Ο κουλουράς που δεν έγινε εφοπλιστής και το χαμίνι που διοίκησε την Ford

Κάποιο από τα γνω­στά και έγκρι­τα αστι­κά ΜΜΕ θυμή­θη­κε –ποιος ξέρει για­τί … (ρητο­ρι­κή η ερώ­τη­ση) τον υπο­τι­θέ­με­νο διά­λο­γο του Ωνά­ση με έναν πλα­νό­διο κου­λου­ρά “που έμει­νε ‑λέει στην ιστο­ρία”, ως “απρό­σμε­νη κατά­λη­ξη και ένα ρίσκο που δεν πάρ­θη­κε ποτέ”.

Είναι γνω­στό –γρά­φει ότι “ο Αρι­στο­τέ­λης Ωνά­σης ήταν υπέρ των ρίσκων καθώς θεω­ρού­σε ότι απο­τε­λού­σαν έναν σημα­ντι­κό τρό­πο να εξε­λι­χθείς επαγγελματικά”

Όταν –λοι­πόν μπλα-μπλα …είχε την Ολυ­μπια­κή, αγό­ρα­ζε κάθε μέρα ένα κου­λού­ρι από τον ίδιο κου­λου­ρά. Πάει λοι­πόν μια μέρα ο Ωνά­σης και λέει του κουλουρά:

— Αν βρω αν ο αριθ­μός των κου­λου­ριών που έχεις είναι μονός ή ζυγός, θα μου δώσεις όλα τα κου­λού­ρια σου. Αν όμως δεν το βρω, θα σου δώσω 5.000 δραχ­μές (εκεί­νη την επο­χή με τόσα χρή­μα­τα μπο­ρού­σε να αγο­ρά­σει κανείς ένα δια­μέ­ρι­σμα) — και απα­ντά­ει ο κουλουράς:

— ”Μα θα χάσω όλα τα κου­λού­ρια μιας μέρας… Και απα­ντά­ει ο Ωνά­σης: ”Γι’ αυτό θα μεί­νεις για πάντα κουλουράς…”

Ηθι­κό δίδαγ­μα –μην αγω­νί­ζε­σαι για τη ζωή, για την τάξη σου, για το δίκιο, για να γίνει η γη κόκ­κι­νη, αφού μπο­ρείς να τα λύσεις όλα εδώ και τώρα και να γίνεις επιχειρηματίας.

Τέτοια ανέκ­δο­τα, υπάρ­χουν 10άδες: λένε πως μια μέρα ο Χέν­ρυ Φόρντ (ναι! αυτός της Ford Motor Company του 1903, που πρώ­τος εφάρ­μο­σε στη γραμ­μή παρα­γω­γής το σύν­θη­μα “επί­τευ­ξη μέγι­στης κερ­δο­φο­ρί­ας”) έκα­νε ένα πεί­ρα­μα: πέτα­ξε μια πεντά­ρα στο χώμα και περί­με­νε… Κανέ­νας δεν έμπαι­νε στον κόπο να την μαζέ­ψει, μέχρι που ένα χαμί­νι την πήρε στα χέρια του. Και τότε ο Φόρντ ανα­φώ­νη­σε ΝΑΙ! ohh Yes!! Αυτός είναι ο άνθρω­πός μου για­τί “ξέρει να εκτι­μά­ει τα μικρο­πράγ­μα­τα” και τον έκα­νε διευ­θυ­ντή στο εργοστάσιο.

Ούνα φάτσα, ούνα ράτσα

Ο μεγα­λο­ε­φο­πλι­στής Αρι­στο­τέ­λης Ωνά­σης αρπά­ζο­ντας ως λεία 100 πλοία «Λίμπερ­τυ» και  7 δεξα­με­νό­πλοια τύπου «Τ2» που αγο­ρά­στη­καν με την εγγύ­η­ση του Ελλη­νι­κού Δημο­σί­ου, επαι­νεί το ρόλο των Αμε­ρι­κα­νών και Άγγλων ιμπε­ρια­λι­στών, προ­βάλ­λο­ντας ότι οι εφο­πλι­στές και ενιαία η αστι­κή τάξη πρέ­πει να απο­δε­χτούν τις προ­τά­σεις του, προ­κει­μέ­νου να επι­φέ­ρουν πλήγ­μα στον ταξι­κό τους αντί­πα­λο, το ΚΚΕ και το ταξι­κό εργα­τι­κό κίνη­μα για να συμ­με­τά­σχει και στη μοι­ρα­σιά των μετα­πο­λε­μι­κών παρο­χών του αστι­κού κρά­τους στους εφοπλιστές.

Μετά τον πόλε­μο, η ταξι­κή πάλη συνε­χί­ζε­ται και κορυ­φώ­νε­ται με την περί­φη­μη δίκη της ΟΕΝΟ, το 1948. Εκεί όπου με χαλ­κευ­μέ­νες κατη­γο­ρί­ες διώ­κο­νται στε­λέ­χη, για τη συν­δι­κα­λι­στι­κή τους δρα­στη­ριό­τη­τα, αλλά και για τους πολι­τι­κούς αγώ­νες τους. Όλη αυτή την περί­ο­δο η πρω­το­πό­ρα δρά­ση των κομ­μου­νι­στών ανα­δει­κνύ­ε­ται και μέσα απ’ τις γραμ­μές της ΟΕΝΟ. Απ’ την άλλη το κεφά­λαιο τον εκμε­ταλ­λεύ­ε­ται, με κάθε τρό­πο, και μοι­ρά­ζει τη λεία. Θησαυ­ρί­ζει εισπράτ­το­ντας ασφά­λι­στρα και ναύ­λους. Όπως σε κάθε μοί­ρα­σμα κερ­δών, δημιουρ­γεί­ται εσω­τε­ρι­κή δια­μά­χη ανά­με­σά τους, ενώ έρχο­νται στο φως της δημο­σιό­τη­τας στοι­χεία για τους τρό­πους και τις «μεθό­δους» της συναλ­λα­γής του αστι­κού κρά­τους — εφοπλιστών.

Δεί­τε: Ηρω­ι­κές στιγ­μές από την ιστο­ρία της αδυ­σώ­πη­της πάλης ανά­με­σα στους ναυ­τερ­γά­τες και τους εφοπλιστές

Ιδιαί­τε­ρη και εξαι­ρε­τι­κά «θερ­μή» ήταν η σχέ­ση δικτα­τό­ρων — εφο­πλι­στών. Μια σχέ­ση αμφί­δρο­μη που περι­λάμ­βα­νε φιλο­φρο­νή­σεις και εκδη­λώ­σεις συμπά­θειας εκα­τέ­ρω­θεν. Ορι­σμέ­νες από τις πιο χαρα­κτη­ρι­στι­κές στιγ­μές αυτής της σχέ­σης κατα­γρά­φου­με παρακάτω…

Στις 12 Μάη 1967 ο μεγα­λο­ε­φο­πλι­στής Ιωάν­νης Λάτσης σε επι­στο­λή του στην ελβε­τι­κή εφη­με­ρί­δα «Βήμα της Γενεύ­ης» έγραφε:

«Οσον αφο­ρά τους στρα­τιω­τι­κούς, οίτι­νες έλα­βον από καρ­διάς και εν συνει­δή­σει την από­φα­σιν να σώσουν την τελευ­ταί­αν στιγ­μήν τον τόπον τους προ της ολο­κλη­ρω­τι­κής εξα­φα­νί­σε­ώς του από τον δυτι­κόν κόσμον (…) οι πλεί­στοι εξ αυτών επο­λέ­μη­σαν κατά τον δεύ­τε­ρον παγκό­σμιον πόλε­μον εις το αλβα­νι­κόν μέτω­πον (…). Με αυτό το πνεύ­μα επο­λέ­μη­σαν, εν συνε­χεία μέχρι του 1950 τον ερυ­θρόν φασι­σμόν και φέρουν ακό­μη τα ουλών των πλη­γών των. Είναι, λοι­πόν, πολύ φυσι­κόν να μην εδί­στα­σαν να αγω­νι­σθούν άλλην μιαν φοράν δι’ αυτήν την ιδέ­αν της ελευ­θε­ρί­ας που απο­τε­λεί το ιδα­νι­κό του δυτι­κού μας κόσμου εις την οποί­αν πιστεύ­ουν (…) είμαι βέβαιος, εάν οι αξιω­μα­τι­κοί αυτοί ακο­λου­θή­σουν τας φρο­νί­μους συμ­βου­λάς του Βασι­λέ­ως μας και του πρω­θυ­πουρ­γού των και εάν εφαρ­μό­σουν το εξαγ­γελ­θέν πρό­γραμ­μα της κυβερ­νή­σε­ως, θα δυνη­θούν να προ­σφέ­ρουν εις την Ελλά­δα την μεγα­λυ­τέ­ραν υπη­ρε­σί­αν που πολί­ται Ελλη­νες προ­σέ­φε­ραν από της απε­λευ­θε­ρώ­σε­ώς της το 1821, υπη­ρε­σί­αν ήτις θα είναι όμοια εκεί­νης που προ­σέ­φε­ρεν η Ελλά­δα εις τον κόσμον κατά τον πόλε­μον ενα­ντί­ον του φασι­σμού το 1940. Μετά την προ­σω­ρι­νήν περί­ο­δον αυτήν ο λαός κλη­θη­σό­με­νος εις τα κάλ­πας θα δώση την απά­ντη­σίν του εις εκεί­νους που κάμνουν έκκλη­σιν δι’ ελευ­θε­ρί­αν, διά να είναι ελεύ­θε­ροι να την καταρ­γή­σουν» («Μακε­δο­νία», 13.5.1967).

Στις 24 Ιού­νη 1967, ο εφο­πλι­στής και τρα­πε­ζί­της Στρα­τής Ανδρε­ά­δης δήλω­νε στον ξένο Τύπο ότι «η εθνι­κή κυβέρ­νη­σις απο­κα­τέ­στη­σε πλή­ρη και από­λυ­τον ομα­λό­τη­τα εις την χώραν» («Μακε­δο­νία», 25.6.1967). Ο ίδιος, με την ιδιό­τη­τα του προ­έ­δρου της Ενω­σης Ελλή­νων Εφο­πλι­στών, προ­σφω­νώ­ντας τον Γεώρ­γιο Παπα­δό­που­λο σε συγκέ­ντρω­ση των εφο­πλι­στών στις 19 Μάρ­τη 1968, είπε:

«Η ανά­λη­ψις των ευθυ­νών της δια­κυ­βερ­νή­σε­ως της χώρας υφ’ υμών και των άξιων συνερ­γα­τών σας ήρκε­σε διά να επι­κρα­τή­σει αλη­θής γαλή­νη επί των απα­ντα­χού της οικου­μέ­νης πλε­ό­ντων ελλη­νό­κτη­των πλοί­ων. (…) Ηδη οι ναυ­τι­κοί μας, απε­ρί­σπα­στοι από την δια­βρω­τι­κήν δρά­σιν των ερυ­θρο­κί­νη­των μισθο­φό­ρων επι­δί­δο­νται ειρη­νι­κώς εις τα επαγ­γελ­μα­τι­κά των έργα, καρ­πού­με­νοι εν ψυχι­κή ηρε­μία το προ­ϊ­όν των μόχθων των. Εκτι­μώ­μεν όλως ιδιαι­τέ­ρως το υπό της εθνι­κής κυβερ­νή­σε­ως επι­δει­χθέν ζωη­ρόν ενδια­φέ­ρον διά την ναυ­τι­λί­αν μας (…)» («Μακε­δο­νία», 20.3.1968).

Σε αυτήν τη συγκέ­ντρω­ση, ο Γ. Παπα­δό­που­λος απα­ντώ­ντας στα αιτή­μα­τα των εφο­πλι­στών απά­ντη­σε «Θα σας παρά­σχω το παν». «Παρα­κα­λώ­ντας» τους, δε, να σηκώ­σουν ελλη­νι­κή σημαία στα πλοία τους, υπο­σχό­ταν κάθε βοή­θεια στο εφο­πλι­στι­κό κεφά­λαιο: «Και εγώ, εάν δεν ημπο­ρώ να σας δώσω ψυχάς άλλας, πλην της ιδι­κής μου και των συνερ­γα­τών μου, τας οποί­ας σας προ­σφέ­ρω εκ προ­οι­μί­ου, θα σας προ­σφέ­ρω οποιαν­δή­πο­τε άλλην υλι­κήν συμπα­ρά­στα­σιν ζητή­σε­τε διά να θεμε­λιώ­σε­τε το μεγα­λεί­ον της μεγά­λης Ελλά­δος, να κυμα­τί­ζη η κυα­νό­λευ­κος εις τα πέρα­τα της οικου­μέ­νης (…) έλθε­τε προς ημάς και πέστε μας τι θέλε­τε. Εκ προ­οι­μί­ου σας βεβαιώ, ότι η κυβέρ­νη­σης θα σας το δώση» («Μακε­δο­νία», 20.3.1968).

Μια σει­ρά ακό­μα γνω­στών και μεγά­λων εφο­πλι­στών εξέ­φρα­σαν με διά­φο­ρους τρό­πους τη στή­ρι­ξή τους στο καθεστώς.

Ο Α. Ι. Χαν­δρής τον Ιού­νη του 1968 τηλε­γρα­φού­σε στον Παπα­δό­που­λο: «Τίθε­μαι εις την διά­θε­σιν της Εθνι­κής Κυβερ­νή­σε­ως ίνα συμπρά­ξω, εν τω μέτρω των δυνά­με­ών μου, διά την πραγ­μα­το­ποί­η­σιν των ορα­μα­τι­σμών της Εθνι­κής Επα­να­στά­σε­ως» («Ριζο­σπά­στης», 29.1.1977).

Στις 13 Σεπτέμ­βρη 1968 η εφη­με­ρί­δα «Μακε­δο­νία» δημο­σί­ευ­σε ρεπορ­τάζ από τις επι­σκέ­ψεις των εφο­πλι­στών Λαι­μού, Λεω­νί­δα και Αλέ­κου Γου­λαν­δρή στον γενι­κό γραμ­μα­τέα του υπουρ­γεί­ου Εμπο­ρι­κής Ναυ­τι­λί­ας. Με αφορ­μή ζητή­μα­τα που αφο­ρού­σαν τη ναυ­τι­κή εκπαί­δευ­ση, ο πρώ­τος ανα­γνώ­ρι­σε το «εθνο­σω­τή­ριο έργο της εθνι­κής κυβέρ­νη­σης» και οι έτε­ροι ευχα­ρί­στη­σαν το στέ­λε­χος της χού­ντας για το «ενδια­φέ­ρον και την απο­φα­σι­στι­κήν συμ­βο­λήν του εις την επί­λυ­σιν ζωτι­κών θεμά­των της εμπο­ρι­κής ναυτιλίας».

Ο Αρι­στο­τέ­λης Ωνά­σης, επί­σης, είχε παρα­χω­ρή­σει στον Γ. Παπα­δό­που­λο μια βίλα στο Λαγονήσι.

Οι εφο­πλι­στές, φυσι­κά, αξιο­ποί­η­σαν το ευνοϊ­κό νομο­θε­τι­κό πλαί­σιο και τα προ­νό­μια που τους προ­σέ­φε­ρε η δικτα­το­ρία, υψώ­νο­ντας την ελλη­νι­κή σημαία σε πλοία τους ή μετα­φέ­ρο­ντας την έδρα εται­ρειών τους στην Ελλά­δα. Εγρα­φε χαρα­κτη­ρι­στι­κά η εφη­με­ρί­δα «Μακε­δο­νία» στις 22 Απρί­λη 1969: «Εις την δύνα­μιν του ελλη­νι­κού εμπο­ρι­κού στό­λου προ­σε­τέ­θη­καν δύο νέα μεγα­θή­ρια. (…) Τα ανω­τέ­ρω πλοία (…) ανή­κουν δε εις την εται­ρεί­αν Νιάρ­χος και θα υψώ­σουν την κυα­νό­λευ­κον εις ένδει­ξιν ανα­γνω­ρί­σε­ως του μεγά­λου έργου της εθνι­κής κυβερ­νή­σε­ως διά την πρό­ο­δον της ελλη­νι­κής ναυτιλίας».

Η μεγα­λύ­τε­ρη όμως «επι­βρά­βευ­ση» και ανα­γνώ­ρι­ση της στή­ρι­ξης που παρεί­χε η δικτα­το­ρία στους εφο­πλι­στές ήρθε στις 3 Μάρ­τη 1972. Τότε, σε εκδή­λω­ση της Ένω­σης Ελλή­νων Εφο­πλι­στών, ο πρό­ε­δρός της διά­βα­σε ψήφι­σμα «διά του οποί­ου η τακτι­κή συνέ­λευ­σις της ενώ­σε­ως Ελλή­νων εφο­πλι­στών ανε­κή­ρυ­ξε τον κ. πρω­θυ­πουρ­γόν ισό­βιον επί­τι­μον πρό­ε­δρόν της, εις επί­ση­μον ανα­γνώ­ρι­σιν του αδιάλ­λει­πτου και θερ­μουρ­γού ενδια­φέ­ρο­ντος και της αμε­ρί­στου ηθι­κής συμπα­ρα­στά­σε­ως αυτού, μεθ΄ ων στορ­γι­κώς περι­βάλ­λει την ελλη­νι­κήν εμπο­ρι­κήν ναυ­τι­λί­αν» («Μακε­δο­νία», 4.3.1972).