Ολοκαύτωμα Ρομά: Η κόλαση των Σίντι και Ρομά στο Άουσβιτς

4.000 Σίντι και Ρομά εξο­ντώ­θη­καν τη νύχτα της 2ης Αυγού­στου 1944 στο ναζι­στι­κό στρα­τό­πε­δο Άου­σβιτς-Μπίρ­κε­να­ου. Ο 10χρονος τότε Μάνο Χέλεν­ραϊ­νερ από καθα­ρή τύχη δεν είχε την ίδια μοί­ρα με πολ­λούς συγ­γε­νείς του.

Ο Μάνο Χέλεν­ραϊ­νερ είναι σήμε­ρα 84 ετών. Στο σπί­τι του, στο Μέτεν­χαϊμ της Βαυα­ρί­ας, κρέ­μο­νται φωτο­γρα­φί­ες του με τους πρώ­ην γερ­μα­νούς προ­έ­δρους Κρί­στιαν Βουλφ και Γιό­α­χιμ Γκά­ουκ. Στο χέρι του δια­κρί­νε­ται το νού­με­ρο κρα­του­μέ­νου που του είχαν τυπώ­σει στο Άου­σβιτς: Ζ 3526. Το Ζ σημαί­νει «τσιγ­γά­νος», από το αρχι­κό της αντί­στοι­χης λέξης στα γερ­μα­νι­κά. Ανή­κε και αυτός στο μειο­νό­τη­τα των Σίντι και Ρομά που εκδιώ­χθη­καν και εξο­ντώ­θη­καν με κτη­νώ­δη τρό­πο από το ναζι­στι­κό καθεστώς.

Η καθη­με­ρι­νό­τη­τα στο ναζι­στι­κό στρα­τό­πε­δο ήταν απάν­θρω­πη και τραυ­μα­τι­κή. «Μας έβγα­ζαν έξω στις 4 τα ξημε­ρώ­μα­τα, ακό­μη και το χει­μώ­να με πολύ χιό­νι. Οι ηλι­κιω­μέ­νες κυρί­ες πάγω­ναν και έπε­φταν νεκρές έξω ή μέσα στις τουα­λέ­τες. Δεν υπήρ­χαν κανο­νι­κές τουα­λέ­τες, ήταν κου­βά­δες, ήταν τρα­γι­κό. Είναι θαύ­μα το ότι είμα­στε ακό­μη ζωντα­νοί», λέει ο Μάνο Χέλενραϊνερ.

Λίγο πριν δια­λυ­θεί ο απο­κα­λού­με­νος «καταυ­λι­σμός των τσιγ­γά­νων» εντός του Άου­σβιτς-Μπίρ­κε­να­ου, όπου 4.000 άνδρες, γυναί­κες και παι­διά Σίντι και Ρομά οδη­γή­θη­καν στους θαλά­μους αερί­ων και στη συνέ­χεια ρίχτη­καν στην πυρά, ο Μάνο Χέλε­ραϊ­νερ με τους γονείς του και την αδερ­φή του μετα­φέρ­θη­καν στο στρα­τό­πε­δο συγκέ­ντρω­σης του Ράβεν­σμπρουκ. Στο Άου­σβιτς έχα­σε πολ­λούς συγ­γε­νείς ‑36 μέλη της οικο­γέ­νειας Χέλεν­ραϊ­νερ άφη­σαν εκεί την τελευ­ταία τους πνοή. Σκλη­ρές εικό­νες, με παι­διά να πεθαί­νουν και μάνες να ουρ­λιά­ζουν και να θρη­νούν ξανα­ζω­ντα­νεύ­ουν ακό­μη και σήμε­ρα στο μυα­λό του. Ο ίδιος ευγνω­μο­νεί τη σύζυ­γό του, η οποία τον βοή­θη­σε να αντε­πε­ξέλ­θει απέ­να­ντι στους διαρ­κείς εφιάλ­τες του.

Η διατήρηση της μνήμης και οι σύγχρονοι τιμητές των ναζί

Στο στρα­τό­πε­δο του Ράβεν­σμπρουκ χωρί­στη­καν άνδρες και γυναί­κες. Αργό­τε­ρα ο Μάνο και ο πατέ­ρας του μετα­φέρ­θη­καν από το Ράβεσν­μπρουκ στο στρα­τό­πε­δο συγκέ­ντρω­σης Ζαξεν­χά­ου­ζεν, κοντά στο Βερο­λί­νο. Ο πατέ­ρας του και άλλοι πρώ­ην στρα­τιώ­τες στάλ­θη­καν ξανά στο μέτω­πο του πολέ­μου. Ο Μάνο και οι υπό­λοι­ποι κρα­τού­με­νοι εξω­θή­θη­καν σε πορεία θανά­του προς τα δυτι­κά. Όποιος δεν άντε­χε να προ­χω­ρή­σει, εκτε­λού­νταν άμε­σα από άνδρες των SS. Όταν πλη­σί­α­σαν τα προ­ε­λαύ­νο­ντα ρωσι­κά στρα­τεύ­μα­τα και οι μάχες μετα­ξύ Γερ­μα­νών και Ρώσων γίνο­νταν ολο­έ­να σκλη­ρό­τε­ρες, ο μικρός Μάνο μαζί με άλλα παι­διά κατόρ­θω­σαν να δρα­πε­τεύ­σουν. Με τη βοή­θεια γάλ­λων στρα­τιω­τών έφτα­σε στη Γαλ­λία. Μετά από κάποιο διά­στη­μα σε μια οικο­γέ­νεια στην Αλσα­τία, επέ­στρε­ψε τον Δεκέμ­βριο του 1946 στην οικο­γέ­νειά του στο Μόνα­χο, η οποία τον αναζητούσε.

Ο Μάνο Χέλε­ραϊ­νερ θέλει σήμε­ρα να δια­τη­ρή­σει ζωντα­νή τη μνή­μη των τρα­γι­κών γεγο­νό­των που έζη­σε στα χέρια των ναζί –μετα­ξύ άλλων δίνει δια­λέ­ξεις σε σχο­λεία. «Για να ξέρουν οι νεα­ροί Γερ­μα­νοί τι περά­σα­με στα στρα­τό­πε­δα συγκέ­ντρω­σης και ότι το καθε­στώς του Χίτλερ ήταν εγκλη­μα­τι­κό. Και σήμε­ρα υπάρ­χουν διά­δο­χοι που τιμούν τους ναζί και αυτό με φοβί­ζει. Κάτι τέτοιο δεν πρέ­πει να ξανα­συμ­βεί», τονίζει.

Deutsche Welle / Αντρέα Γκρού­να­ου / Άρης Καλτιριμτζής