Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Ο Αϊ-Νικόλας των Ελλήνων

Γρά­φει ο Ηρα­κλής Κακα­βά­νης //

Από την πρώ­τη βδο­μά­δα του Δεκέμ­βρη ο «Αϊ-Νικό­λας έρχε­ται τα χιό­νια φορ­τω­μέ­νος». Ο χει­μώ­νας αρχί­ζει να γίνε­ται δυνα­τός. Αρχί­ζουν οι μεγά­λες κακο­και­ρί­ες, ξεσπούν στις θάλασ­σες θύελ­λες απ’ όλες τις κατευ­θύν­σεις. Ισως γι’ αυτό ο Aγιος Νικό­λα­ος , που συνέ­πε­σε να γιορ­τά­ζε­ται αυτή την επο­χή, λατρεύ­τη­κε τόσο πολύ, αφού θεω­ρή­θη­κε προ­στά­της των ναυ­τι­κών. Η σύν­δε­ση αυτή στη­ρί­χτη­κε σε ένα «περι­στα­τι­κό» που ανα­φέ­ρε­ται στο συνα­ξά­ρι του μητρο­πο­λί­τη Μύρων που αγιο­ποι­ή­θη­κε. Ταξί­δευε με πλοίο προς τους ιερούς τόπους, έπια­σε φουρ­τού­να και με την προ­σευ­χή του ησύ­χα­σε τη θαλασ­σο­τα­ρα­χή και σώθη­κε το πλοίο και οι πλέ­ο­ντες από πνιγ­μό, ενώ ανα­στή­θη­κε και ένας ναύ­της που είχε πέσει από το κατάρ­τι στο κατά­στρω­μα κατά τη διάρ­κεια της τρι­κυ­μί­ας. Επί­σης, ανα­φέ­ρο­νται και άλλες «δια­σώ­σεις» αθώ­ων και πάρα πολ­λές είναι οι διη­γή­σεις για τα θαύ­μα­τά του. Γι’ αυτό και συχνή η επί­κλη­ση για τη βοή­θειά του «Αγιε Νικό­λα, βοή­θα με!», με την προ­ϋ­πό­θε­ση για τη βοή­θειά του «Κού­να και συ το χέρι σου».

Πάνω απ’ όλα ο Aγιος Νικό­λα­ος είναι κύριος των ανέ­μων και της τρι­κυ­μί­ας. «Αντι­κα­τέ­στη­σε» στη συνεί­δη­ση του λαού τον Ποσει­δώ­να και κατέ­λα­βε και τους ναούς του. Για το λαό μας μάλι­στα ο Aγιος Νικό­λα­ος δεν είναι ο ονο­μα­στός μητρο­πο­λί­της των Μύρων της Μ. Ασί­ας, αλλά κάποιος που ασκού­σε το επάγ­γελ­μα του θαλασ­σι­νού. Λέγε­ται μάλι­στα ότι επι­νό­η­σε το πηδά­λιο κάνο­ντας πιο ασφα­λή τα ταξί­δια των πλοί­ων. Ως καρα­βο­κύ­ρη παρι­στά­νουν τον άγιο και οι αγιογράφοι.

Ο Αγιος Νικόλαος ρίχνει από το παράθυρο χρήματα στη φτωχή οικογένεια (ιταλική απεικόνιση)

Ο Αγιος Νικό­λα­ος ρίχνει από το παρά­θυ­ρο χρή­μα­τα στη φτω­χή οικο­γέ­νεια (ιτα­λι­κή απεικόνιση)

Επί­σης, λέγε­ται ότι φρό­ντι­ζε τους φτω­χούς και ανα­φέ­ρο­νται μυστι­κές επι­σκέ­ψεις του σε σπί­τια φτω­χών όπου τους πετού­σε που­γκιά με χρή­μα­τα για να τους βοη­θή­σει. Αυτό το γεγο­νός μαζί με τη συχνή θαυ­μα­τουρ­γι­κή του παρέμ­βα­ση, από το στό­μα των ναυ­τι­κών μετα­δό­θη­κε στο γνω­στό κόσμο και δημιουρ­γή­θη­κε σιγά σιγά ο «πόθος» — ελπί­δα επί­σκε­ψης στα σπι­τι­κά των φτω­χών ανθρώ­πων. Αυτή η ελπί­δα επί­σκε­ψης του Αϊ-Νικό­λα ανα­μεί­χθη­κε με παλιούς ειδω­λο­λα­τρι­κούς μύθους του βορ­ρά, με παρα­δό­σεις ευρω­παϊ­κών λαών, μεταλ­λά­χθη­κε στην Αμε­ρι­κή στα εργα­στή­ρια της «Coca Cola» και γεν­νή­θη­κε ένας νέος άγιος, ο Αϊ-Βασί­λης που καμιά σχέ­ση δεν έχει πλέ­ον ούτε με τον Αϊ-Νικό­λα ούτε με το Βασί­λειο το Μέγα. Αυτός ο και­νού­ριος άγιος με τη βοή­θεια των ΜΜΕ κυριαρ­χεί στη ζωή μικρών και μεγάλων.

Η διά­δο­ση των ονομάτων

Θαλασ­σο­δαρ­μέ­νος και θαλασ­σο­θρεμ­μέ­νος ο λαός ακού­μπη­σε την ελπί­δα του στον Αϊ-Νικό­λα. Εχτι­σε εκκλη­σί­ες προς τιμήν του και έδω­σε το όνο­μά του στα παι­διά του. Πέμ­πτο στη γενι­κή κατά­τα­ξη (5.300 εμφα­νί­σεις σε δείγ­μα 78.017 ανδρι­κών ονο­μά­των) και σε πολ­λά νησιά πρώ­το σε δημο­τι­κό­τη­τα (νίκη + λαός (< λεώς)· νίκη του λαού). Εντε­κα εμφα­νί­σεις έχει ο τύπος Νίκος, από μία το Νικό­λας και Νικο­λά­κης. Αρκε­τά είναι και τα θηλυ­κά παρά­γω­γα του ονό­μα­τος: Νικο­λά­κη (2 εμφα­νί­σεις σε δείγ­μα), Νικο­λία (1 εμφά­νι­ση), Νικο­λα­ΐς (3 εμφα­νί­σεις), Νικο­λάια (1 εμφά­νι­ση), Νικο­λα (1 εμφά­νι­ση), Νικο­λί­τσα (13 εμφα­νί­σεις) — ιδιαί­τε­ρα δημο­φι­λές στην Αχα­ΐα. Τα Νικο­λί­να, Νικο­λού­δα, όπως και το ανδρι­κό Νικο­λέ­τος δεν εμφα­νί­ζο­νται στο δείγ­μα, αλλά χρη­σι­μο­ποιού­νται. Το όνο­μα Νικο­λέ­τα (1.197 εμφα­νί­σεις) είναι γαλ­λι­κό και προ­έρ­χε­ται από το Νικό­λα­ος (< Nicolette υπο­κο­ρι­στι­κό του Nicole, θηλυ­κό του Nicola/ Nicholas).

Ανα­λυ­τι­κά για το διε­θνές ταξί­δι του αγί­ου Νικο­λά­ου και τη «γέν­νη­ση« του Santa Claus έγρα­ψα στον «Ριζο­σπά­στη».

 

(Στη φωτό εξω­φύλ­λου, βουλ­γά­ρι­κη απει­κό­νι­ση του αγί­ου Νικο­λά­ου να σώζει ναυτικούς)

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο