Ο Χρίστος Καλαβρούζος «ξαναζωντανεύει» τον Σωκράτη

Το αρι­στούρ­γη­μα της νεο­ελ­λη­νι­κής λογο­τε­χνί­ας «Η αλη­θι­νή απο­λο­γία του Σωκρά­τη», του Κώστα Βάρ­να­λη, με την εμβλη­μα­τι­κή ερμη­νεία του Χρί­στου Καλα­βρού­ζου, θα παρου­σια­στεί για μία παρά­στα­ση στο 33ο Φεστι­βάλ του Αρχαί­ου Θεά­τρου Οινια­δών (κοντά στο χωριό Κατο­χή της Αιτω­λο­α­καρ­να­νί­ας), το Σάβ­βα­το 10 Αυγούστου.

Η παρά­στα­ση της «Αλη­θι­νής απο­λο­γί­ας του Σωκρά­τη» έχει μακρά ιστο­ρία και έχει δεχτεί τον έπαι­νο της κρι­τι­κής και τον ενθου­σια­σμό του κοι­νού όπου κι αν παί­χτη­κε. Πρό­κει­ται για ένα ρεσι­τάλ ερμη­νεί­ας που φέρει την υπο­κρι­τι­κή σφρα­γί­δα του Χρί­στου Καλα­βρού­ζου. Η σκη­νο­θε­σία είναι του Χρί­στου Σιο­πα­χά (με σκη­νο­θε­τι­κή επι­μέ­λεια του Χρί­στου Καλα­βρού­ζου), τα σκη­νι­κά και τα κοστού­μια είναι του αεί­μνη­στου βρα­βευ­μέ­νου σκη­νο­γρά­φου Βασί­λη Φωτό­που­λου και η μου­σι­κή του Μιχά­λη Χρι­στο­δου­λί­δη. Για την ερμη­νεία του αυτή, ο Χρί­στος Καλα­βρού­ζος έχει απο­σπά­σει στο παρελ­θόν διθυ­ραμ­βι­κές κρι­τι­κές, καθώς αυτή απο­τε­λεί σταθ­μό στη μακρά θεα­τρι­κή του διαδρομή.

Ο βαρ­να­λι­κός λόγος δε θα μπο­ρού­σε να βρει καλύ­τε­ρο εκφρα­στή. Ένας σπου­δαί­ος ηθο­ποιός και τη «στό­φα» του λαϊ­κού καλ­λι­τέ­χνη. Αυθε­ντι­κός και γνή­σιος στην έκφρα­ση, στο λόγο, στην κίνη­ση. Δού­λε­ψε – μαθή­τευ­σε δίπλα σε μεγά­λους του ελλη­νι­κού θεά­τρου (Κουν – Κατρά­κης) και έχει ερμη­νεύ­σει ρόλους μεγά­λους και δύσκο­λους που σημά­δε­ψαν τη θεα­τρι­κή του πορεία. Οπως ο μονό­λο­γος του Μακρυ­γιάν­νη και ο μονό­λο­γος του Ιερο­μό­να­χου στη «Γυναί­κα της Ζάκυθος».

Γνή­σια λαϊ­κός άνθρω­πος, η ανθρω­πιά που πηγά­ζει από τα μάτια του αφο­πλί­ζει. Και από μια γενιά που όπως ο ίδιος μας είπε «είχε το Βάρ­να­λη για μαξι­λά­ρι». Στοι­χεία απα­ραί­τη­τα για να νιώ­σει ο θεα­τής το βαρ­να­λι­κό λόγο και να δει τη δική του πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, «την ανά­γκη για μια συλ­λο­γι­κή «γρο­θιά» ενά­ντια σε όλα όσα μας απο­ξε­νώ­νουν και θρέ­φουν τον φόβο και την απο­στα­σιο­ποί­η­ση από όλα όσα μας ταλαι­πω­ρούν. Μας μάγε­ψε με το θεα­τρι­κό τρό­πο με τον οποίο στο τέλος απέ­δω­σε τη λέξη «πατρί­δα» και άφη­σε τα λόγια του ποι­η­τή να κυλή­σουν μέσα μας», όπως μου είπε φίλη που είδε την παράσταση.

Για τον Χρ. Καλα­βρού­ζο η «Αλη­θι­νή απο­λο­γία του Σωκρά­τη» είναι «ένα συγκλο­νι­στι­κό έργο της νεο­ελ­λη­νι­κής λογο­τε­χνί­ας που σημά­δε­ψε μια ολό­κλη­ρη επο­χή, κόντρα στο καθε­στώς της αδι­κί­ας, στη μασκα­ρε­μέ­νη δημο­κρα­τία, στους μηχα­νι­σμούς των ‘’σοφι­στά­δων’’ της πολι­τι­κής, της ηθι­κής και της τέχνης κάθε από­χρω­σης, δηλα­δή σ’ εκεί­νους που δεν αξί­ζει το κόπο να είσαι πρώ­τος ή τελευ­ταί­ος ανά­με­σα σε τελευ­ταί­ους που θεω­ρού­νε τον εαυ­τό τους πρώτο.

Έργο που μας διδά­σκει και οδη­γεί στη συλ­λο­γή, τον προ­βλη­μα­τι­σμό για ζητή­μα­τα που έχουν σημα­σία στις μέρες της παρακ­μής, της εξα­θλί­ω­σης και της βαρ­βα­ρό­τη­τας της επο­χής μας».

Δεν είναι η πρώ­τη φορά που ο Χρ. Καλα­βρού­ζος ανε­βά­ζει την παρά­στα­ση. Ερμή­νευ­σε το μονό­λο­γο πρώ­τη φορά στα 1987 στο Εθνι­κό Θέα­τρο και απέ­σπα­σε διθυ­ραμ­βι­κές κρι­τι­κές. Εκτο­τε έχει δώσει πάνω από 200 παρα­στά­σεις σε όλη τη χώρα σε δια­φο­ρε­τι­κές χρο­νι­κές στιγ­μές τη δεκα­ε­τία του 1990 και μετά το 2000.

«Η πρώ­τη παρου­σί­α­ση στο Εθνι­κό Θέα­τρο μου προ­σέ­δω­σε ένα δαι­μό­νιο μερά­κι. Τώρα πλέ­ον, ώρι­μος, με τρα­γι­κή πεί­ρα ζωής και τεχνι­κής, στέ­κο­μαι με ευλά­βεια, ευθύ­νη, αγω­νία και αγά­πη για να απο­δώ­σω και να συμ­βάλ­λω να ανα­γνω­ρι­σθεί η πολι­τι­κή, κοι­νω­νι­κή, ηθι­κή πνευ­μα­τι­κή αισθη­τι­κή που τόσο μας λεί­πει. Σε μια επο­χή κατά­πτω­σης και σήψης ο βαρ­να­λι­κός λόγος θα βοη­θή­σει την κοι­νω­νία της αδρά­νειας και της διαιώ­νι­σης του ‘’το του κρείτ­το­νος συμ­φέ­ρον’’ και θα την σπρώ­ξει προς τα εμπρός».

Είναι μια παρά­στα­ση που αξί­ζει να τη δού­με. «Η ειρω­νεία, η κοροϊ­δία, ο χλευα­σμός, ο σαρ­κα­σμός δένο­νται αρμο­νι­κά σ’ ένα παι­χνί­δι αντι­θέ­σε­ων που γεν­νά το γέλιο και φθά­νει στο πικρό­γε­λο. Το από­σταγ­μα της τρα­γι­κής μορ­φής του Σωκρά­τη που φέρ­νει το στίγ­μα της γνώ­σης, της ιστο­ρι­κής πεί­ρας 3000 χρό­νων» (Χρ. Καλαβρούζος).