ΟΚΤΩΒΡΗΣ ΞΑΝΑ (Β’ ΜΕΡΟΣ)

Γρά­φει η Άννε­κε Ιωαν­νά­του //

Οι τρεις κλονισμοί

Το γεγο­νός ότι ο Βασί­λης Μπου­φί­δης προ­τί­μη­σε να ξεκι­νή­σει το βιβλίο του με τις ΗΠΑ και όχι με την ΕΣΣΔ, δηλα­δή με την κατ’εξοχήν αντί­πα­λη δύνα­μη, δεν έγι­νε απλώς για να κάνου­με οι ανα­γνώ­στες μια σύγκρι­ση, αλλά για να βγαί­νει –σχε­δόν αβί­α­στα – το σωστό ιστο­ρι­κό συμπέ­ρα­σμα από τη σύγκρι­ση. Δεν ήταν μόνο οι δέκα μέρες που κλό­νι­σαν τον κόσμο το 1917. Η ΕΣΣΔ σόκα­ρε τον καπι­τα­λι­στι­κό κόσμο άλλες τρεις φορές. Η ραγδαία, σχε­δόν εκρη­κτι­κή άνο­δος –θυελ­λώ­δης είναι η λέξη που χρη­σι­μο­ποιεί ο συγ­γρα­φέ­ας, αλλά ακό­μα και αστοί οικο­νο­μο­λό­γοι της επο­χής μιλούν για εκρη­κτι­κούς αριθ­μούς ανά­πτυ­ξης – της οικο­νο­μί­ας της ΕΣΣΔ στην περί­ο­δο 1928–1941 και μάλι­στα την επο­χή που οι καπι­τα­λι­στι­κές χώρες βού­λια­ξαν στην ως τότε βαθύ­τε­ρη οικο­νο­μι­κή τους κρί­ση, απο­τέ­λε­σε σοκ για το δυτι­κό κόσμο. Όπως απο­τέ­λε­σαν σοκ και η επι­βλη­τι­κή αντι­φα­σι­στι­κή νίκη λίγα χρό­νια αργό­τε­ρα, καθώς και το Σπούτ­νικ που πήγε στο διά­στη­μα το 1956. Δεν είναι τυχαίο ότι καθιε­ρώ­θη­κε ο όρος «Σπούτ­νικ-σοκ». Τα τρία αυτά μεγά­λης ιστο­ρι­κής εμβέ­λειας επι­τεύγ­μα­τα – το πρώ­το στον οικο­νο­μι­κό τομέα, το δεύ­τε­ρο στο στρατιωτικό/αντιστασιακό και το τρί­το στον επι­στη­μο­νι­κό τομέα – κλό­νι­σαν και συγκλό­νι­σαν τον κόσμο που δεν περί­με­νε και δεν ήθε­λε να περι­μέ­νει αυτές τις δυνα­τό­τη­τες του σοσια­λι­σμού και μάλι­στα σε μια χώρα που μέχρι το 1917 ήταν πίσω και που υπέ­στη τόσες κατα­στρο­φές, εισβο­λές και όλων των ειδών υπο­νο­μεύ­σεις. Ήταν οι δυνα­τό­τη­τες ενός συστή­μα­τος που απε­λευ­θέ­ρω­σε τις εγκλω­βι­σμέ­νες κοι­νω­νι­κές δυνά­μεις δεί­χνο­ντας στην ανθρω­πό­τη­τα την προ­ο­πτι­κή της από τη στιγ­μή που οι παρα­γω­γι­κές δυνά­μεις απε­γκλω­βι­στούν από το στε­νό κορ­σέ της ατο­μι­κής κεφα­λαιο­κρα­τι­κής ιδιο­κτη­σί­ας. Ο Βασί­λης Μπου­φί­δης ανα­φέ­ρει πολ­λούς αριθ­μούς. Αριθ­μούς οικο­νο­μι­κής και κοι­νω­νι­κής ανά­πτυ­ξης που από μόνοι τους διη­γού­νται την ιστο­ρία ενός πρω­τό­γνω­ρου για την ανθρω­πό­τη­τα άλμα­τος σ’ ένα ανώ­τε­ρο ιστο­ρι­κό στά­διο. Φυσι­κά, το βιβλίο δεν περιο­ρί­ζε­ται σε αριθ­μούς και μόνο. Δύο μονά­χα από τα πιο εντυ­πω­σια­κά: το 1933 η βιο­μη­χα­νι­κή παρα­γω­γή των ΗΠΑ ήταν 110% (δεν είχε σχε­δόν καθό­λου αύξη­ση από το 1913). Η ΕΣΣΔ είχε 391,9% (4 φορές αύξη­ση). Το 1938 οι αντί­στοι­χοι δεί­κτες ήταν: ΗΠΑ 120%, ΕΣΣΔ 908,8%. Δηλα­δή 7,5 φορές μεγα­λύ­τε­ροι. Τα στοι­χεία του βιβλί­ου δεί­χνουν ότι οι ΗΠΑ είχαν ανά­γκη να συμ­με­τά­σχουν στον πόλε­μο για να βγουν από την οικο­νο­μι­κή κρί­ση και να μη χάσουν τον έλεγ­χο στη διε­θνή αγορά.

Μπορούμε να μάθουμε την αλήθεια

Τα στοι­χεία για την ιστο­ρι­κή αλή­θεια (για την κάθε ιστο­ρι­κή αλή­θεια) υπάρ­χουν και είναι πολ­λά. Το πρό­βλη­μα είναι σε πόσους και σε ποιούς φτά­νουν. Πόσοι και ποιοί έχουν πρό­σβα­ση. Για να βρει ένας κοι­νός θνη­τός την αλή­θεια πρέ­πει να ψάξει πολύ, όπως είναι θαμ­μέ­νη κάτω από τόν­νους ψεμά­των, αν δεν έχει απο­σιω­πη­θεί τελεί­ως. Είναι ένα σκόρ­πιο και δυσεύ­ρε­το υλι­κό. Και μετά να συλ­λέ­ξει, να τα συν­δέ­σει, να συν­θέ­σει και να συμπε­ρά­νει. Ουσια­στι­κά δηλα­δή να κάνει τη δου­λειά του ερευ­νη­τή. Είναι φανε­ρό ότι λίγοι έχουν τη δυνα­τό­τη­τα ούτε τη διά­θε­ση και την ικα­νό­τη­τα να τα κάνουν όλα αυτά. Επο­μέ­νως, βρί­σκο­νται οι περισ­σό­τε­ροι άνθρω­ποι στο έλε­ος της προ­πα­γάν­δας, του χάους των παρα­πλη­ρο­φο­ριών με τον οποίο τους μπο­μπαρ­δί­ζουν καθη­με­ρι­νά και ενδε­χο­μέ­νως τους κάνουν να απο­στρα­φούν για τα καλά οποιασ­δή­πο­τε μορ­φής γνώ­σης και σκέ­ψης. Γι’ αυτό το λόγο βιβλία σαν αυτό που παρου­σιά­ζου­με εδώ Σοβιε­τι­κή Ένω­ση, Ανόρ­θω­ση και Ανα­τρο­πή 1917–1991 έχει μεγά­λη σημα­σία. Ο συντά­κτης του έκα­νε έναν μεγά­λο κόπο να συγκε­ντρώ­σει το υλι­κό, να το ταξι­νο­μή­σει, να δια­λέ­ξει το πιο ουσιώ­δες, να το συν­θέ­σει και να το δώσει σε λόγο καθά­ριο, προ­σι­τό για όλους.

Η αντίκρουση πέντε μύθων

Έτσι, με σύντο­μες φρά­σεις ο συγ­γρα­φέ­ας ξεκα­θα­ρί­ζει τους πέντε μύθους των ιμπε­ρια­λι­στών, όπως τους λέει, στη σελί­δα 153 της δεύ­τε­ρης έκδο­σης του βιβλί­ου. Πρό­κει­ται για πέντε από τα πιο δια­δε­δο­μέ­να ψέμα­τα στο δυτι­κό κόσμο: ότι η τσα­ρι­κή Ρωσία ήταν ο σιτο­βο­λώ­νας της Ευρώ­πης, ότι η ατο­μι­κή πρω­το­βου­λία έχει στον καπι­τα­λι­σμό μεγά­λη από­δο­ση και παρα­γω­γι­κό­τη­τα, ότι το κολ­χόζ­νι­κο σύστη­μα απέ­τυ­χε, ότι οι ΗΠΑ και η Αγγλία έδω­σαν μεγά­λη συμ­μα­χι­κή βοή­θεια στην ΕΣΣΔ και τέλος ότι το Δεύ­τε­ρο Μέτω­πο υπήρ­ξε απο­φα­σι­στι­κής σημα­σί­ας για την έκβα­ση του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου. Το κεφά­λαιο για τη μάχη του Στά­λιν­γκραντ, αλλά και γενι­κά για το Μεγά­λο Πατριω­τι­κό Πόλε­μο, δίνει την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα πει­στι­κά και τεκ­μη­ριω­μέ­να. Η ιστο­ριο­γρα­φία των καπι­τα­λι­στι­κών χωρών –συμπε­ρι­λαμ­βά­νο­νται και οι χώρες που βρί­σκο­νται στη μέγ­γε­νή τους ή του­λά­χι­στον κάτω από την καθο­ρι­στι­κή επί­δρα­σή τους – συνή­θως δεν προ­βάλ­λει ή/και απο­σιω­πεί τελεί­ως το Πρώ­το Μέτω­πο, το γεγο­νός ότι η ΕΣΣΔ έβγα­λε τα κάστα­να από τη φωτιά και ότι η μάχη του Στά­λιν­γκραντ σήμα­νε την στρο­φή του πολέ­μου εις βάρους των Γερ­μα­νών. Τα σχο­λι­κά βιβλία πάνε από το κακό στο χει­ρό­τε­ρο ετοι­μά­ζο­ντας τις επό­με­νες γενιές για την από­λυ­τη μη-γνώ­ση, την ιστο­ρι­κή λαθρο­χει­ρία και την παρα­χά­ρα­ξη. Αυτό που μένει στη συνεί­δη­ση είναι η εντύ­πω­ση ότι οι Αγγλο­α­με­ρι­κά­νοι απε­λευ­θέ­ρω­σαν τον κόσμο από το τέρας του φασι­σμού, ότι ο Χίτλερ ήταν ένας παρά­φρων που σκό­τω­νε Εβραί­ους και όχι μπολ­σε­βί­κους και ότι οι Ρώσοι έρι­ξαν μετά ένα Σιδη­ρούν Παρα­πέ­τα­σμα στους καη­μέ­νους «ανα­το­λι­κούς» λαούς. Σε λίγο δεν θα ξέρου­με καν για τη γιγά­ντια προ­σφο­ρά των σοβιε­τι­κών στην απε­λευ­θέ­ρω­ση από το φασι­σμό. Οι σκο­τω­μέ­νοι σύμ­μα­χοι Αμε­ρι­κα­νοί στο τέλος του Β’ ΠΠ επι­στρα­τεύ­ο­νται για να δικαιο­λο­γή­σουν όλα τα μετέ­πει­τα εγκλή­μα­τα πολέ­μου των ΗΠΑ μέχρι σήμε­ρα. Παντού πάνε για να «σώσουν» τον κόσμο, όπως στο Β’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο. Στο κεφά­λαιο για τους πέντε προ­α­να­φε­ρό­με­νους μύθους δια­βά­ζου­με: «Σε όλη τη διάρ­κεια του πολέ­μου τα σοβιε­τι­κά στρα­τεύ­μα­τα εξό­ντω­σαν ή αιχ­μα­λώ­τι­σαν 606 γερ­μα­νι­κές μεραρ­χί­ες, ενώ τα αγγλο-αμε­ρι­κα­νι­κά στρα­τεύ­μα­τα σε όλα τα μέτω­πα (Αφρι­κή-Ιτα­λία-Γαλ­λία) 176. Από τις συνο­λι­κές απώ­λειες της χιτλε­ρι­κής Γερ­μα­νί­ας, που ανέρ­χο­νται σε 13,5 εκα­τομ­μύ­ρια άτο­μα, τα 10 εκα­τομ­μύ­ρια, δηλα­δή το 75%, χάθη­καν στο σοβιε­τι­κό-γερ­μα­νι­κό μέτω­πο. Οι Σοβιε­τι­κοί είχαν 20 εκα­τομ­μύ­ρια θύμα­τα, εκ των οποί­ων τα 7,5 εκα­τομ­μύ­ρια στρα­τιώ­τες, δηλα­δή το 40% όλων των θυμά­των του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου, ενώ οι ΗΠΑ είχαν μόνο 405.000 απώ­λειες, εκ των οποί­ων τις 135.500 στο Δυτι­κό Μέτω­πο και η Αγγλία 375.000».

Σχολιασμοί υψηλού ενδιαφέροντος

Πολύ ενδια­φέ­ρον παρου­σιά­ζουν τα διά­φο­ρα απο­φθέγ­μα­τα προ­σω­πι­κο­τή­των από τα οποία ο Βασί­λης Μπου­φί­δης έκα­νε μια επι­λο­γή και εμείς για τη συντο­μία του παρό­ντος άρθρου επι­λο­γή της επι­λο­γής. Έτσι δύο μέρες μετά την κήρυ­ξη του πολέ­μου από τη χιτλε­ρι­κή Γερ­μα­νία κατά της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης, ο βου­λευ­τής τότε Τρού­μαν και αργό­τε­ρα πρό­ε­δρος των ΗΠΑ, σε μια συνέ­ντευ­ξη τύπου λέει ανά­με­σα σ’ άλλα και τα εξής: “Αν δού­με ότι καταρ­ρέι η Γερ­μα­νία, θα βοη­θή­σου­με τη Γερ­μα­νία, αν όμως καταρ­ρέ­ει η Ρωσία θα βοη­θή­σου­με τη Ρωσία και άφη­σέ τους να αλλη­λο­σκο­τώ­νο­νται όσο γίνε­ται περισ­σό­τε­ρο». Μετά τη μεγά­λη νίκη του σοβιε­τι­κού στρα­τού στο Στά­λιν­γκραντ ξεκί­νη­σε ουσια­στι­κά η στρο­φή του πολέ­μου και διά­φο­ροι πολι­τι­κοί και στρα­τιω­τι­κοί παρά­γο­ντες της αντι­χι­τλε­ρι­κής συμ­μα­χί­ας έκα­ναν θετι­κούς σχο­λια­σμούς ανα­γκα­σμέ­νοι να εκφρά­ζουν τα αισθή­μα­τα των λαών τους. Έτσι, στις 5–2‑1943 ο πρό­ε­δρος Ρού­σβελτ των ΗΠΑ έγρα­φε: «Τον κοι­νό αγώ­να και το απο­φα­σι­στι­κό απο­τέ­λε­σμα του σοβιε­τι­κού στρα­τού και λαού στο Στά­λιν­γκραντ το γιορ­τά­ζουν σήμε­ρα όλοι οι Αμε­ρι­κα­νοί». Και ο Τσώρ­τσιλ ομο­λο­γού­σε στις 3–4‑1943 ότι «χωρίς τα θαυ­μα­στά κατορ­θώ­μα­τα του ρωσι­κού στρα­τού δεν θα μπο­ρού­σαν να πραγ­μα­το­ποι­η­θούν οι αγγλο­α­με­ρι­κα­νι­κές επι­χει­ρή­σεις στη Μεσό­γειο και η Ρωσία κατά­φε­ρε θανά­σι­μο πλήγ­μα στη γερ­μα­νι­κή πολε­μι­κή μηχα­νή». Στις 21–6‑1945 ο Γάλ­λος στρα­τη­γός Και­ρού εκτι­μά­ει ότι «δεν πρέ­πει να ξεχνά­με πως αν δεν ήταν η ακα­τά­βλη­τη αντί­στα­ση του κόκ­κι­νου στρα­τού και ειδι­κά των υπε­ρα­σπι­στών του Στά­λιν­γκραντ, η τελι­κή νίκη κατά του εχθρού δεν θα κερ­δι­ζό­ταν και ο κόσμος θα είχε τώρα άλλη όψη».

Ο Τσώρτσιλ για το Στάλιν στο αγγλικό κοινοβούλιο

Δεν θα μπο­ρού­σα­με να μην ανα­φερ­θού­με στα λόγια του Ουίν­στον Τσώρ­τσιλ για τον Ιωσήφ Στά­λιν. Του Τσώρ­τσιλ που το 1941 είχε δηλώ­σει ότι πιο συνε­πής εχθρός του κομ­μου­νι­σμού όπως ο ίδιος, δεν είχε υπάρ­ξει τα τελευ­ταία 25 χρό­νια. Ωστό­σο, ο ίδιος Τσώρ­τσιλ στις 28 Δεκεμ­βρί­ου του 1959 στο αγγλι­κό κοι­νο­βού­λιο με αφορ­μή τα 80 χρό­νια από τη γέν­νη­ση του Στά­λιν, δεν θα κρύ­ψει το θαυ­μα­σμό του για τον σοβιε­τι­κό ηγέ­τη λέγο­ντας (σελ. 181–182 του βιβλί­ου): «’Ηταν μεγά­λη ευτυ­χία για τη Ρωσία που στα χρό­νια των σκλη­ρών δοκι­μα­σιών, επι­κε­φα­λής της χώρας ήταν ο μεγα­λο­φυ­ής και ατα­λά­ντευ­τος στρα­τη­λά­της Ι.Β. Στά­λιν. Ήταν εξέ­χου­σα προ­σω­πι­κό­τη­τα που επι­βλή­θη­κε στις δύσκο­λες συν­θή­κες της ρευ­στής επο­χής όπου έζη­σε όλη του τη ζωή. Ο Στά­λιν ήταν άνθρω­πος ασυ­νή­θι­στης ενέρ­γειας, πολυ­μορ­φω­μέ­νος, ακα­τά­βλη­της δύνα­μης και θέλη­σης. Δρι­μύς, σκλη­ρός. Αμεί­λι­κτος τόσο στην πρα­κτι­κή δου­λειά όσο και στις συζη­τή­σεις, όπου εγώ, δια­παι­δα­γω­γη­μέ­νος στο αγγλι­κό κοι­νο­βού­λιο, δεν μπο­ρού­σα να τον αντι­με­τω­πί­σω. Ο Στά­λιν δια­κα­τεί­χε­το από το αίσθη­μα του χιού­μορ και του σαρ­κα­σμού. Επί­σης διέ­πε­το από την ικα­νό­τη­τα να εκφρά­ζει με ακρί­βεια τις σκέ­ψεις του.Ο Στά­λιν έγρα­φε μόνος του τις ομι­λί­ες του. Στα έργα του αντη­χού­σε πάντα η δύνα­μη της εφαρ­μο­γής, της πραγ­μα­το­ποί­η­σης. Η δυνα­μή αυτή ήταν τόσο μεγά­λη, ώστε ανα­δεί­χθη­κε μονα­δι­κός ανά­με­σα στους ηγέ­τες όλων των επο­χών εκεί­νων και των λαών. Ο Στά­λιν κατά τις συνα­ντή­σεις με άλλους ηγέ­τες προ­κα­λού­σε μέγι­στες εντυ­πώ­σεις. Η επιρ­ροή του στους ανθρώ­πους ήταν ακα­τα­μά­χη­τη. Όταν έμπαι­νε στην αίθου­σα των συνε­δριά­σε­ων της Διά­σκε­ψης της Γιάλ­τας, όλοι εμείς σηκω­νό­μα­σταν όρθιοι σαν να μας διέ­τα­ζε κάποιος και περί­ερ­γο πρά­μα, όλοι στε­κό­μα­σταν σε στά­ση προ­σο­χής. Ο Στά­λιν είχε βαθιά σοφή αντί­λη­ψη. Ήταν ανυ­πέρ­βλη­τος μάστο­ρας, που τα κατά­φερ­νε να βρί­σκει στις δύσκο­λες στιγ­μές διέ­ξο­δο από την πιο αδιέ­ξο­δη κατά­στα­ση, στις πιο τρα­γι­κές στιγ­μές. Επί­σης, σε στιγ­μές θριάμ­βου, ήταν όμοια συγκρα­τη­μέ­νος και ποτέ δεν παρα­σερ­νό­ταν από τις συγκι­νή­σεις. Ήταν μια ασυ­νή­θι­στα πολυ­σύν­θε­τη προ­σω­πι­κό­τη­τα». «Ο Στά­λιν δημιούρ­γη­σε και έλεγ­χε μια τερά­στια αυτο­κρα­το­ρία. Ήταν ο άνθρω­πος που τους εχθρούς του τους εξό­ντω­νε με τα χέρια των ίδιων των εχθρών του. Μάλι­στα ανά­γκα­σε κι εμάς, που μας ονό­μα­ζε ιμπε­ρια­λι­στές, να πολε­μή­σου­με ενα­ντί­ον των ιμπε­ρια­λι­στών. Ο Στά­λιν ήταν ο μέγι­στος, ο απα­ρά­μιλ­λος δικτά­το­ρας ο οποί­ος παρέ­λα­βε τη Ρωσία με το ξύλι­νο αλέ­τρι και την άφη­σε στους δια­δό­χους του μια υπερ­δύ­να­μη εξο­πλι­σμέ­νη με πυρη­νι­κά όπλα. Όχι! Ό, τι και να λένε γι’ αυτόν, τέτοιους ανθρώ­πους η ιστο­ρία και οι λαοί δεν τους λησμονούν».
(Το από­σπα­σμα είναι παρ­μέ­νο από τη Βρε­τα­νι­κή Εγκυ­κλο­παί­δεια, ανα­δη­μο­σιευ­μέ­νο στο Ενη­με­ρω­τι­κό Δελ­τίο «ΜΠΟΛΣΕΒΙΚ», Νο 4 Μόσχα – 12 7238 Θυρί­δα Ο ή Φεντό­ροφ Β.Ι. τηκ. 48094–07. Καθώς και στο βιβλίο του συγ­γρα­φέα Τσού­γκεφ: «140 Συζη­τή­σεις με τον Β.Μ. Μολό­τοφ». Υπάρ­χει στο βιβλίο του Β. Μπου­φί­δη στις σελί­δες 181–182. Επει­δή οι μετα­φρά­σεις παρου­σιά­ζουν μικρές φρα­στι­κές δια­φο­ρές, όχι όμως ουσια­στι­κές, το παρα­πά­νω κεί­με­νο είναι συν­δυα­σμός των δύο εκδο­χών, επι­λέ­γο­ντας κάθε φορά την καλύ­τε­ρη φρα­στι­κή από­δο­ση στα ελλη­νι­κά χωρίς την παρα­μι­κρή αλλα­γή της ουσί­ας, μια και δεν έχω το αγγλι­κό πρω­τό­τυ­πο στη διά­θε­σή μου, Α.Ι.)

Ποιος είναι ο πιο έξυπνος;

Ωστό­σο, δεν ήταν μόνο πολι­τι­κοί και στρα­τιω­τι­κοί παρά­γο­ντες, αλλά και οι «ζάμπλου­τοι» της καπι­τα­λι­στι­κής οικο­νο­μί­ας που κατά και­ρούς λένε ωμά την αλή­θεια. Έτσι δια­βά­ζου­με στο βιβλίο του Βασί­λη Μπου­φί­δη ότι «το φθι­νό­πω­ρο του 1990, στην τότε ΕΣΣΔ, στην Ακα­δη­μία Εργα­σί­ας και Κοι­νω­νι­κών Σχέ­σε­ων της Μόσχας πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε σοβιε­τι­κο-αμε­ρι­κα­νι­κό συμπό­σιο, στο οποίο συμ­με­τεί­χαν και Ιάπω­νες. Και ορί­στε τί είπε ο Για­πω­νέ­ζος δισε­κα­τομ­μυ­ριού­χος Χιρό­σι Τερα­βά­μα, απα­ντώ­ντας στις αερο­λο­γί­ες των σοβιε­τι­κών οικο­νο­μο­λό­γων και κοι­νω­νιο­λό­γων για ιαπω­νι­κό «θαύ­μα»: «Το 1939, εσείς οι Ρώσοι ήσα­σταν έξυ­πνοι, ενώ εμείς οι Για­πω­νέ­ζοι ήμα­σταν κου­τοί. Το 1949 εσείς γίνα­τε ακό­μα πιο έξυ­πνοι ενώ εμείς παρα­μεί­να­με ακό­μα κου­τοί. Όμως, το 1955 εμείς γίνα­με έξυ­πνοι και σεις μετα­μορ­φω­θή­κα­τε σε πεντα­ε­τή παι­διά. ‘Ολο το οικο­νο­μι­κό μας σύστη­μα πλή­ρως αντι­γρά­φη­κε από το δικό σας οικο­νο­μι­κό σύστη­μα, με μόνη τη δια­φο­ρά ότι σ’ εμάς υπάρ­χει καπι­τα­λι­σμός, ιδιώ­τες παρα­γω­γοί εμπο­ρευ­μά­των. Κι εμείς πάνω από 15% αύξη­ση ποτέ δεν είχα­με πετύ­χει, ενώ εσείς, με την κοι­νω­νι­κή ιδιο­κτη­σία στα μέσα παρα­γω­γής, πετύ­χα­τε πάνω από 30% αύξη­ση της παρα­γω­γής. Σε όλες μας τις επι­χει­ρή­σεις είναι αναρ­τη­μέ­να τα δικά σας συν­θή­μα­τα της στα­λι­νι­κής εποχής».

Ο Βασί­λης Μπου­φί­δης σχο­λιά­ζει ότι αυτό το σοβιε­τι­κό θαύ­μα δεν ήταν άλλο από ένα φυσιο­λο­γι­κό φαι­νό­με­νο μιας σοβιε­τι­κής κοι­νω­νί­ας, όπου νοι­κο­κύ­ρης ήταν ο ίδιος ο λαός της. Αυτό είναι και το συμπέ­ρα­σμά του στο τέλος του τελευ­ταί­ου κεφα­λαί­ου πριν από τον επί­λο­γο. Νομί­ζου­με ότι εκεί είναι η ουσία που ταυ­τό­χρο­να απο­τε­λεί και παρό­τρυν­ση να δού­με ξανά, 100 χρό­νια μετά τις δέκα μέρες που συγκλό­νι­σαν τον κόσμο, αυτό το ιστο­ρι­κά έως τώρα ανε­πα­νά­λη­πτο φαι­νό­με­νο που ονο­μα­ζό­ταν Σοβιε­τι­κή Ένω­ση, το πρώ­το σοσια­λι­στι­κό πολυ­ε­θνι­κό κρά­τος στον κόσμο.

_______________________________________________________________________________________________________

Άννεκε Ιωαννάτου, Doctoral κλασικής φιλολογίας, νεοελληνικής και συγκριτικής γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης. Κριτικός λογοτεχνίας, μεταφράστρια. Μετέφρασε το «Η εξέγερση του Σπάρτακου» του Ρίγκομπερτ Γκίντερ, καθώς και το «Αντι-Ντίρινγκ» του Φρίντριχ Ενγκελς. Από τον Απρίλη του 1996 ήταν παραγωγός ραδιοφωνικής εκπομπής για το βιβλίο στον «902 Αριστερά στα FM» και από τον Απρίλη του 2007 τηλεοπτικής εκπομπής για το βιβλίο στον ίδιο σταθμό.