Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Ο μήνας του …Αρη (Καλό μήνα…)

Γρά­φει ο Ηρα­κλής Κακα­βά­νης //

«Ήρθεν ο Μάρ­της ο διπρό­σω­πος, ο Ιανός της νεο­ελ­λη­νι­κής μυθο­λο­γί­ας επλά­κω­σε. Ήρθε συμ­φε­ρο­ντο­λό­γος και ζηλιά­ρης, πονό­ψυ­χος, αρχο­ντι­κός και τιμω­ρός άγριος· ειρω­νι­κός ανοι­χτό­καρ­δος και κλέ­φτης ασυ­νεί­δη­τος· φαντα­σμέ­νος εγω­ι­στής κι εκδι­κη­τής λυσ­σα­σμέ­νος, πηλα­λο­μού­ρης απί­στευ­τος και άπι­στος ανυπόφορος.
Λαέ ελλη­νι­κέ. Αν ήθε­λα ποτέ να σε χαρα­κτη­ρί­σω, δεν θα εμε­λε­τού­σα παρά την εικό­να που έκα­μες στο Μάρ­τη σου». 

Ανδρέ­ας Καρ­κα­βί­τσας «Ο Μάρ­της», 1895

Ο Μάρ­της, τρί­τος μήνας του έτους στο ημε­ρο­λό­γιό μας, ονο­μά­στη­κε έτσι προς τιμήν του ρωμαϊ­κού θεού του πολέ­μου Mars — του δικού μας Αρη – που ήταν γενάρ­χης των Ρωμαί­ων. Η παλιό­τε­ρη ονο­μα­σία του ήταν Primus (Πρώ­τος) και μέχρι το 152 μ.Χ. ήταν ο πρώ­τος μήνας του δεκά­μη­νου ρωμαϊ­κού έτους. Ο Ρωμύ­λος ήταν που μετο­νό­μα­σε το μήνα σε Martius (δηλα­δή του Mars, ο μήνας του Αρη). Οι πολε­μι­κές επι­χει­ρή­σεις άρχι­ζαν την άνοι­ξη γι’ αυτό και ο πρώ­τος ανοι­ξιά­τι­κος μήνας αφιε­ρώ­θη­κε στον πολε­μι­κό τους θεό. Την πρώ­τη Μάρ­τη τελού­σαν καθα­ρι­σμό, εξα­γνι­σμό ή καθα­για­σμό των όπλων.

Μια ενδια­φέ­ρου­σα άπο­ψη για την εμφά­νι­ση του Αρη στην κοι­νω­νι­κή εξέ­λι­ξη, κάνει ο Δημή­τρης Κανελ­λό­που­λος, γλωσ­σο­λό­γος, φοι­τή­σας επί μακρόν στα «Πέτρι­να Πανε­πι­στή­μια». Μέσα από μια σει­ρά παρα­δειγ­μά­των συν­δέ­ει το φώνη­μα «αρ» με τη γη και ειδι­κό­τε­ρα την αρο­τριώ­με­νη γη: «…εκεί­νοι που έβα­ναν στο χέρι αυτή την αρο­τριώ­με­νη γη, δεν μπο­ρού­σαν να είναι παρά “άρ παγες” που γι’ αυτό το λόγο έγι­ναν “άρ ιοι” (γαιο­κτή­μο­νες), και ίσως για τον ίδιο λόγο να είχαν εφευ­ρε­θεί “προς τιμω­ρί­αν” τους και οι “άρ πυιες”! Δε χρειά­ζο­νται και πολ­λά για να κατα­λά­βου­με πως η ανά­πτυ­ξη της γεωρ­γί­ας, χάρη στο αλέ­τρι και το υνί, εξα­σφά­λι­ζε την επι­βί­ω­ση της ομά­δας κι απο­τε­λού­σε την κύρια πηγή δια­τρο­φής της αφή­νο­ντας ακό­μα και περισ­σεύ­μα­τα για ανταλ­λα­γές. Είχα­νε φτά­σει πλέ­ον οι και­ροί για να μπουν οι ανθρώ­πι­νες κοι­νω­νί­ες για καλά στο στά­διο της ατο­μι­κής ιδιο­κτη­σί­ας όπου και η γη (η καλ­λιερ­γή­σι­μη, φυσι­κά) πέρα­σε κι αυτή στα χέρια των… προνομιούχων.

Εχο­ντας, λοι­πόν, δική τους την “αρ” αυτοί οι κύριοι, όντας δηλα­δή ιδιο­κτή­τες του πιο προ­σο­δο­φό­ρου για τότε μέσου παρα­γω­γής, πλου­τι­σμού και δύνα­μης ήτα­νε πολύ φυσι­κό να ξημε­ρω­θούν και “αρ χηγοί”, πραγ­μα­τι­κοί “άρ χοντες” με τους δού­λους τους και τα “αρ χοντι­κά” τους! Η κοι­νω­νία βασι­ζό­τα­νε πια σε “τάξεις” και σε “αρ χές” που οπωσ­δή­πο­τε έρχο­νταν από τα “αρχαία” χρό­νια, για­τί τα πράγ­μα­τα ήταν έτσι ανέ­κα­θεν και αιώνια!

Και, φυσι­κά, αφού ήταν αυτοί οι “αρ χηγοί” μια και ήταν όχι “αν άρ ιοι” δηλα­δή ακτή­μο­νες αλλά “άρ ιοι”, βεβαί­ως αυτοί ήτα­νε που απο­κλει­στι­κά και μόνο διέ­θε­ταν όλες τις “αρ ετές” του κόσμου κι απο­τε­λού­σαν τους “άρ ιστους” και τους “αρ ιστο­κρά­τες”, τους Αρ ιστο­μέ­νη­δες, τους Αρ ιστο­γεί­το­νες και δε συμ­μα­ζεύ­ε­ται… όλοι αυτοί οι “άρ ιοι” σαν πραγ­μα­τι­κοί “άρ ιοι” δεν μπο­ρεί να ήταν άσχε­τοι με τη γνω­στή θεω­ρία “περί ζωτι­κού χώρου”. Ετσι, η αστα­μά­τη­τη διεκ­δί­κη­ση και επα­να­διεκ­δί­κη­ση αυτής της “αρ” μονά­χα από ένα θεό μπο­ρού­σε να κατευ­θύ­νε­ται, ένα θεό που δε γινό­ταν να λέγε­ται αλλιώς παρά μονά­χα “Αρης”».

Στο λαϊ­κό, ελλη­νι­κό πολι­τι­σμό, οι ονο­μα­σί­ες που δόθη­καν στο μήνα σχε­τί­ζο­νται με τις αστα­θείς και­ρι­κές του συν­θή­κες που οφεί­λο­νται στην άστα­τη …ιδιω­τι­κή ζωή του Μάρ­τη. Καθώς τον μήνα αυτόν ξεκι­νά­ει η άνοι­ξη, μεγα­λώ­νει η μέρα, αρχί­ζει να ζεσταί­νει λίγο λίγο και η φύση βλα­σταί­νει, σε πολ­λά μέρη ο Μάρ­της ονο­μά­ζε­ται Ανοι­ξιά­της. Είναι και Γδάρ­της για το δρι­μύ του ψύχος και Παλου­κο­καύ­της καθώς πολ­λές φορές τα παρα­τε­τα­μέ­να του κρύα, ανα­γκά­ζουν τους χωρι­κούς, έχο­ντας εξα­ντλή­σει το από­θε­μά τους σε καυ­σό­ξυ­λα, να καί­νε ακό­μα και τα παλού­κια από τους φρά­χτες τους για να ζεστα­θούν. Λόγω της αστά­θειάς του ο Μάρ­της ονο­μά­ζε­ται επί­σης Κλα­ψο­μάρ­της και Πεντά­γνω­μος. Θεω­ρεί­ται ο καταλ­λη­λό­τε­ρος μήνας για φύτε­μα δέντρων, γι’ αυτό και σε πολ­λά μέρη λέγε­ται Φυτευ­τής. Τέλος, λόγω της γιορ­τής του Ευαγ­γε­λι­σμού λέγε­ται και Βαγγελιώτης.

Το Μάρ­τη ξεκι­νά και η άνοι­ξη με τη λεγό­με­νη «εαρι­νή ιση­με­ρία» (δηλ. την ίση χρο­νι­κή διάρ­κεια ημέ­ρας και νύχτας). Αν και έχει δια­μορ­φω­θεί  η κοι­νή πεποί­θη­ση ότι η Άνοι­ξη ξεκι­νά στις 21 Μάρ­τη, αυτό δεν είναι σωστό. Η ημε­ρο­μη­νία της εαρι­νής ιση­με­ρί­ας δεν είναι στα­θε­ρή. Στον προη­γού­με­νο αιώ­να μόνο 36 από τα 100 έτη συνέ­πε­σε σε αυτή την ημε­ρο­μη­νία. Η πρώ­τη μέρα της άνοι­ξης κατα­γρά­φε­ται μετα­ξύ της 19ης Μαρ­τί­ου και της 21ης Μαρ­τί­ου. Φέτος, 2016, η «εαρι­νή ιση­με­ρία» είναι στις 20 Μάρ­τη, στις 4.30 π.μ. Αυτό οφεί­λε­ται σε δύο λόγους: Κάθε έτος δεν έχει ακρι­βώς τις ίδιες μέρες (π.χ. δίσε­κτα έτη). Επι­πλέ­ον, η ελλει­πτι­κή τρο­χιά της Γης σε συν­δυα­σμό με την βαρυ­τι­κή έλξη των υπο­λοί­πων πλα­νη­τών αλλά­ζουν διαρ­κώς τον προ­σα­να­το­λι­σμό μας απέ­να­ντι στον Ήλιο.

Αρκε­τά στοι­χεία από τη λαο­γρα­φία του Μάρ­τη ενσω­μά­τω­σε ο Ορφέ­ας Περί­δης στο όμορ­φο τρα­γού­δι του με τίτλο «Μάρ­τιος.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο