Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

«Ο πάγος έσπασε, ο δρόμος χαράχτηκε»: 105 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

Εκα­τόν τέσ­σε­ρα χρό­νια συμπλη­ρώ­νο­νται σήμε­ρα από το σημα­ντι­κό­τε­ρο γεγο­νός της σύγ­χρο­νης ιστο­ρί­ας – τη Μεγά­λη Οκτω­βρια­νή Σοσια­λι­στι­κή Επα­νά­στα­ση του 1917. Η σπου­δαιό­τη­τα του έγκει­ται στο ότι απο­τέ­λε­σε ιστο­ρι­κά το πρώ­το συνει­δη­τό βήμα για το πέρα­σμα από τον καπι­τα­λι­σμό στον σοσια­λι­σμό, στην κατάρ­γη­ση της εκμε­τάλ­λευ­σης ανθρώ­που από άνθρω­πο. Στο σύν­θη­μα του Λένιν «ο πάγος έσπα­σε, ο δρό­μος χαρά­κτη­κε» συνο­ψί­ζε­ται το πέρα­σμα της κοι­νω­νι­κής εξέ­λι­ξης στην ανώ­τε­ρη βαθ­μί­δα της, το σοσια­λι­σμό, προ­ο­πτι­κή του οποί­ου είναι η ατα­ξι­κή κομ­μου­νι­στι­κή κοινωνία.

Ο Κόκ­κι­νος Οκτώ­βρης δεν ήταν ένα «πρα­ξι­κό­πη­μα» όπως επι­χει­ρούν να παρου­σιά­σουν τα γεγο­νό­τα του 1917 οι γρα­φί­δες της αστι­κής τάξης. Αντι­θέ­τως, απο­τέ­λε­σε δημιούρ­γη­μα της οργα­νω­μέ­νης πολι­τι­κής πάλης της εργα­τι­κής τάξης και των λαϊ­κών μαζών που με επι­κε­φα­λής το Κόμ­μα του Λένιν και των μπολ­σε­βί­κων έβα­λε την ανθρω­πό­τη­τα σε μια νέα ιστο­ρι­κή επο­χή. Πρό­κει­ται για την επο­χή του περά­σμα­τος από τον- ιστο­ρι­κά ξεπε­ρα­σμέ­νο- καπι­τα­λι­σμό στον σοσιαλισμό.

Η Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση επι­βε­βαί­ω­σε στην πρά­ξη το αδιαμ­φι­σβή­τη­το γεγο­νός ότι κινη­τή­ριος δύνα­μη της Ιστο­ρί­ας ήταν και είναι η ταξι­κή πάλη. «Η ιστο­ρία όλων των ως τα τώρα κοι­νω­νιών είναι ιστο­ρία ταξι­κών αγώ­νων» σημεί­ω­ναν στο Μανι­φέ­στο του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος οι Μαρξ και Ένγκελς, 70 περί­που χρό­νια πριν τον Οκτώ­βρη του 1917. Η ίδια η ιστο­ρία των κοι­νω­νι­κών συστη­μά­των επα­λη­θεύ­ει την ορθό­τη­τα της μαρ­ξι­στι­κής αντί­λη­ψης: το δου­λο­κτη­τι­κό σύστη­μα αντι­κα­τα­στά­θη­κε από το φεου­δαρ­χι­κό, το οποίο με την σει­ρά του ανα­τρά­πη­κε από την αστι­κή τάξη έπει­τα από μεγά­λες (αστι­κές) επα­να­στά­σεις με σημα­ντι­κό­τε­ρη τη Γαλ­λι­κή Επα­νά­στα­ση του 1789. Η Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση στη Ρωσία αλλά και οι άλλες σοσια­λι­στι­κές επα­να­στά­σεις που ακο­λού­θη­σαν σε μια σει­ρά χώρες ανέ­τρε­ψαν τον καπιταλισμό.

Όπως, όμως, συνέ­βη με κάθε κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κό σύστη­μα, έτσι και ο Σοσια­λι­σμός δεν επι­κρά­τη­σε μια κι’ έξω. Αυτό οφεί­λουν να το έχουν κατά νου όσοι με αντε­πι­στη­μο­νι­κό-αντι­ι­στο­ρι­κό τρό­πο κάνουν λόγο για το υπο­τι­θέ­με­νο «τέλος της Ιστο­ρί­ας» και την δήθεν ορι­στι­κή επι­κρά­τη­ση του καπι­τα­λι­σμού. Το πισω­γύ­ρι­σμα που συνέ­βη με τις αντε­πα­να­στα­τι­κές ανα­τρο­πές την περί­ο­δο 1989–1991 δεν ανα­τρέ­πει τις νομο­τέ­λειες της ταξι­κής πάλης, ούτε δια­γρά­φει την ανα­γκαιό­τη­τα και επι­και­ρό­τη­τα του Σοσια­λι­σμού. Αντι­θέ­τως μάλι­στα, η ανα­γκαιό­τη­τα και επι­και­ρό­τη­τα του Σοσια­λι­σμού ενι­σχύ­ε­ται και θα ενι­σχύ­ε­ται όσο βαθαί­νουν οι αντι­θέ­σεις και αντι­φά­σεις του καπι­τα­λι­στι­κού συστήματος.

Η αστι­κή τάξη και τα πάσης φύσης φερέ­φω­να της το γνω­ρί­ζουν αυτό. Αυτός είναι ο λόγος που φρο­ντί­ζουν συστη­μα­τι­κά, εδώ και χρό­νια, να δια­δώ­σουν απί­στευ­τα ψέμα­τα και ανα­κρί­βειες για τον σοσια­λι­σμό, να πετά­ξουν τόνους λάσπη ενά­ντια στην ΕΣΣΔ και τα σοσια­λι­στι­κά κρά­τη, να αμαυ­ρώ­σουν τη μαρ­ξι­στι­κή-λενι­νι­στι­κή κοσμο­θε­ω­ρία. Μέσα απ’ το βούρ­κο της αστι­κής προ­πα­γάν­δας ανα­δεί­χθη­κε το μεγα­λύ­τε­ρο ψέμα του αιώ­να: «Ο κομ­μου­νι­σμός απέ­τυ­χε όπου εφαρ­μό­στη­κε» ισχυρίζονται.

Το ψευ­δε­πί­γρα­φο και αντε­πι­στη­μο­νι­κό αυτό «επι­χεί­ρη­μα» της αστι­κής και μικρο­α­στι­κής οπτι­κής της ιστο­ρί­ας απο­κρύ­βει την αλή­θεια. Για δύο λόγους:

Πρώ­τον, διό­τι συγκα­λύ­πτει συνει­δη­τά ότι ο σοσια­λι­σμός που εγκα­θι­δρύ­θη­κε στην ΕΣΣΔ και τα άλλα σοσια­λι­στι­κά κρά­τη, ο σοσια­λι­σμός του 20ου αιώ­να που γνω­ρί­σα­με, απο­τε­λού­σε την ανώ­ρι­μη βαθ­μί­δα της κομ­μου­νι­στι­κής κοι­νω­νί­ας. Η σοσια­λι­στι­κή κοι­νω­νία στην ΕΣΣΔ (και στις άλλες χώρες που επι­κρά­τη­σε ο σοσια­λι­σμός) δεν απο­τε­λού­σε μια ώρι­μη, πλή­ρως δια­μορ­φω­μέ­νη σε όλες τις πλευ­ρές της κομ­μου­νι­στι­κή κοι­νω­νία. Ήταν μια κοι­νω­νία σε πρώ­ι­μο στά­διο ανά­πτυ­ξης – μια υπό κομ­μου­νι­στι­κή δια­μόρ­φω­ση κοι­νω­νία. Η αστι­κή προ­πα­γάν­δα σκό­πι­μα προ­σεγ­γί­ζει τον σοσια­λι­σμό του 20ου αιώ­να μέσα από το δια­στρε­βλω­μέ­νο πρί­σμα μιας «ιδα­νι­κής κομ­μου­νι­στι­κής κοι­νω­νί­ας», έτσι ουτώς ώστε ανα­δει­κνύ­ο­ντας λάθη και αδυ­να­μί­ες να σπι­λώ­σει την κομ­μου­νι­στι­κή προ­ο­πτι­κή και να βάλει εμπό­δια στην επα­να­στα­τι­κή δρά­ση της εργα­τι­κής τάξης.

Δεύ­τε­ρον, η απο­δε­δειγ­μέ­νη ιστο­ρι­κή αλή­θεια είναι πως ο σοσια­λι­σμός δεν απέ­τυ­χε. Αντι­θέ­τως, γέν­νη­σε πρω­τό­γνω­ρες κατα­κτή­σεις για την ανθρω­πό­τη­τα. Παρά τις όποιες αδυ­να­μί­ες, απο­δεί­χθη­κε στην πρά­ξη η ανω­τε­ρό­τη­τα του σοσια­λι­σμού ως κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κού συστή­μα­τος, φέρ­νο­ντας στο προ­σκή­νιο μια ανώ­τε­ρη οργά­νω­ση της κοι­νω­νί­ας, ριζι­κά δια­φο­ρε­τι­κή από τα προη­γη­θέ­ντα κοι­νω­νι­κά συστή­μα­τα. Ειδο­ποιός δια­φο­ρά του σοσια­λι­σμού από τα άλλα κοι­νω­νι­κά συστή­μα­τα υπήρ­ξε η κατάρ­γη­ση της εκμε­τάλ­λευ­σης ανθρώ­που από άνθρω­πο – η κατάρ­γη­ση, δηλα­δή, της μίσθω­σης ξένης εργα­τι­κής δύναμης.

Όσοι – είτε από άγνοια, είτε πολύ περισ­σό­τε­ρο από σκο­πι­μό­τη­τα- δια­λα­λούν την «απο­τυ­χία» του σοσια­λι­σμού καλού­νται να απα­ντή­σουν στα εξής ερωτήματα:

Σε ποιο σύστη­μα καθιε­ρώ­θη­κε μόνι­μη και στα­θε­ρή εργα­σία, νομο­θε­τι­κά κατω­χυ­ρω­μέ­νη στις 41 ώρες (36 για συγκε­κρι­μέ­νες ειδι­κό­τη­τες) την εβδομάδα;

Σε ποιο σύστη­μα η κοι­νω­νι­κή ασφά­λι­ση των εργα­ζό­με­νων ήταν καθο­λι­κή, δημό­σια και υπο­χρε­ω­τι­κή, με τις εισφο­ρές να προ­έρ­χο­νται από τον κρα­τι­κό προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό και τα κον­δύ­λια των επιχειρήσεων;

Ποιο άλλο σύστη­μα προ­έ­βλε­πε το νομι­κά κατο­χυ­ρω­μέ­νο (άρθρο 119 του Συντάγ­μα­τος της ΕΣΣΔ) δικαί­ω­μα της ξεκού­ρα­σης από την εργα­σία και των δια­κο­πών ανα­ψυ­χής, με παρο­χή ετή­σιων πλη­ρω­μέ­νων αδειών;

Σε ποιο σύστη­μα τα αγα­θά της Υγεί­ας και η Παι­δεί­ας ήταν καθο­λι­κά, δημό­σια και δωρε­άν; Πότε και που υπήρ­ξε κρα­τι­κό σύστη­μα προ­στα­σί­ας της υγεί­ας που παρεί­χε σε όλο τον πλη­θυ­σμό δωρε­άν πρό­λη­ψη και ιατρο­φαρ­μα­κευ­τι­κή περί­θαλ­ψη; Πότε και που εξα­λεί­φθη­κε τόσο γρή­γο­ρα ο αναλ­φα­βη­τι­σμός και οι μαθη­τές-φοι­τη­τές, σε όλες τις βαθ­μί­δες της εκπαί­δευ­σης, απο­λάμ­βα­ναν υψη­λού επι­πέ­δου δωρε­άν παροχές;

Ποιο σύστη­μα ανέ­δει­ξε, τόσο σύντο­μα και με τέτοια δυνα­μι­κή, μια καθυ­στε­ρη­μέ­νη αγρο­τι­κή- στο μεγα­λύ­τε­ρο τμή­μα της- χώρα σε πρω­το­πό­ρα υπερ­δύ­να­μη στους τομείς της τεχνο­λο­γί­ας και της επι­στή­μης; Ποιος κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κός σχη­μα­τι­σμός οδή­γη­σε, μέσα σε λίγες μόλις δεκα­ε­τί­ες, μια χώρα από το όργω­μα των χωρα­φιών με βόδια στην… κατα­σκευή του πρώ­του τεχνη­τού δορυ­φό­ρου και την κατά­κτη­ση του διαστήματος;

Σε ποιό σύστη­μα άνοι­ξε ο δρό­μος για την κοι­νω­νι­κή απε­λευ­θέ­ρω­ση της γυναί­κας απο­δί­δο­ντας της πλή­ρη πολι­τι­κά δικαιώ­μα­τα και καθιε­ρώ­νο­ντας ειδι­κούς νόμους προ­στα­σί­ας της εργα­ζό­με­νης μητέρας;

«Ναι, αλλά στον σοσια­λι­σμό δεν υπήρ­χε ελευ­θε­ρία» αντι­τεί­νουν, ως «ακρά­δα­ντο» επι­χεί­ρη­μα, οι απο­λο­γη­τές του καπι­τα­λι­σμού. Αλή­θεια, όμως, για ποια «ελευ­θε­ρία» κόπτο­νται; Σε ποια «ελευ­θε­ρία» ανα­φέ­ρο­νται; Είναι η ελευ­θε­ρία μιας μειο­ψη­φί­ας να καρ­πώ­νε­ται τον κόπο και τη δου­λειά της πλειο­ψη­φί­ας. Η ελευ­θε­ρία του καπι­τα­λι­στι­κού κέρ­δους, της αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τας, της εργα­σια­κής ζού­γκλας, των μισθω­τών σκλά­βων, των απο­λύ­σε­ων, της μαζι­κής ανερ­γί­ας. Η ελευ­θε­ρία που υπο­τάσ­σει τις ανά­γκες της λαϊ­κής πλειο­ψη­φί­ας στα συμ­φέ­ρο­ντα των λίγων. Είναι η ελευ­θε­ρία της καπι­τα­λι­στι­κής ιδιο­κτη­σί­ας στα μέσα παρα­γω­γής, η ελευ­θε­ρία των μονο­πω­λί­ων να δια­γκω­νί­ζο­νται για το μοί­ρα­σμα αγο­ρών και εδαφών.

Αν, λοι­πόν, πρό­κει­ται γι’ αυτήν την «ελευ­θε­ρία», τότε, πράγ­μα­τι, αυτή κατα­πα­τή­θη­κε από την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση. Άλλω­στε, η κατα­πά­τη­ση αυτού του είδους της ελευ­θε­ρί­ας απο­τε­λεί ανα­γκαία προ­ϋ­πό­θε­ση για να πάρουν οι εργα­ζό­με­νοι, ο λαός, τον πλού­το στα χέρια τους και να γίνουν πραγ­μα­τι­κοί αφέ­ντες στον τόπο τους.

Εκα­τό και πλέ­ον χρό­νια μετά την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση, ο Σοσια­λι­σμός παρα­μέ­νει πιο επί­και­ρος και ανα­γκαί­ος από ποτέ. Η επι­και­ρό­τη­τα και ανα­γκαιό­τη­τα του δε μπο­ρεί ούτε να ξορ­κι­στεί, ούτε να θαφτεί, διό­τι απο­τε­λεί γέν­νη­μα της ίδιας της αντι­κει­με­νι­κής πραγματικότητας.

Ο δρό­μος που άνοι­ξε ο Κόκ­κι­νος Οκτώ­βρης του 1917 θα «περ­πα­τη­θεί» ξανά τον 21ο αιώ­να, με νέες σοσια­λι­στι­κές επα­να­στά­σεις. Η κόκ­κι­νη σημαία με το σφυ­ρο­δρέ­πα­νο θα υψω­θεί και πάλι ψηλά. Η Ιστο­ρία δε γυρί­ζει πίσω. Και αυτό διό­τι – παρα­φρά­ζο­ντας τα λόγια του ποι­η­τή- ο Σοσια­λι­σμός είναι η απά­ντη­ση, όποια κι’ αν είναι η ερώτηση.

* Το κεί­με­νο είχε γρα­φτεί για τα 100χρονα της Οκτω­βρια­νής Επα­νά­στα­σης το Νοέμ­βρη του 2017.
Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο