Ουκρανία: «Αποκομμουνιστικοποίηση» και υπόθαλψη του φασισμού

Από τα πρώ­τα χρό­νια της καπι­τα­λι­στι­κής παλι­νόρ­θω­σης στην ΕΣΣΔ, μπή­κε συστη­μα­τι­κά μπρο­στά η δια­δι­κα­σία της λεγό­με­νης «απο­κομ­μου­νι­στι­κο­ποί­η­σης» και στην Ουκρα­νία. Δηλα­δή, η κατα­συ­κο­φά­ντη­ση και το σβή­σι­μο οτι­δή­πο­τε είχε σχέ­ση με τη σοβιε­τι­κή περί­ο­δο και την οικο­δό­μη­ση του σοσιαλισμού.

Τον όρο αυτό χρη­σι­μο­ποί­η­σε και ο Πρό­ε­δρος της σημε­ρι­νής καπι­τα­λι­στι­κής Ρωσί­ας, Βλ. Πού­τιν, στο αντι­κομ­μου­νι­στι­κό του διάγ­γελ­μα πριν από την εισβο­λή, λέγο­ντας χαρα­κτη­ρι­στι­κά ότι «εμείς μπο­ρού­με να σας δεί­ξου­με πώς θα κάνε­τε την απο­κομ­μου­νι­στι­κο­ποί­η­ση» πιο αποτελεσματικά.

Δεν είναι δηλα­δή τυχαίο ότι τόσο το καθε­στώς του Κιέ­βου, που υπο­θάλ­πει στη χώρα τους νεο­να­ζί, όσο και η ηγε­σία της καπι­τα­λι­στι­κής Ρωσί­ας συνα­ντιού­νται στον αντι­κομ­μου­νι­σμό, διε­ξά­γο­ντας έναν πόλε­μο για λογα­ρια­σμό των αστι­κών τους τάξε­ων, σε βάρος των δύο λαών.

Το έδα­φος βέβαια δια­μορ­φω­νό­ταν και πριν από την τελι­κή πρά­ξη των ανα­τρο­πών, με την ανα­βί­ω­ση του εθνι­κι­σμού και την τόνω­σή του από αντε­πα­να­στα­τι­κές δυνά­μεις μέσα στο Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα Σοβιε­τι­κής Ενω­σης, αλλά και έξω από αυτό. Αρχι­κά αξιο­ποι­ή­θη­κε το ψέμα ότι η Ουκρα­νία δίνει πολύ περισ­σό­τε­ρα στη Σοβιε­τι­κή Ενω­ση από όσα παίρ­νει και επο­μέ­νως μια πιο «αυτό­νο­μη» πορεία είναι ανα­γκαία. Στη συνέ­χεια, ότι «η ελεύ­θε­ρη οικο­νο­μία της αγο­ράς» και η «απο­κομ­μου­νι­στι­κο­ποί­η­ση» θα δώσουν νέες δυνα­τό­τη­τες στην «εθνι­κή ανάπτυξη».

Τον Αύγου­στο του 2018, ο Αμε­ρι­κα­νός γερου­σια­στής Τζ. Μακέιν και ο τότε Πρό­ε­δρος Π. Πορο­σέν­κο συνα­ντιού­νται με φασι­στι­κά τάγ­μα­τα ενταγ­μέ­να στον στρατό.

Ετσι, το πρώ­το μέλη­μα της ανερ­χό­με­νης αστι­κής εξου­σί­ας ήταν να περά­σουν στη λήθη τα τερά­στια επι­τεύγ­μα­τα που έφε­ρε στον λαό της Ουκρα­νί­ας η σοσια­λι­στι­κή οικο­δό­μη­ση στο πλαί­σιο της ενιαί­ας πατρί­δας, που έκα­νε την Ουκρα­νία ένα από τα σημα­ντι­κό­τε­ρα βιο­μη­χα­νι­κά και αγρο­τι­κά κέντρα της ΕΣΣΔ.

Την ίδια ώρα, το κρά­τος και οι καπι­τα­λι­στές, πολ­λοί απ’ αυτούς πρώ­ην στε­λέ­χη του κρα­τι­κού μηχα­νι­σμού και του ΚΚΣΕ, που με τις ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις βρέ­θη­καν με μεγά­λη περιου­σία σε διά­φο­ρους τομείς, άρχι­σαν να ανα­σύ­ρουν όλα τα ψέμα­τα που χρη­σι­μο­ποιού­σαν οι εθνι­κι­στές και συνερ­γά­τες των Γερ­μα­νών στον Β’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο, όπως οι συμ­μο­ρί­ες του Στέ­παν Μπα­ντέ­ρα, ειδι­κά σε ό,τι αφο­ρά τη μεγά­λη πεί­να του 1932 — ’33, με πολ­λές χιλιά­δες θύμα­τα, που την εμφά­νι­ζαν ως «συνει­δη­τή προ­σπά­θεια εξό­ντω­σης του λαού της Ουκρα­νί­ας από το σοβιε­τι­κό κρά­τος», ενώ πρό­βαλ­λαν και τη σοβιε­τι­κή εξου­σία ως «κατο­χή».

Με άξο­να τα δύο αυτά ιδε­ο­λο­γή­μα­τα, ήδη από τα τέλη της δεκα­ε­τί­ας του ’90, με την πλή­ρη στή­ρι­ξη του ευρω­α­τλα­ντι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού, επι­χει­ρή­θη­κε να στη­θεί στην καπι­τα­λι­στι­κή Ουκρα­νία το θεσμι­κό πλαί­σιο της «απο­κομ­μου­νι­στι­κο­ποί­η­σης» μέσα από την ποι­νι­κο­ποί­η­ση και δίω­ξη της δρά­σης των κομ­μου­νι­στών. Αμέ­σως ποι­νι­κο­ποι­ή­θη­καν και όσοι αμφι­σβη­τού­σαν το λεγό­με­νο «Γκο­λο­ντο­μόρ», δηλα­δή τον λιμό, ως «προ­σπά­θεια εξό­ντω­σης από τους μπολσεβίκους».

Τα πραγ­μα­τι­κά ιστο­ρι­κά γεγο­νό­τα βέβαια για τις αιτί­ες που προ­κά­λε­σαν τη μεγά­λη πεί­να έχει απο­δει­χθεί ότι ήταν εντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κά. Είχαν να κάνουν κυρί­ως με το συστη­μα­τι­κό σαμπο­τάζ των μεγα­λο­α­γρο­τών κου­λά­κων που αντέ­δρα­σαν στην κολε­κτι­βο­ποί­η­ση, τη μεγά­λη ξηρα­σία που υπήρ­χε συγκυ­ρια­κά εκεί­νη τη χρο­νιά, χωρίς να παρα­γνω­ρί­ζο­νται και διοι­κη­τι­κές αδυ­να­μί­ες του σοβιε­τι­κού κρά­τους. Χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε ωστό­σο από τους εθνι­κι­στές — εκπρο­σώ­πους των κου­λά­κων, στη συνέ­χεια από τους ναζί και τον Γκέ­μπελς, «πέρα­σε» στις ΗΠΑ και στη δυτι­κή ιμπε­ρια­λι­στι­κή προ­πα­γάν­δα, και ανα­πα­ρά­γε­ται μέχρι σήμε­ρα από αντι­κομ­μου­νι­στι­κά «ηχεία», μετα­ξύ άλλων και στη χώρα μας.

Σταθ­μός στη λεγό­με­νη απο­κομ­μου­νι­στι­κο­ποί­η­ση είναι οι νόμοι που ψηφί­στη­καν μετά την ανα­τρο­πή του φιλο­ρώ­σου Β. Για­νου­κό­βιτς το 2014, με την ανοι­χτή επέμ­βα­ση ΗΠΑ, ΕΕ, ΝΑΤΟ και τη στή­ρι­ξη εθνι­κι­στών και φασι­στών του «Δεξιού Τομέα» και του κόμ­μα­τος «Ελευ­θε­ρία». Η νομο­θε­σία αυτή, στο όνο­μα της «δημο­κρα­τί­ας» και του «φιλε­λευ­θε­ρι­σμού», «κού­μπω­νε» μια χαρά με τον αντι­κομ­μου­νι­σμό της ΕΕ και σφρά­γι­ζε το «δια­βα­τή­ριο» για τη στε­νό­τε­ρη συνερ­γα­σία της Ουκρα­νί­ας με τις ευρω­α­τλα­ντι­κές δομές.

Αξιο­ποι­ή­θη­κε ταυ­τό­χρο­να ως άλλο­θι για το χτύ­πη­μα του ρωσό­φω­νου κυρί­ως πλη­θυ­σμού, ενά­ντια στον οποίο επι­στρα­τεύ­τη­καν και τα φασι­στι­κά τάγ­μα­τα που ανα­συ­γκρο­τή­θη­καν, με τις ευλο­γί­ες του κράτους.

Στις 9 Απρί­λη 2015, το ουκρα­νι­κό Κοι­νο­βού­λιο, με πρω­θυ­πουρ­γό τον εθνι­κι­στή Αρσέ­νι Για­τσε­νιούκ, ψήφι­σε ένα μπα­ράζ νόμων για την «απο­κομ­μου­νι­στι­κο­ποί­η­ση», που απα­γο­ρεύ­ουν την προ­ώ­θη­ση των συμ­βό­λων των «κομ­μου­νι­στι­κών και των εθνι­κο­σο­σια­λι­στι­κών ολο­κλη­ρω­τι­κών καθε­στώ­των», ανα­πα­ρά­γο­ντας την αντι­δρα­στι­κή θεω­ρία των «δύο άκρων». Μία από τις βασι­κές δια­τά­ξεις του νομο­σχε­δί­ου ήταν ο χαρα­κτη­ρι­σμός της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης ως «εγκλη­μα­τι­κού και τρο­μο­κρα­τι­κού καθεστώτος».

Η νομο­θε­σία απα­γό­ρευε τη χρή­ση των κομ­μου­νι­στι­κών συμ­βό­λων και της προ­πα­γάν­δας. Οι ανα­φο­ρές σε απα­γό­ρευ­ση της δρά­σης ναζι­στι­κών και φασι­στι­κών ομά­δων όχι μόνο δεν υλο­ποι­ή­θη­καν ποτέ αλλά με τη στή­ρι­ξη του κρα­τι­κού μηχα­νι­σμού, οι ομά­δες αυτές γιγα­ντώ­θη­καν και έγι­ναν τμή­μα του.

Στις 15 Μάη 2015, ο τότε Πρό­ε­δρος, Πέτρο Πορο­σέν­κο, υπέ­γρα­ψε το σύνο­λο των νόμων, οι οποί­οι προ­έ­βλε­παν συνο­πτι­κά τα εξής:

Ν. 2558 «Σχε­τι­κά με την κατα­δί­κη των κομ­μου­νι­στι­κών και των εθνι­κο­σο­σια­λι­στι­κών (ναζι­στι­κών) ολο­κλη­ρω­τι­κών καθε­στώ­των στην Ουκρα­νία και την απα­γό­ρευ­ση της προ­πα­γάν­δας, των συμ­βό­λων τους».

Ν. 2538 «Σχε­τι­κά με την πρό­σβα­ση σε αρχεία των κατα­σταλ­τι­κών γρα­φεί­ων του κομ­μου­νι­στι­κού ολο­κλη­ρω­τι­κού καθε­στώ­τος, 1917 — 1991».

Ν. 2539 «Για τη διαιώ­νι­ση της νίκης κατά του ναζι­σμού στον Β΄ Παγκό­σμιο Πόλε­μο, 1939 — 1945».

Ν. 2540 «Σχε­τι­κά με το νομι­κό καθε­στώς και τιμώ­ντας τη μνή­μη του αγω­νι­στή για την ανε­ξαρ­τη­σία της Ουκρα­νί­ας στον 20ό αιώνα».

Η νομο­θε­σία έθε­τε περί­ο­δο έξι μηνών για την αφαί­ρε­ση των κομ­μου­νι­στι­κών μνη­μεί­ων (εκτός από τα μνη­μεία του Β΄ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου) και την αντι­κα­τά­στα­ση της ονο­μα­σί­ας των δημό­σιων χώρων με ανα­φο­ρά στον κομ­μου­νι­σμό. Το 2016, 51.493 οδοί και 987 πόλεις και χωριά είχαν μετο­νο­μα­στεί και 1.320 μνη­μεία του Λένιν και 1.069 άλλων σημα­ντι­κών κομ­μου­νι­στών είχαν αφαι­ρε­θεί ή βανδαλιστεί.

Στις 24 Ιού­λη 2015 τέθη­κε εκτός νόμου το ΚΚ Ουκρα­νί­ας και κάθε κομ­μου­νι­στι­κή οργάνωση.

Η νομο­θε­σία επί­σης χορή­γη­σε ειδι­κό καθε­στώς για τους βετε­ρά­νους του «αγώ­να για την ανε­ξαρ­τη­σία της Ουκρα­νί­ας» από το 1917 έως το 1991, δηλα­δή πρω­τί­στως τους εθνι­κι­στές — συνερ­γά­τες των ναζί στην κατε­χό­με­νη Ουκρα­νία στον Β΄ Παγκό­σμιο Πόλε­μο.

Υπό διωγ­μό μπή­καν τα σύμ­βο­λα, όπως η σημαία της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης, η σημαία της Ουκρα­νι­κής Σοβιε­τι­κής Σοσια­λι­στι­κής Δημο­κρα­τί­ας και των 14 υπό­λοι­πων Δημο­κρα­τιών, το κρα­τι­κό έμβλη­μα της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης και τα εμβλή­μα­τα των Δημο­κρα­τιών, ο ύμνος της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης, το κόκ­κι­νο αστέ­ρι, το σφυ­ρο­δρέ­πα­νο, εικό­νες των ηγε­τών των κομ­μου­νι­στών, του Λένιν και του Στά­λιν ειδικά.

Τα περισ­σό­τε­ρα μέρη που άλλα­ξαν ονό­μα­τα, βρί­σκο­νταν στην περιο­χή του Ντον­μπάς στην Ανα­το­λι­κή, στην Κεντρι­κή και τη Νότια Ουκρα­νία, που την περί­ο­δο του πατριω­τι­κού αντι­φα­σι­στι­κού αγώ­να σήκω­σαν το μεγα­λύ­τε­ρο βάρος.

Τριά­ντα χρό­νια μετά τις ανα­τρο­πές, ο αντι­κομ­μου­νι­σμός από τη μια και από την άλλη πλευ­ρά δεί­χνει τι είναι αυτό που τους φοβί­ζει περισ­σό­τε­ρο και τους στοι­χειώ­νει ακό­μα: Η ανω­τε­ρό­τη­τα των επι­τευγ­μά­των του σοσια­λι­σμού, παρά τα λάθη και τις αδυ­να­μί­ες στην πορεία της οικο­δό­μη­σης, όπως και το γεγο­νός ότι επί 70 σχε­δόν χρό­νια Ρώσοι και Ουκρα­νοί έζη­σαν κάτω από την ίδια στέ­γη του πρώ­του εργα­τι­κού κρά­τους, είναι καρ­φί στο μάτι των ιμπε­ρια­λι­στών και φάρος στους αγώ­νες των λαών για την πραγ­μα­τι­κή διέ­ξο­δο από τον ιμπε­ρια­λι­στι­κό πόλεμο.

Δ. Κ.
Πηγή: Ριζο­σπά­στης 12–13 Μάρτη

«Τσε Γκε­βά­ρα, πρε­σβευ­τής της Επα­νά­στα­σης», του Νίκου Μόττα