Οι «10 του Χόλυγουντ»

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Στις 24/11/1947 το Κογκρέ­σο των ΗΠΑ κατα­δι­κά­ζει 10 καλ­λι­τέ­χνες που αρνού­νταν να «συνερ­γα­στούν» με την Επι­τρο­πή Αντια­με­ρι­κα­νι­κών Ενερ­γειών του γερου­σια­στή Μακάρ­θι, κατα­δί­δο­ντας τους κομ­μου­νι­στές συνα­δέλ­φους τους.

Τι προηγήθηκε

«Οι δια­νο­ού­με­νοι και καλ­λι­τέ­χνες του Χόλυ­γουντ είναι το μαλα­κό υπο­γά­στριο της Αμε­ρι­κής. Αν οι κομ­μου­νι­στές αλώ­σουν την κινη­μα­το­γρα­φι­κή βιο­μη­χα­νία θα περά­σουν την κομ­μου­νι­στι­κή ιδε­ο­λο­γία τους στο έθνος».

Ήταν τα λόγια του Τζο Πάρ­νελ, του «μαύ­ρου κορα­κιού», γερου­σια­στή και προ­έ­δρου της Επι­τρο­πής Αντια­με­ρι­κα­νι­κών Ενερ­γειών. Ήταν τότε που ο Πρό­ε­δρος Τρού­μαν, το 1945, διέ­τα­ξε έλεγ­χο των φρο­νη­μά­των όλων των κρα­τι­κών υπαλ­λή­λων και τη συγκρό­τη­ση σχε­τι­κών εξε­τα­στι­κών επι­τρο­πών, σε όλους τους τομείς και χώρους της κρα­τι­κής και ιδιω­τι­κής οικο­νο­μι­κής, κοι­νω­νι­κής, επι­στη­μο­νι­κής και πολι­τι­στι­κής δραστηριότητας.

Ήταν 3 Ιανουα­ρί­ου του 1947, όταν ένας πρώ­ην στρα­τιω­τι­κός από την πολι­τεία του Ουι­σκόν­σιν περ­νού­σε την πύλη της Γερου­σί­ας των Ηνω­μέ­νων Πολι­τειών της Αμε­ρι­κής. Λίγους μήνες αργό­τε­ρα, 20 Οκτω­βρί­ου του 1947, ο γερου­σια­στής Τζό­ζεφ Μακάρ­θι θα τίθε­ντο επι­κε­φα­λής της Επι­τρο­πής Αντια­με­ρι­κα­νι­κών Υπο­θέ­σε­ων, ξεκι­νώ­ντας μια ανε­λέ­η­τη αντι­κομ­μου­νι­στι­κή εκστρα­τεία στις ΗΠΑ,  «κατά της κομ­μου­νι­στι­κής διείσ­δυ­σης στην αμε­ρι­κά­νι­κη κοινωνία».

From left: Army Private David Schine, Senator Joseph McCarthy (Republican of Wisconsin), counsel Roy Cohn at the Army-McCarthy hearings, 1954

Οι καταδότες

Υπήρ­χα άφθο­νοι, που συγκρό­τη­σαν μάλι­στα τον αντι­κο­μου­νι­στι­κό «Κινη­μα­το­γρα­φι­κό Σύν­δε­σμο Δια­τή­ρη­σης των Αμε­ρι­κα­νι­κών Ιδε­ω­δών» στο χώρο των καλ­λι­τε­χνών «βοη­θώ­ντας» το έργο της Επι­τρο­πής. Πρά­κτο­ρες και κατα­δό­τες του μακαρ­θι­σμού στο Χόλι­γουντ ήταν και οι: Λίζα Ρότζερς, κόρη της Τζίν­τζερς και του Χάουαρντ Χιούζ. Τζον Γου­έιν, πρό­ε­δρος του «Κινη­μα­το­γρα­φι­κού Συν­δέ­σμου Δια­τή­ρη­σης των Αμε­ρι­κα­νι­κών Ιδε­ω­δών». Τσαρλς Κόμπερν, πρώ­τος αντι­πρό­ε­δρος του παρα­πά­νω «Συν­δέ­σμου». Χέντα Χόπερ, δεύ­τε­ρη αντι­πρό­ε­δρος του «Συν­δέ­σμου», η οποία το 1947 περιό­δευ­σε σε όλες τις ΗΠΑ κηρύσ­σο­ντας το γενι­κό μποϊ­κο­τάζ των ται­νιών των «κόκ­κι­νων». Το ίδιο έκα­νε και ο Ρόναλντ Ρίγκαν. Οι Λίο Μακ­Κά­ρεϊ (σκη­νο­θέ­της), Ουόρντ Μποντ, Ολί­βια ντε Χάβι­λαντ, Πολ Λού­κας, Ρόμπερτ Τέι­λορ, Τζορτζ Μέρ­φι, Αντολφ Μαν­ζού, ήταν μια ομά­δα χαφιέ­δων — κατα­δο­τών που βρί­σκο­νταν στην πρώ­τη γραμ­μή του αντι­κομ­μου­νι­στι­κού πογκρόμ στο Χόλιγουντ.

Εκτός του Ε. Καζάν κατα­δό­της έγι­νε και ο Τζι­ρόμ Ρόμπινς. Ρόλο κατα­δό­τη έπαι­ξαν και οι εξής παρα­γω­γοί: Ο Τζακ Γουόρ­νερ, ο οποί­ος καυ­χή­θη­κε ότι το «στού­ντιό του καθα­ρί­στη­κε σχο­λα­στι­κά από τους κομ­μου­νι­στές». Ο παρα­γω­γός Λουί Μάγιερ, ο οποί­ος αφού κατέ­δω­σε αρκε­τούς συγ­γρα­φείς ως «κομ­μου­νι­στές», τόνι­σε: «Κατά τη γνώ­μη μου κύριε πρό­ε­δρε, τσα­κί­στη­καν οι κομ­μου­νι­στές». Ο παρα­γω­γός Ντά­ριλ Ζανούκ, ο οποί­ος υπο­σχό­ταν ότι δε θα απο­λυ­θεί κανέ­νας από τους εργα­ζό­με­νους (από το καλ­λι­τε­χνι­κό, τεχνι­κό, βοη­θη­τι­κό προ­σω­πι­κό του) που ήταν στη μαύ­ρη λίστα, τελι­κά με από­φα­ση του Διοι­κη­τι­κού Συμ­βου­λί­ου της εται­ρί­ας του απέ­λυ­σε όλους τους «ύπο­πτους», αντί­θε­τα από τον Σάμου­ελ Γκόλ­ντουιν, ο οποί­ος τήρη­σε το λόγο του και δεν απέ­λυ­σε κανέ­ναν. Η διοί­κη­ση του Σωμα­τεί­ου των συγ­γρα­φέ­ων, δημιούρ­γη­μα αρι­στε­ρών δημιουρ­γών (όπως και το σωμα­τείο των κινη­μα­το­γρα­φι­κών ηθο­ποιών) συνερ­γά­στη­κε με την Επι­τρο­πή, παρα­δί­δο­ντάς της όλα τα αρχεία του από το 1930.

Οι αντιδράσεις

Οι πρώ­τοι που αντι­στά­θη­καν σ΄αυτή την εκστρα­τεία ήταν μερι­κοί θαρ­ρα­λέ­οι προ­ο­δευ­τι­κοί καλ­λι­τέ­χνες, μετα­ξύ των οποί­ων και οι Χάμ­φρεϊ Μπό­γκαρτ, Λορίν Μπα­κόλ, Τζιν Κέλι, Τζιουν Χάβοκ, Τζον Χιού­στον, Ντά­νι Κέι, Κάθριν Χέμπορν, οι οποί­οι πήγαν στην Ουά­σιγ­κτον να δια­μαρ­τυ­ρη­θούν για τις «παρα­βιά­σεις του δικαιώ­μα­τος των προ­σω­πι­κών πεποι­θή­σε­ων», αλλά απο­πέμ­φθη­καν σκαιώ­τα­τα. Το κογκρέ­σο οξύ­νει την εκστρα­τεία του για να πολε­μή­σει τη «Διείσ­δυ­ση του κομ­μου­νι­σμού στο Χόλυ­γουντ» και καταρ­τί­ζει τον πρώ­το κατά­λο­γο περί των πιο «επι­κίν­δυ­νων κομ­μου­νι­στών, εχθρών της πατρί­δας». Το σύν­θη­μά τους ήταν: «Καλύ­τε­ρα νεκρός παρά κόκκινος».

Η «ερώτηση των 64 δολαρίων»

Οι σενα­ριο­γρά­φοι ήταν πρώ­τοι στο στό­χα­στρο τόσο της επι­τρο­πής ‑φτά­νει το 60% των μαρ­τύ­ρων που κλή­θη­καν να κατα­θέ­σουν στις επι­τρο­πές όσο και το 60% των μαυ­ρο­πι­να­κι­σμέ­νων εργα­τών του Χόλυ­γουντ ήταν σενα­ριο­γρά­φοι και μόνο το 25% ήταν ηθο­ποιοί- ενώ ακο­λου­θού­σαν οι σκη­νο­θέ­τες και οι ηθοποιοί.

Στους «Δέκα» που κλή­θη­καν να απο­κα­λύ­ψουν την τυχόν δρά­ση τους και να κατα­δώ­σουν ονό­μα­τα συνερ­γα­τών και φίλων τους, τέθη­κε η περι­βό­η­τη «ερώ­τη­ση των 64 δολα­ρί­ων», όπως έγι­νε γνω­στή: «Είσαι τώρα ή υπήρ­ξες ποτέ μέλος του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος των Ηνω­μέ­νων Πολι­τειών;». Σε περί­πτω­ση που κάποιος αρνιό­ταν να απα­ντή­σει κιν­δύ­νευε να κατη­γο­ρη­θεί για ψευ­δορ­κία. Αν παρα­δε­χό­ταν ότι υπήρ­ξε μέλος, αυτό σήμαι­νε πως ήταν ανα­γκα­σμέ­νος να ονο­μά­σει και άλλους συντρό­φους του, πράγ­μα που σήμαι­νε πως θα γινό­ταν κατα­δό­της και πως και οι δυο τους θα έμπαι­ναν στη μαύ­ρη λίστα και θα έχα­ναν αμέ­σως τη δου­λειά τους. Ή μπο­ρού­σε να αρνη­θεί να απα­ντή­σει, στη­ρί­ζο­ντας τη στά­ση του στην Πρώ­τη Τρο­πο­λο­γία του Συντάγ­μα­τος, που επέ­τρε­πε στον πολί­τη να αρνεί­ται να απο­κα­λύ­ψει τις πολι­τι­κές ή άλλες πεποι­θή­σεις του. «Επι­θυ­μώ να απα­ντή­σω στην ερώ­τη­ση σας λέγο­ντας ότι αυτό εμπε­ριέ­χει μια σοβα­ρή ερώ­τη­ση σχε­τι­κά με τη συνεί­δη­ση μου», απά­ντη­σε ο Σαμ Ορνιτζ σε ερώ­τη­ση του προ­έ­δρου της Επι­τρο­πής Τζέι Παρ­νέλ Τόμας. «Θέλω να πω ότι εγεί­ρε­τε ένα σοβα­ρό ερω­τη­μα­τι­κό συνεί­δη­σης για μένα όταν μου ζητά­τε να ενερ­γή­σω συντο­νι­σμέ­να με σας για να παρα­με­ρί­σου­με το Σύνταγμα…».

Ενώ ο πρό­ε­δρος της επι­τρο­πής επε­νέ­βη, λέγο­ντας: «Ο μάρ­τυ­ρας τελεί­ω­σε, μακριά από το μικρό­φω­νο!» Κατα­πα­τώ­ντας με αυτό τον τρό­πο το Σύνταγ­μα, η επι­τρο­πή, παί­ζο­ντας τον ρόλο εισαγ­γε­λέα και δικα­στή, κατήγ­γει­λε τους «κατη­γο­ρου­μέ­νους» (τους οποί­ους συχνά εμπό­δι­ζε και ν’ απο­λο­γη­θούν) για προ­σβο­λή του Κογκρέ­σου, με απο­τέ­λε­σμα να κατα­δι­κα­στούν και να φυλα­κι­στούν από έξι μήνες μέχρι ένα χρόνο.

Oι δέκα ήταν οι εξής:

•Alvah Bessie Δημο­σιο­γρά­φος του New Yorker, συγ­γρα­φέ­ας και σενα­ριο­γρά­φος της Warner Bros., υπέ­γρα­ψε μετα­ξύ άλλων τα σενά­ρια για τα The Very Thought of You (1944), Hotel Berlin (1945) και Objective, Burma! (1945). Μετά την απο­φυ­λά­κι­σή του δεν ξανα­ερ­γά­στη­κε στο Hollywood.

•Herbert Biberman Από σκη­νο­θέ­της του αντι­να­ζι­στι­κού The Master Race (1944) βρέ­θη­κε και αυτός στη θέση του προ­δό­τη της χώρας. Το 1954 σκη­νο­θέ­τη­σε το Salt of the Earth, ται­νία με θέμα μια απερ­γία στο Νέο Μεξι­κό, που φτιά­χτη­κε απο­κλει­στι­κά από άτο­μα που βρί­σκο­νταν στη μαύ­ρη λίστα του Hollywood. Παί­χτη­κε για μικρό διά­στη­μα σε ανε­ξάρ­τη­τες αίθου­σες, μέχρι που απα­γο­ρεύ­θη­κε η προ­βο­λή της για 11 χρό­νια. Η ζωή του έγι­νε ται­νία το 2000 με τίτλο One of the Hollywood Ten και πρω­τα­γω­νι­στή τον Jeff Goldblum.

•Lester Cole Συνι­δρυ­τής του Screen Writers Guild με 40 περί­που ται­νί­ες στο ενερ­γη­τι­κό του – η τελευ­ταία λίγο πριν μπει στη φυλα­κή ήταν το Chain Lightning με τον Humphrey Bogart. Δυο χρό­νια αργό­τε­ρα, ένα ημι­τε­λές σενά­ριό του, το Viva Zapata!, γίνε­ται ται­νία σκη­νο­θε­τη­μέ­νη από τον Elia Kazan και φτά­νει ως τα Όσκαρ χωρίς να του δοθεί κάποιο credit.

•Edward Dmytryk Ο γνω­στός σκη­νο­θέ­της των Murder My Sweet (1944) και Crossfire (1947) για το οποίο μάλι­στα πήρε υπο­ψη­φιό­τη­τα για Όσκαρ ενώ είχε ήδη μπει στη λίστα. Έφυ­γε από τις ΗΠΑ για 2 χρό­νια, επέ­στρε­ψε, φυλα­κί­στη­κε και τελι­κά δέχθη­κε να δηλώ­σει πως ήταν μέλος του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος των ΗΠΑ, δίνο­ντας και αρκε­τά άλλα ονό­μα­τα. Αμέ­σως το όνο­μά του καθα­ρί­στη­κε και συνέ­χι­σε να δου­λευ­ει κανο­νι­κά για τα μεγά­λα στούντιο.

•Ring Lardner Jr. Λίγο πριν εμφα­νι­στεί στην επι­τρο­πή, ήταν από τους ακρι­βό­τε­ρους σενα­ριο­γρά­φους στο Hollywood. Μετά την απο­φυ­λά­κι­σή του, έφυ­γε στην Αγγλία, δού­λε­ψε με ψευ­δώ­νυ­μα και τελι­κά το όνο­μά του εμφα­νί­στη­κε ξανά σε αμε­ρι­κα­νι­κή παρα­γω­γή το 1965, στο The Cincinnati Kid. Πέντε χρό­νια αργό­τε­ρα βρα­βεύ­τη­κε με Όσκαρ δια­σκευα­σμέ­νου σενα­ρί­ου για το MASH.

•John Howard Lawson Υπο­ψή­φιος για Όσκαρ το 1938 με το Blockade, μετά την απο­φυ­λά­κι­σή του κατέ­φυ­γε στο Μεξι­κό όπου έγρα­ψε (χωρίς να πάρει credit) το Cry, The Beloved Country, την πρώ­τη ται­νία που ασχο­λή­θη­κε με το απαρτ­χάιντ στην Ν. Αφρική.

•Albert Maltz Πετυ­χη­μέ­νος θεα­τρι­κός συγ­γρα­φέ­ας που μετα­κό­μι­σε στο Λος Άντζε­λες τη δεκα­ε­τία του 40 για να δου­λέ­ψει με τη Warner, έγρα­ψε τα σενά­ρια των This Gun for Hire και The Pride of the Marines (υπο­ψή­φιο για Όσκαρ το 1945). Κατέ­φυ­γε στο Μεξι­κό όπου έγρα­ψε κρυ­φά σενά­ρια, μετα­ξύ άλλων και για το The Robe το 1953.

•Samuel Ornitz Έφτα­σε στο Hollywood το 1928 και δού­λε­ψε για 20 χρό­νια μέχρι τη στιγ­μή της κατά­θε­σης και της φυλά­κι­σής του. Δεν ξανα­δού­λε­ψε ποτέ στην κινη­μα­το­γρα­φι­κή βιομηχανία.

•Robert Adrian Scott Έγρα­ψε σενά­ριο ται­νί­ας με τον Κάρι Γκραντ (Mr Lucky, 1943) και συνερ­γά­στη­κε με τον Dmytryk στα Murder My Sweet και Crossfire. Ήταν ο μόνος που μήνυ­σε το στού­ντιο που τον απέ­λυ­σε (RKO), έχα­σε όμως τη δίκη το 1957. Δού­λε­ψε στην Αγλ­λία κυρί­ως για την τηλε­ό­ρα­ση κάτι που έκα­νε και όταν επέ­στρε­ψε στις ΗΠΑ, γρά­φο­ντας μετα­ξύ άλλων για τη Lassie.

•Dalton Trumbo Ο συγ­γρα­φέ­ας του μεγά­λου Johnny Got His Gun, έγρα­φε σενά­ρια από τη δεκα­ε­τία του 30 και είχε την πρώ­τη μεγά­λη του επι­τυ­χία το 1940 με το Kitty Foyle όπου ήταν υπο­ψή­φιος για Όσκαρ. Μετά την απο­φυ­λά­κι­σή του, έγρα­φε για χρό­νια σενά­ρια με ψευ­δώ­νυ­μα, δύο εκ των οποί­ων μάλι­στα κέρ­δι­σαν και Όσκαρ (Roman Holiday, The Brave One). Το όνο­μα του εμφα­νί­στη­κε ξανά το 1960 στον Σπάρ­τα­κο του Kubrick και το Exodus του .

Item Number bb004581 and CN 014553

Το μετά

Τα πυρά της επι­τρο­πής δεν περιο­ρί­στη­καν στους Δέκα του Χόλυ­γουντ, αλλά στρά­φη­καν σε καλ­λι­τέ­χνες και γενι­κό­τε­ρα σε άτο­μα απ’ όλους τους κλά­δους της κινη­μα­το­γρα­φί­ας, που ξεπερ­νού­σαν τα 500, ανά­με­σα τους προ­σω­πι­κό­τη­τες όπως οι Τσάρ­λι Τσά­πλιν, Μπέρ­τολτ Μπρεχτ, Ζυλ Ντασ­σέν, Ααρον Κόπλαντ, Χανς Α’ί­σλερ, Αβρα­άμ Πολόν­σκι, Τζον Μπέ­ρι, Τζον Γκάρ­φιλντ, Τζό­ζεφ Λόου­ζι, Εντουαρντ Ρόμπιν­σον, Κλί­φορντ Οντετς, Λάρι Παρκς, Πολ Ρόμπ­σον, Ντα­νιέλ Χάμετ, Λίλιαν Χέλ­μαν, Στέρ­λινγκ Χέι­ντεν, Ερβιν Σο, Ορσον Γου­έλς, Μάικλ Γουίλ-σον, Τζού­ντι Χόλι­ντεϊ, Μάρ­τιν Ριτ, Πολ Τζά­ρι­κο, Γουίλ Γκιρ, Αι Γκραντ, Μάρ­σα Χαντ, Μπέρ­τζες Μέρε­ντιθ, Χάουορντ ντα Σίλ­βα, Τζέ­ρι Φίλ­ντινγκ, Αν Ρεβίρ, Γκέιλ Σόντερ­γκαρντ, Πιτ Σίγκερ, Ζερό Μόστελ και άλλοι.

Ο μακαρ­θι­σμός δεν αρκέ­στη­κε στις διώ­ξεις των κομ­μου­νι­στών και στην περι­θω­ριο­ποί­η­ση κάθε προ­ο­δευ­τι­κού στοι­χεί­ου στο Χόλι­γουντ. Παρή­γα­γε και αντι­κομ­μου­νι­στι­κές ται­νί­ες, με την ανο­χή αν όχι με τις ευλο­γί­ες των μεγά­λων χολι­γου­ντια­νών εται­ριών. «Το σιδη­ρούν παρα­πέ­τα­σμα», «Η κόκ­κι­νη απει­λή», «Εζη­σα τρεις ζωές», «Παντρεύ­τη­κα έναν κομ­μου­νι­στή», «Η μάνα του προ­δό­τη» και άλλα πανά­θλια, και από κινη­μα­το­γρα­φι­κή άπο­ψη, κατα­σκευά­σμα­τα, που παρου­σί­α­ζαν μια ευκο­λό­πι­στη Αμε­ρι­κή στα πρό­θυ­ρα της αρπα­γής της από τους ανε­λέ­η­τους κομμουνιστές…

Όσοι αντι­στά­θη­καν σθε­να­ρά  το πλή­ρω­σαν πολύ ακρι­βά (φυλα­κή, πλή­ρης επαγ­γελ­μα­τι­κή κατα­στρο­φή, αυτο­κτο­νί­ες, πεί­να, εξα­θλί­ω­ση, θάνα­τος σε φτω­χο­κο­μεία).  Ούτε οι καλ­λι­τέ­χνες που ομο­λό­γη­σαν και δήλω­σαν μετα­νιω­μέ­νοι κομ­μου­νι­στές σώθη­καν επαγ­γελ­μα­τι­κά. Αλλά και αρκε­τοί από εκεί­νους που και ομο­λό­γη­σαν και έδω­σαν ονό­μα­τα, μπό­ρε­σαν να συνε­χί­σουν αμέ­σως μετά την απο­λο­γία τους απρό­σκο­πτα τη δου­λειά τους. Άλλοι μόλις που επι­βί­ω­σαν, γρά­φο­ντας σενά­ρια με ψευ­δώ­νυ­μα και με αμοι­βές πεί­νας. Άλλοι άλλα­ξαν επάγ­γελ­μα για να ζήσουν. Άλλοι συμ­βι­βά­στη­καν αργό­τε­ρα, είτε υπο­γρά­φο­ντας δηλώ­σεις μετα­νοί­ας, είτε δεχό­με­νοι όλα τα «γού­στα» του Χόλυ­γουντ, για να έχουν μεροκάματο.

Μετά την κατα­δί­κη των Δέκα, για να απο­φύ­γουν κατα­δί­κη και φυλά­κι­ση τους για «προ­σβο­λή του Κογκρέ­σου» όλοι οι επό­με­νοι «εχθρι­κοί» μάρ­τυ­ρες στή­ρι­ζαν την άρνη­ση τους να απα­ντή­σουν στην ερώ­τη­ση της Επι­τρο­πής στην Πέμ­πτη Τρο­πο­λο­γία του Συντάγ­μα­τος, που τους προ­στά­τευε από να ενο­χο­ποι­ή­σουν τον εαυ­τό τους. Βέβαια, αυτό ήταν αρκε­τό για να χάσουν τη δου­λειά τους. Έτσι πολ­λοί είχαν να επι­λέ­ξουν ανά­με­σα στο «να σέρ­νο­νται μέσα στη λάσπη για να γίνουν κατα­δό­τες», όπως ανέ­φε­ρε ο μαυ­ρο­πι­να­κι­σμέ­νος ηθο­ποιός Λάρι Παρκς, ή να γίνουν «κομ­μου­νι­στές της Πέμ­πτης Τρο­πο­λο­γί­ας», όπως συχνά τους απο­κα­λού­σε ο γερου­σια­στής Μακάρ­θι. Ο μόνος που δέχτη­κε να απα­ντή­σει στην ερώ­τη­ση της Επι­τρο­πής ήταν ο διά­ση­μος Γερ­μα­νός δρα­μα­τουρ­γός Μπέρ­τολτ Μπρεχτ, αρνού­με­νος ότι υπήρ­ξε ποτέ κομ­μου­νι­στής, ενώ στη συνέ­χεια, αηδια­σμέ­νος, επέ­στρε­ψε στην ΛΔ της Γερ­μα­νί­ας για να συνε­χί­σει εκεί το εξαι­ρε­τι­κό έργο του.

_________________________________________________________________________________________________

Αλέκος Α. Χατζηκώστας  Δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας «Η Άλλη Άποψη της Ημαθίας» και του alli-apopsi.gr. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, περιοδικά και site εδώ και δεκαετίες, ενώ έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις σε μια σειρά ιστορικά συνέδρια και ημερίδες. Έχει εκδώσει 7 βιβλία και συμμετέχει σε συλλογικούς τόμους.