Ανάμεσα σε εκείνους που τους απονεμήθηκε το βραβείο Στάλιν για την Ειρήνη είναι και ο μεγάλος Χιλιανός ποιητής και ακούραστος αγωνιστής για την Ειρήνη Πάμπλο Νερούντα.
Ο Νερούντα είναι ένας θερμός φιλέλληνας και πάντα στάθηκε στο πλευρό του λαού μας στον αγώνα του εναντίον της βάρβαρης τρομοκρατίας και των στρατοπέδων του θανάτου. Από το Φεστιβάλ του Βερολίνου το 1951 έστειλε το γνωστό στον κυπριακό λαό χαιρετισμό:
«Στον κυπριακό λαό στέλλω τους αδελφικου΄ς μου χαιρετισμούς. Οι λαοί της Λατινικής Αμερικής υποφέρουν το ίδιο όπως και ο κυπριακός λαός. Στον αγώνα για τη διατήρηση της Ειρήνης έχουμε ένα κοινό σκοπό. Ενωμένοι οι λαοί θα κερδίσουν»
Η θέση του σαν ποιητή ήταν πάντα με το μέρος των καταπιεζομένων και των εκμεταλλευομένων.
***
Το καλοκαίρι του 1936 η Γερμανία και η Ιταλία άρχισαν στρατιωτική επέμβαση εναντίον της Δημοκρατίας της Ισπανίας υποστηρίζοντας τους Ισπανούς φασίστες. Ο Πάμπλο Νερούντα ήταν τότε πρόξενος της Χιλής στη Μαδρίτη. Φίλςο του ήταν ο ισπανικός λαός κι ο μεγάλος ποιητής του ισπανικού λαού Φεντερίκου Λόρκα. Οι φασίστες σκότωσαν το Λόρκα και κάθε νύχτα τα γερμανικά αεροπλάνα σκότωναν τα παιδιά της Μαδρίτης. Ο Πάμπλο Νερούντα δεν μπόρεσε να μείνει απλός παρατηρητής και πήρε το μέρος του ισπανικού λαού.
Να πώς τον περιγράφει ο Ιλια Έρεμπουργκ την περίοδο αυτή:
«Συνάντησα τον Πάμπλο Νερούντα για πρώτη φορά στην ηρωική μα καταδικασμένη Μαδρίτη. Μου έκαναν εντύπωση τα χαρακτηριστικά του. Οι κινήσεις του ήταν ήσυχες, η φωνή του γλυκιά και αισθανόσουνα πως ο άνθρωπςο αυτός ήταν καμωμένος για συλλογισμούς και ποίηση. Τα μάτια του έκαιαν πότε με τρυφερότητα πότε με οργή. Μιλούσε μονάχα για αγώνα. ‘’Την προδοσία του Λονδίνου, τις διεθνείς μπρικάδες, τον λαό, την ελπίδα από τη Μόσχα’’».
Έκανε ό,τι μπορούσε για τον λαό της Ισπανίας. Έμεινε εκεί ως την τελευταία στιγμή. Στη Χιλή πίσω, έγραψε ένα βιβλίο «Η Ισπανία στην καρδιά μου» – στίχοι γεμάτοι οργή και θαυμασμό, στίχοι όχι ενός παρατηρητή αλλά στρατιώτη. Το βιβλίο σύντομα μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες του κόσμου. Εκυκλοφόρησε και στην Ισπανία πάνω στο τελευταίο κομμάτι της ελεύθερης ισπανικής γης. . Στο βιβλίο ο Νερούντα με μεγάλη δύναμη και αγάπη μιλά για την τραγωδία της Ισπανίας. Ο ίδιος ο συγγραφέας ονόμασε το βιβλίο αυτό «Βιβλίο της λύπης και της ελπίδας».
Όταν οι τλευταίοι δημοκρατικοί Ισπανοί εγκατέλειπαν την Ισπανία, ο Πάμπλο Νερούντα αφιέρωσε όλες του τις δυναμεις για να σώσει τους Ισπανούς δημοκρατικούς από τα στρατόπεδα συγκέντρωση που τους έριξε η αστυνομνία του Νταλαντιέ. Κατόρθωσε έτισ που χιλιάδες Ισπανοί να εγκαταλείψουν τη Γαλλία. Τρία χρόναι αργότερα έγραψε το επικό ποίημα «Στάλινγκραντ» θυμούμενος τις τραγικές νύχτες της Μαδρίτης. Το ποίημα αρχίζει έτσι σε ελεύθερη μετάφραση:
Η Ισπανία έμεινε μονάχη
Όπως εσύ Στάλινγκραντ στέκεις μονάχο
Όταν η Ισπανία έσκαφτε τη γης με τα νύχια της
Το Παρίσι ήταν εύθυμο, μεθυσμένο στη ματαιότητα
Όταν το αίμα έτρεχε από την Ισπανίας
Το Λονδίνο ομόρφαινε τα πάρκα
Και τάιζε τους κύκνους
Τρεις πόλεις έπαιξαν τεράστιο ρόλο στη ζωή και τον αγώνα του ποιητή. Τεμούκο, η πόλη που γεννήθηκε, η Μαδρίτη και το Στάλινγκραντ.
Το 1942 ο Πάμπλο Νερούντα ήταν πρόξενος της Χιλής στο Μεξικό. Ο Νερούντα καταλάβαινε πολύ καλά πως το μέλλον της Ευρώπης και της Αμερικής, το μέλλον του πολιτισμού και της ανθρωπότητας, βρισκόταν στο μακρινό Στάλινγκραντ
Ω Στάλινγκραντ δεν μπορούμε να φτάσουμε τα τείχη σου
Δεν μπορούμε να σε φτάσουμε, είμαστε πολύ μακριά
Εμείς, οι Μεξικανοί, οι Αργεντινοί, οι Χιλιανοί και Ουραγκιανοί
Τα εκατομμύρια, εκατομμύρια των λαών δεν μπορούμε να ‘ρθουμε να σε υπερασπίσουμε
Εσύ φλογισμένη πόλη, αντιστάσου ως εκείνη τη μέρα
Όταν θα ‘ρθουμε εμείς οι θυελλοκτπημένοι ινδιάνοι
Ν’ αγγίσουμε τα τείχη σου με τα φιλιά των γιων που νοσταλγούσαν κι ήλπιζαν ναρθούν εκεί.
Τελείωσε ο πόλεμος με λαμπρή νίκη των δυνάμεων της προόδου έναντι του σκοταδισμού και της βαρβαρότητας κι ο Νερούντα γύρισε πίσω στη Χιλή αφιερώνοντας όλη του τη δράση στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Μιλούσε σε συγκεντρώσεις, έγραφε στίχους και άρθρα, μιλούσε στους μεταλλωρύχους , γεργου΄ς και ναύτες. Οι εργάτες τον εξέλεξαν αντιπρόσωπό τους στη Βουλή. Στις προεδρικές εκλογές οι κομμκουνιστές υποστήριξαν την υποψηφιότητα του Γκονζάλες Βίτελα. Ο Βίτελα βγήκε πρόεδρος και τρεις κομμουνιστές έγιναν μέλη της κυβέρνησης. Μα ο Βίτελα πρόδωσε και με την υποστήριξη των αντιδραστικών αμερικάνικων κύκλων έκανε αντεπανάσταση. Άρχισε μια άγρια επίθεση ενάντια στις Λαϊκές Οργανώσεις, καταδίωξε το Κομμουνιστικό Κόμμα και διέκοψε τις σχέσεις της Χιλής με τη Σοβιετική Ένωση.
Το Φθινόπωρο του 1947 ο Νερούντα έγραφε:
«Σήμερα διερωτάται κανείς από πού προέρχεται ο κίνδυνος. Ο κίνδυνος προέρχεται από ένα πράγμα: Από την προσπάθεια να υποδηλωθεί ο άνθρωπος, να εμποδιστεί η πρόοδός του. Οι ναζήδες ηττήθηκαν στα πεδία των μαχών στη Γερμανία, μα οι ναζήδες βρήκαν προστασία από τους γιάγκηδες, τους λάτρεις της φυλετικής υπεροχής».
Ο Βίτελα έβλεπε στο πρόσωπο του Πάμπλο Νερούντα ένα επικίνδυνο εχθρό. Οι πράκτορες του έβαλαν φωτιά στο σπίτι του, όπου είχε και την πολύτιμη βιβλιοθήκη του και μεγάλη συλλογή από έργα τέχνης. Η κυβέρνηση του Βίτελα κατηγόρησε τον Νερούντα επί προδοσία.
Αξέχαστα θα μείνουν στο λαό της Χιλής τα τελευταία λόγια του Νερούντα το 1948 από τη Βουλή:
«Κατηγορώ τον Βιτέλα για προδοσία. Πρόδωσε τη χώρα του προς όφελος των ξένων. Χαιρετώ όλους τους αγωνιστές της Χιλής, τις γυναίκες και τους άντρες, που καταδιώκονται και φυλακίζοντα, τους χαιρετώ και τους λέω: Το κόμμα μας είναι αθάνατο. Γεννήθηκε σαν αποτέλεσμα του πόνου του λαού, κι αυτή η καταδίωξη το κάνει ακόμη ισχυρότερο».
Τα όργανα του Βίτελα ζητούν να βρουν το Νερούντα, που ζζει παράνομα, για να τον δολοφονήσουν. Στο ποίημά του «Χρονικό» του 1948 γράφει: «ο λαός μαου θα νικήσει, όλοι οι λαοί θα νικήσουν».
Στις 25 Απριλίου 1949, το Συνέδριο των οπαδώνβ της Ειρήνης πλησίαζε προς το τέλος του. Μια υπόκωφη φωνή και συγκίνηση κατέλαβε τους αντιπροσώπους. Ο Πάμπλο Νερούντα ανέβαινε σιγά σιγά το βήμα. Κατόρθωσε να εγκαταλείψει τη Χιλή και βρέθηκε στην πρώτη γραμμή του αγώνα για την Ειρήνη. Πότε στην Πάργα, στο Βερολίνο, στη Ρώμη, ακούεται η ήσυχη, γλυκιά φωνή για την ιερή υπόθεση της ανθρωπότητας, την διατήρησιν της ειρήνης.
Το 1952 ξαναγύρισε στην πατρίδα του αφιερώνοντας τις δυνάμεις του για τον λαό του, για την ειρήνη και την πρόοδο της ανθρωπότητας.
Α. Πρωτόπαπας
Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Δημοκράτης» της Κύπρου και αναδημοσιεύτηκε από την «Αυγή» στις 14/1/1954
