Ο Χοακίν Ροδρίγο και το Κοντσέρτο του Αρανχουέζ

Επι­μέ­λεια Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Στις 22/11/1890 , γεν­νιέ­ται ο Ισπα­νός πια­νί­στας συν­θέ­της Χοα­κίν Ροδρί­γο. Στην Ελλά­δα ο Rodrigo έγι­νε ευρύ­τε­ρα γνω­στός για το πασί­γνω­στο Κον­τσέρ­το  Αραν­χου­έθ. Και αυτό από έναν άλλο , ουσια­στι­κά τυχαίο λόγο. Το «Μεί­νε κοντά μου αγα­πη­μέ­νη», ήταν μια ερω­τι­κή ραδιο­φω­νι­κή σει­ρά με το Concierto de Aranjuez  (Κον­τσέρ­το του Αράν­χου­εθ) σαν μου­σι­κό της σήμα. Ακου­γό­ταν κάθε μέρα εκτός Σαβ­βά­του και Κυρια­κής στις 09.45 το πρωί από την ΥΕΝΕΔ. Κρα­τού­σε 10 λεπτά και μαζί με τις δια­φη­μί­σεις έφτα­νε στο τέταρ­το. Το ραδιο­φω­νι­κό σήριαλ που κρά­τη­σε από το 1966 μέχρι το 1969 έγρα­φε η μετέ­πει­τα γνω­στή σενα­ριο­γρά­φος Ελέ­νη Μαβίλη.

Ο Ροδρί­γο ήταν ένας πολυ­γρα­φό­τα­τος σημα­ντι­κό­τα­τος πνευ­μα­τι­κός άνθρω­πος και εμπνευ­σμέ­νος συν­θέ­της, τόσο έργων για κιθά­ρα όσο και για άλλα όργα­να. Η σπά­θη της διά­ση­μης μου­σι­κής του βέβαια έπε­σε βαριά πάνω στην εργο­γρα­φία του, την οποία συνο­πτι­κά θα παρου­σιά­σου­με εδώ.

Γεν­νη­μέ­νος το 1901 σε χωριό κοντά στη Βαλέν­θια, ταλαι­πω­ρή­θη­κε από τα τέσ­σε­ρα του χρό­νια από την επι­δη­μι­κή διφθε­ρί­τι­δα που έστει­λε στο θάνα­το χιλιά­δες παι­διά εκεί­νη την επο­χή. Το 1917 ξεκι­νά­ει σοβα­ρές σπου­δές στα θεω­ρη­τι­κά ενώ πέντε χρό­νια αργό­τε­ρα γρά­φει τις πρώ­τες, δει­λές αλλά όμορ­φες, μου­σι­κές σελί­δες του. Το έργο 1 είναι τα Δύο Σκετς για βιο­λί και πιά­νο. Ακο­λού­θη­σε μια σουί­τα για πιά­νο, η Καν­τσο­νέ­τα για βιο­λί και έγχορ­δα και το Αve Maria για φωνή με συνο­δεία Οργά­νου. Η πρώ­τη παρου­σί­α­ση έργου ανα­φέ­ρε­ται στο έτος 1924. Είναι τότε που το ορχη­στρι­κό του κομ­μά­τι Juglares  παί­χτη­κε στη Βαλέν­θια με επι­τυ­χία. Ανα­θαρ­ρη­μέ­νος πηγαί­νει στο Παρί­σι (μιμού­με­νος την παρό­μοια τακτι­κή των Turina — Granados – Albeniz ) όπου μελε­τά σύν­θε­ση με τον Paul Dukas, ενώ γρά­φει μετα­ξύ πολ­λών τρα­γου­διών και μικρής διάρ­κειας κομ­μα­τιών, τα γνω­στά Παι­δι­κά κομ­μά­τια για πιά­νο που παί­χτη­καν πολύ σε όλο το κόσμο και τα οποία του εξα­σφά­λι­σαν μια διά­κρι­ση σε δια­γω­νι­σμούς σύν­θε­σης στο Παρί­σι και τη Βαλέν­θια. Έχει κατα­κτή­σει πια ένα χαρα­κτη­ρι­στι­κό δικό του λυρι­κό τρό­πο γρα­φής. Η ισπα­νι­κή ηχη­τι­κή ταυ­τό­τη­τα δεν λεί­πει αλλά δεν διστά­ζει και να δανει­στεί στοι­χεία από τη γρα­φή του Ραβέλ. Το 1928 στο Παρί­σι συν­δέ­ε­ται με τον Μ. De Falla και τη διά­ση­μη πια­νί­στρια και δασκά­λα στο Κον­σερ­βα­τουάρ, την τουρ­κά­λα Victoria Kamhi, γυναί­κα με πολύ­πλευ­ρη καλ­λιέρ­γεια, την οποία παντρεύ­ε­ται το 1933. Θα είναι ο πολύ­τι­μος μου­σι­κός σύμ­βου­λός του και η υπο­στη­ρι­κτι­κή δύνα­μή του έκτοτε.

Το 1954 εκλέ­χτη­κε αντι­πρό­ε­δρος της SCIM (διε­θνής οργά­νω­ση για τη σύγ­χρο­νη μου­σι­κή) ενώ το 1960 η γαλ­λι­κή κυβέρ­νη­ση του απο­νέ­μει τον τίτλο του Officier της μου­σι­κής και των τεχνών. Το 1976 εκλέ­γε­ται μέλος του Διε­θνούς Συμ­βου­λί­ου Μου­σι­κής της Unesco.

Το Κον­τσέρ­το του Αραν­χου­έθ γρά­φτη­κε το 1939. Το 1978 συνέ­θε­σε το Κον­τσέρ­το Παστο­ράλ για φλά­ου­το και ορχή­στρα, το 1966 το Κον­τσέρ­το Μαδρι­γάλ για 2 κιθά­ρες και ορχή­στρα, το 1942 έγρα­ψε το Ηρω­ι­κό κον­τσέρ­το για πιά­νο και ορχή­στρα. Ευτύ­χη­σε να τιμη­θεί από δεκά­δες οργα­νι­σμούς και πανε­πι­στή­μια σε όλο τον κόσμο. Του απε­δό­θη­σαν τιμές από την πατρί­δα του, το 1991 μάλι­στα τον τίμη­σε ο ίδιος ο βασι­λιάς της Ισπα­νί­ας με αφορ­μή τα ενε­νή­ντα του χρό­νια. Πέθα­νε στις 6 Ιου­λί­ου 1999 έχο­ντας στο πλευ­ρό του όλη του την οικογένεια.

Κοντσέρτο του Αρανχουέζ

Η γνω­στό­τε­ρη σύν­θε­ση του ισπα­νού συν­θέ­τη Χοα­κίν Ροδρί­γο (1901–1999), ένα από τα δημο­φι­λέ­στε­ρα έργα του 20ου αιώ­να και ίσως το πιο ανα­γνω­ρί­σι­μο έργο της ισπα­νι­κής λόγιας μου­σι­κής. Ιδιαί­τε­ρα το Αντά­τζιο έχει χρη­σι­μο­ποι­η­θεί κατά κόρο σε ται­νί­ες, δια­φη­μί­σεις και ως σήμα σε τηλε­ο­πτι­κές και ραδιο­φω­νι­κές εκπο­μπές, με απο­τέ­λε­σμα να είναι οικείο στο αυτί του μέσου ακροατή.
Το Concierto de Aranjuez («Κον­θιέρ­το ντε Αράν­χου­εθ», όπως προ­φέ­ρε­ται ορθό­τε­ρα στα ισπα­νι­κά), είναι ουσια­στι­κά ένα κον­τσέρ­το για κιθά­ρα και ορχή­στρα. Γρά­φτη­κε το 1939 στο Παρί­σι από τον 38χρονο τότε Ροδρί­γο σε μια επο­χή, που η χώρα του βίω­νε την τελευ­ταία φάση του Εμφυ­λί­ου Πολέ­μου και η Ευρώ­πη βρι­σκό­ταν στα πρό­θυ­ρα του Δευ­τέ­ρου Παγκο­σμί­ου Πολέμου.

Πηγή έμπνευ­σης για τον Ροδρί­γο απο­τέ­λε­σε το Παλά­τι του Αραν­χου­έζ (Palacio Real de Aranjuez), που βρί­σκε­ται λίγα χιλιό­με­τρα έξω από τη Μαδρί­τη και απο­τε­λεί τη θερι­νή κατοι­κία της βασι­λι­κής οικο­γέ­νειας της Ισπα­νί­ας. Ο τυφλός συν­θέ­της, που είχε χάσει την όρα­σή του σε ηλι­κία τριών ετών, θέλη­σε να απο­δώ­σει την ατμό­σφαι­ρα του εσω­τε­ρι­κού και εξω­τε­ρι­κού περι­βάλ­λο­ντος στην προ­ο­πτι­κή του χρόνου.

Η πρε­μιέ­ρα του έργου δόθη­κε στις 9 Νοεμ­βρί­ου 1940 στη Βαρ­κε­λώ­νη. Τη Φιλαρ­μο­νι­κή Ορχή­στρα της Βαρ­κε­λώ­νης διηύ­θυ­νε ο Θέσαρ Μεντό­θα, με σολίστ τον κιθα­ρί­στα Ρεχί­νο Σάινθ ντε λα Μάθα, στον οποίο ο Ροδρί­γο αφιέ­ρω­σε το έργο.

Το Κον­τσέρ­το του Αραν­χου­έζ απο­τε­λεί­ται από τρία μέρη:

Αλέ­γκρο κον σπίριτο
Αντάτζιο
Αλέ­γκρο τζεντίλε

_________________________________________________________________________________________________

Αλέκος Α. Χατζηκώστας  Δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας «Η Άλλη Άποψη της Ημαθίας» και του alli-apopsi.gr. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, περιοδικά και site εδώ και δεκαετίες, ενώ έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις σε μια σειρά ιστορικά συνέδρια και ημερίδες. Έχει εκδώσει 7 βιβλία και συμμετέχει σε συλλογικούς τόμους.