νων). Επο­μέ­νως όταν οι φιλάν­θρω­ποι ζητούν επι­μό­νως να «υπο­δε­χτού­με» τους πρό­σφυ­γες, όταν λοι­πόν  οι φιλάν­θρω­ποι μιλούν για τους πρό­σφυ­γες (βλ. το ομώ­νυ­μο βιβλίο της Μ. Κορα­σί­δου Οι φιλάν­θρω­ποι μιλούν για τους φτω­χούς) ας κρα­τή­σου­με και μια επι­φύ­λα­ξη.  Μήπως αυτοί θέλουν πάλι μιλώ­ντας για τους πρό­σφυ­γες να προ­ω­θή­σουν τις δου­λειές τους. Εξάλ­λου είναι αυτοί (ΜΚΟ και επαγ­γελ­μα­τί­ες φιλάν­θρω­ποι) που ως αρπα­κτι­κά έχουν νομι­μο­ποι­ή­σει με την «θεά­ρε­στη» δρά­ση τους την διά­λυ­ση του προ­νοια­κού κρά­τους για να έχουν ολό­κλη­ρο το πακέ­το δικό τους (στην υγεία, στην απα­σχό­λη­ση, στην πρό­νοια, στη διά­σω­ση κ.α.). Βεβαί­ως ο κατα­με­ρι­σμός εργα­σί­ας στον καπι­τα­λι­σμό είναι σαφής και αυστη­ρός. Οι ΜΚΟ&Co ως μικρο­με­σαί­οι και «κινη­μα­τι­κοί» εταί­ροι πρώ­τα θα διεμ­βο­λί­σουν διεκ­δι­κη­τι­κά κινή­μα­τα για τη γη, την υγεία, το νερό, την εκπαί­δευ­ση κ.λπ. Στη συνέ­χεια θα υπει­σέλ­θουν παντού για να ιδιο­ποι­η­θούν (όπως παλιό­τε­ρα οι εται­ρεί­ες «λαϊ­κής βάσης» ιδιο­ποι­ή­θη­καν το «λαϊ­κό»),  το «κοι­νω­νι­κό»  (κοι­νω­νι­κά ιατρεία, κοι­νω­νι­κά παντο­πω­λεία, κοι­νω­νι­κές κου­ζί­νες, κοι­νω­νι­κά φρο­ντι­στή­ρια κ.ο.κ.). Κατ’ αυτόν τον τρό­πο θα προ­ε­τοι­μά­σουν το έδα­φος για την άλω­ση του δημό­σιου συστή­μα­τος υγεί­ας και την είσο­δο των μεγά­λων μονο­πω­λί­ων στην ασφά­λι­ση, στην εκπαί­δευ­ση, στην υγεία κ.α. Μέρος τους «τοπι­κής», «κινη­μα­τι­κής» δρά­σης «από τα κάτω» είναι να υφαρ­πά­ξουν επί­σης την τεχνο­γνω­σία των άμε­σων παρα­γω­γών (τους σπό­ρους) για να την μετα­φέ­ρουν στην Monsanto κ.ά. Τα αγρο­το­βιο­μη­χα­νι­κά συμπλέγ­μα­τα «οργα­νώ­νουν» πλέ­ον με τη βοή­θεια των ΜΚΟ μια εξω­στρε­φή αγρο­τι­κή παρα­γω­γή με υβρί­δια και με τιμές παγκό­σμιας αγο­ράς με ότι αυτό συνε­πά­γε­ται για τις δια­τρο­φι­κές ανά­γκες των λαών. Ως γνω­στόν η «κοι­νω­νι­κή επι­χει­ρη­μα­τι­κό­τη­τα» και οι «καλές πρα­κτι­κές» που καθο­δη­γούν ιδε­ο­λο­γι­κά τις «δρά­σεις» των ΜΚΟ, των μη «κερ­δο­σκο­πι­κών» οργα­νι­σμών κ.λπ. χρη­μα­το­δο­τού­νται από την Ε.Ε. αλλά και από ιδιω­τι­κές εται­ρεί­ες. Εξάλ­λου η απο­δο­χή αυτών των εννοιών για το πρό­βλη­μα, υπο­δη­λώ­νει τόσο τη φιλο­σο­φία του όλου εγχει­ρή­μα­τος όσο και το πλαί­σιο δρά­σης που δεν μπο­ρεί να απο­κλί­νει από την λογι­κή της αγοράς.

Συνε­πώς, επει­δή οι πρό­σφυ­γες είναι μέρος της λύσης και του δικού μας προ­βλή­μα­τος, δεν μπο­ρού­με να τους αφή­σου­με στις αγο­ραί­ες πρα­κτι­κές μιας βιο­μη­χα­νί­ας φιλάν­θρω­πων. Μόνο η ανα­γνώ­ρι­σή τους (status) και η ασφα­λής και οργα­νω­μέ­νη μετα­φο­ρά τους στις χώρες που ζητούν με ευθύ­νη του ΟΗΕ και της Ε.Ε συνι­στά πρά­ξη αλλη­λεγ­γύ­ης, καθώς έτσι απα­λύ­νου­με την ανεί­πω­τη ταλαι­πω­ρία  και τον βου­βό πόνο αυτών των ανθρώ­πων που είναι «οι δικοί μας άνθρω­ποι». Κάνο­ντας ο καθένας/καθεμία στη χώρα του την δου­λειά που πρέ­πει να γίνει ερχό­μα­στε και πιο κοντά στη λύση του όλου προβλήματος.

*Καθη­γη­τής Κοινωνιολογίας/Πανεπιστήμιο Αιγαίου