Κείμενο Τασσώ Γαΐλα //
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια
Όπως κάθε χρόνο, ο Δήμος Πειραιά τιμώντας τη μνήμη των θυμάτων του βομβαρδισμού της πόλης την 11η Ιανουαρίου 1944, τέλεσε, το Σάββατο, επιμνημόσυνη δέηση στο Δημοτικό Νεκροταφείο «Ανάσταση».(Site:Pireas2day). Να θυμίσω ότι στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έγιναν στον Πειραιά 239 βομβαρδισμοί και σ’ αυτούς έχασαν τη ζωή τους 859 άνθρωποι. Όμως τα δύο τρίτα των θυμάτων των βομβαρδισμών χάθηκαν στο βομβαρδισμό της 11ης Ιανουαρίου 1944.
Εκείνη η «μαύρη» μέρα του Γενάρη του 1944, πριν από 76 χρόνια, έχει μείνει άσβεστη στη μνήμη όλων των Πειραιωτών, καθώς υπολογίζεται ότι έχασαν τη ζωή τους περίπου 700 άμαχοι πολίτες, όλων των ηλικιών, καταστράφηκαν ολοσχερώς ή υπέστησαν μεγάλες ζημιές κτίρια και υποδομές, ενώ δημιουργήθηκε μεγάλο προσφυγικό ρεύμα προς την Αθήνα (Πηγή: Γ. Χατζημανωλάκης «Ο Πειραιάς και η ιστορική διαδρομή του 2600 π.Χ‑2009 μ.Χ.»).
Αυτού του φονικού βομβαρδισμού του 1944 είχε προηγηθεί ο άλλος πρώτος μεγάλος βομβαρδισμός του λιμανιού στις 6 Απριλίου 1941, με την έναρξη της γερμανικής επίθεσης κατά της Ελλάδας,όταν το επίνειο είχε γνωρίσει και πάλι την απόλυτη φρίκη.
***
«Ο βομβαρδισμός του λιμανιού του Πειραιά». Έργο τέχνης που συμβολίζει ακριβώς ό,τι και ο διάσημος πίνακας του Πάμπλο Πικάσο ‘Γκουέρνικα’. Με… μερικές διαφορές. Ο Πικάσο και η Γκουέρνικα του είναι διάσημοι και το έργο ο ζωγράφος το φιλοτέχνησε εμπνευσμένος από τον βομβαρδισμό της ισπανικής πόλης Guernica από τους Γερμανούς μόνο που το γεγονός το διάβασε στην εφημερίδα. Απεναντίας ο Κρυστάλλης άγνωστος ζωγράφος, άγνωστο και το έργο του βίωσε ο ίδιος τον βομβαρδισμό κι αυτόν και τον πρώτο τον συμμαχικό.
6 Απρίλη 1941. Ο πρώτος , λοιπόν,μεγάλος βαμβαρδισμός του λιμανιού του Πειραιά. Απόλυτος τρόμος και φρίκη που αποτυπώνονται στην κραυγή της μητέρας με το μωρό στην αγκαλιά και δυο άλλα μικρά να κρατούν τις φούστες της με τον τρόμο χαραγμένο στα προσωπάκια τους. Πίσω ακολουθεί ο πατέρας με λιγοστά από τα πράγματα τους σε ένα μπόγο στην πλάτη.Φοράει ένα κασκέτο στο κεφάλι άρα ήταν μάλλον εργάτης ή ναυτικός. Ή οικογένεια τρέχει για τηνΑθήνα ενώ γύρω τους φλέγονται τα πάντα. Το φλεγόμενο σκάφος πίσω από τονπατέρα είναι το ‘Κλάν Φράϊζερ’.
Η φρίκη του βομβαρδισμού του Πειραιά ζωγραφισμένη από τον Ανδρέα Κρυστάλλη…
***
Ανδρέας Κρυστάλλης. Γεννήθηκε πρωτοχρονιά του 1911 στις Κυδωνίες της Μικράς Ασίας σε εύπορη οικογένεια που έχασε τα πάντα με τον ξεριζωμό του ’22. Η οικογένεια θα εγκατασταθεί πρώτα στη Λέσβο και μετά στον Πειραιά. Άσχημες οικονομικές συνθήκες, ο νεαρός Ανδρέας θα καταταγεί στο Βασιλικό Ναυτικό όπου υπηρετούσε ο μεγαλύτερος αδελφός του αλλά κατόπιν τα παρατάει για να ασχοληθεί με το μεγάλο του πάθος την ζωγραφική. Θα σπουδάσει στο Παρίσι ζωγραφική 3 χρόνια και με την επιστροφή του εγκαταστάσθηκε και πάλι στον Πειραιά. Όπως αναφέρει ο γνωστός κριτικός τέχνης από την Λέσβο, ο Μίλτης Παρασκευαΐδης ο Α.Κ., έκανε πολλές εκθέσεις έργων του στην Αθήνα αλλά και στην Λέσβο. Παρόλα αυτά τα έργα του που έχουν διασωθεί είναι ελάχιστα.
Τύπος μοναχικός ο ιμπρεσιονιστής δημιουργός , και δυστυχώς με την ασθένεια των καλλιτεχνών του μεσοπολέμου, ουσίες και ποτό θα νοσηλευτεί για λίγο κι αμέσως μετά τονπόλεμο ‑το 1945- στο Δρομοκαίτειο Ίδρυμα. Εκεί θα ξαναπάει το 1948 από όπου και θα εξέλθει το 1949 ‘εν τη αυτή κατάσταση’ όπως αναφέρει ο σχολιασμός στο ειδικό φάκελλο του Ιδρύματος. Απεβίωσε λίγο αργότερα και πάλι Πρωτοχρονιά ‑όπως κι όταν γεννήθηκε- , Πρωτοχρονιά του 1951 σε ηλικία μόλις των 40 χρόνων σε απόλυτη μοναξιά στον Πειραιά.
Προσωπογραφίες και θαλασσογραφίες τα κύρια θέματα των δημιουργιών του σε ελαιογραφίες και ακουαρέλες. Ζωγράφος λυρικός και προσωπικός.
Μικρή αναφορά σε έναν σημαντικό αλλά ξεχασμένο ζωγράφο μας που το έργο του ‘Ο βομβαρδισμός του Πειραιά’ συμβολίζει ότι και η ‘Guernica’ του διάσημου Πικάσο.
Στο αφιέρωμα και 2 θαλασσογραφίες του καλλιτέχνη. Θέμα: Πειραιάς.
