Πέθανε ο αρχιεπίσκοπος Ντ. Τούτου, ήρωας του αγώνα κατά του απαρτχάιντ

Ο Νοτιο­α­φρι­κά­νος αγγλι­κα­νός αρχιε­πί­σκο­πος Ντέ­σμοντ Τού­του, νομπε­λί­στας Ειρή­νης, ήρω­ας του αγώ­να κατά του απαρτ­χάιντ, πέθα­νε σήμε­ρα σε ηλι­κία 90 ετών, ανα­κοί­νω­σε ο πρό­ε­δρος της χώρας Σίριλ Ραμαφόσα.

Ο πρό­ε­δρος εξέ­φρα­σε «εξ ονό­μα­τος όλων των Νοτιο­α­φρι­κα­νών τη βαθιά του θλί­ψη για τον θάνα­το, σήμε­ρα Κυρια­κή», αυτή της κορυ­φαί­ας προ­σω­πι­κό­τη­τας στην ιστο­ρία της Νότιας Αφρι­κής, σύμ­φω­να με ανακοίνωση.

«Ο θάνα­τος του αρχιε­πι­σκό­που επί τιμή Ντέ­σμοντ Τού­του είναι ένα νέο κεφά­λαιο πέν­θους στον απο­χαι­ρε­τι­σμό του έθνους μας σε μια γενιά εξαι­ρε­τι­κών Νοτιο­α­φρι­κα­νών που μας κλη­ρο­δό­τη­σαν μια απε­λευ­θε­ρω­μέ­νη Νότια Αφρι­κή», δήλω­σε ο πρόεδρος.

«Ένας άνδρας εξαι­ρε­τι­κής ευφυ­ΐ­ας, ακε­ραιό­τη­τας, ακα­τά­βλη­τος απέ­να­ντι στις δυνά­μεις του απαρτ­χάιντ, ήταν επί­σης τρυ­φε­ρός και ευά­λω­τος στη συμπό­νια του για αυτούς που υπέ­στη­σαν κατα­πί­ε­ση, αδι­κία και βία υπό το απαρτ­χάιντ και για τους κατα­πιε­σμέ­νους ολό­κλη­ρου του κόσμου», πρό­σθε­σε ο Ραμαφόσα.

Η υγεία του είχε επι­δει­νω­θεί εδώ και μήνες. Δεν εμφα­νι­ζό­ταν πλέ­ον δημο­σί­ως αλλά πάντα χαι­ρε­τού­σε τις κάμε­ρες που ήταν παρού­σες σε κάθε κίνη­σή του, χαμο­γε­λώ­ντας ή με πει­ρα­κτι­κό βλέμ­μα, όταν εμβο­λιά­στη­κε κατά της Covid-19 σε νοσο­κο­μείο, ή κατά τη διάρ­κεια του εορ­τα­σμού των γενε­θλί­ων του τον Οκτώβριο.

Ο Τού­του είχε δια­γνω­στεί με καρ­κί­νο του προ­στά­τη στα τέλη της δεκα­ε­τί­ας του 1990 και τα τελευ­ταία χρό­νια είχε νοση­λευ­θεί αρκε­τές φορές για να αντι­με­τω­πί­σει λοι­μώ­ξεις που σχε­τί­ζο­νταν με τη θερα­πεία του.

«Τελι­κά, σε ηλι­κία 90 ετών, πέθα­νε γαλή­νια στο Oasis Frail Care Centre στο Κέιπ Τάουν σήμε­ρα το πρωί», ανέ­φε­ρε σε ανα­κοί­νω­ση εκ μέρους της οικο­γέ­νειας Τού­του η δρ. Ραμ­φέ­λα Μαμ­φέ­λε, που εκτε­λεί χρέη αντι­προ­έ­δρου στο ίδρυ­μα Archbishop Desmond Tutu για την Πνευ­μα­τι­κή Ιδιο­κτη­σία και ήταν εκ των συντο­νι­στών στο Γρα­φείο του Αρχιε­πι­σκό­που. Δεν έδω­σε λεπτο­μέ­ρειες για τα αιτία του θανά­του του.

Παρό­τι είχε ύψος μόλις 1,68 μ., ο Τού­του, με μετα­δο­τι­κό γέλιο, ήταν γίγα­ντας ήθους, που το 1984 βρα­βεύ­θη­κε με το Νόμπελ Ειρή­νης για τη μη βίαιη αντί­στα­σή του στο απαρτ­χάιντ. Μια δεκα­ε­τία αργό­τε­ρα, έγι­νε μάρ­τυ­ρας του τέλους του καθε­στώ­τος αυτού και ανέ­λα­βε επι­κε­φα­λής της Επι­τρο­πής Αλή­θειας και Συμ­φι­λί­ω­σης, που συστή­θη­κε για να απο­κα­λύ­ψει τις ωμό­τη­τες που δια­πρά­χθη­καν εκεί­να τα πέτρι­να χρόνια.

Κήρυτ­τε κατά της τυραν­νί­ας της μειο­ψη­φί­ας των λευ­κών και ακό­μα και μετά το τέλος της, ποτέ δεν υπα­να­χώ­ρη­σε στον αγώ­να του για μια δικαιό­τε­ρη Νότια Αφρι­κή, ζητώ­ντας με εξί­σου μαχη­τι­κό τρό­πο να λογο­δο­τή­σει η πολι­τι­κή ελίτ των μαύ­ρων, όπως το ζητού­σε και για τους λευ­κούς Αφρικανούς.

Προς το τέλος της ζωής του, εξέ­φρα­ζε τη λύπη του που το όνει­ρό του για το «έθνος του ουρά­νιου τόξου» δεν έχει γίνει ακό­μα πραγματικότητα.

Σε διε­θνές επί­πε­δο, ο ακτι­βι­στής των ανθρω­πί­νων δικαιω­μά­των μίλη­σε για σει­ρά από ζητή­μα­τα, από την κατο­χή των παλαι­στι­νια­κών εδα­φών από το Ισρα­ήλ ως τα δικαιώ­μα­τα των ομο­φυ­λό­φι­λων και τον υπο­βοη­θού­με­νο θάνα­το – θέμα­τα που παγί­ω­σαν τη δημο­φι­λία του.

Είχε αξιο­ποι­ή­σει την θητεία του στην κορυ­φή της ιεραρ­χί­ας της Αγγλι­κα­νι­κής Εκκλη­σί­ας για να τονί­σει τα δει­νά των μαύ­ρων της Νότιας Αφρικής.

Ερω­τη­θείς, όταν εγκα­τέ­λει­πε τη θέση του Αρχιε­πι­σκό­που του Κέιπ Τάουν το 1996, εάν υπάρ­χει κάτι για το οποίο μετα­νιώ­νει, ο Τού­του δήλω­σε: «Ο αγώ­νας τεί­νει να κάνει κάποιον περισ­σό­τε­ρο τρα­χύ και να νομί­ζει ότι έχει πάντα δίκιο. Ελπί­ζω ότι ο κόσμος θα με συγ­χω­ρή­σει για τις όποιες πλη­γές τυχόν του προκάλεσα».

Μιλώ­ντας δημό­σια και ταξι­δεύ­ο­ντας ακού­ρα­στα καθ’ όλη τη διάρ­κεια της δεκα­ε­τί­ας του 1980, ο Τού­του έγι­νε το πρό­σω­πο του κινή­μα­τος κατά του απαρτ­χάιντ στο εξω­τε­ρι­κό, την ώρα που πολ­λοί ηγέ­τες του Αφρι­κα­νι­κού Εθνι­κού Κογκρέ­σου (ANC), όπως ο Νέλ­σον Μαντέ­λα, βρί­σκο­νταν στη φυλακή.

«Η γη μας φλέ­γε­ται και ματώ­νει και ζητώ από τη διε­θνή κοι­νό­τη­τα να επι­βά­λει τιμω­ρη­τι­κές κυρώ­σεις σε βάρος αυτής της κυβέρ­νη­σης», είπε το 1986.

Παρό­λο που οι κυβερ­νή­σεις αγνό­η­σαν την έκκλη­σή του, βοή­θη­σε να οργα­νω­θούν καμπά­νιες μετα­ξύ των απλών ανθρώ­πων σε όλο τον κόσμο που μάχο­νταν υπέρ του τέλους του απαρτ­χάιντ μέσω μποϊ­κο­τάζ σε οικο­νο­μι­κό και πολι­τι­στι­κό επίπεδο.

Ο πρώ­ην σκλη­ρο­πυ­ρη­νι­κός λευ­κός πρό­ε­δρος Π. Β. Μπό­τα είχε ρωτή­σει τον Τού­του σε επι­στο­λή τον Μάρ­τιο του 1968 εάν εργα­ζό­ταν για το βασί­λειο του Θεού ή για το βασί­λειο που είχε υπο­σχε­θεί το τότε εκτός νόμου –κυβερ­νών σήμε­ρα– ANC.

Επικήδειοι

Από τα πιο δύσκο­λα καθή­κο­ντά του ήταν να απευ­θύ­νει επι­κή­δειους για μαύ­ρους που έχα­σαν με βίαιο τρό­πο τη ζωή τους στη μάχη κατά της κυριαρ­χί­ας των λευ­κών. «Έχου­με κου­ρα­στεί να ερχό­μα­στε σε κηδεί­ες, να εκφω­νού­με λόγους κάθε εβδο­μά­δα. Είναι ώρα να στα­μα­τή­σουν να χάνο­νται ανθρώ­πι­νες ζωές», είπε κάποτε.

Ο ίδιος έλε­γε ότι η στά­ση του για το απαρτ­χάιντ είναι περισ­σό­τε­ρο ηθι­κή, παρά πολιτική.

«Είναι ευκο­λό­τε­ρο να είναι κανείς χρι­στια­νός στη Νότια Αφρι­κή παρά οπου­δή­πο­τε αλλού, διό­τι τα θέμα­τα ηθι­κής είναι τόσο ξεκά­θα­ρα σε αυτή τη χώρα», είπε κάπο­τε στο πρα­κτο­ρείο ειδή­σε­ων Reuters.

Τον Φεβρουά­ριο του 1990, ο Τού­του οδή­γη­σε τον Νέλ­σον Μαντέ­λα σε εξώ­στη στο δημαρ­χείο του Κέιπ Τάουν, που έβλε­πε προς την πλα­τεία όπου εκεί­νος απηύ­θυ­νε την πρώ­τη δημό­σια ομι­λία του ύστε­ρα από 27 χρό­νια στη φυλα­κή. Ο Τού­του ήταν επί­σης στο πλάι του Μαντέ­λα τέσ­σε­ρα χρό­νια αργό­τε­ρα όταν εκεί­νος ορκί­στη­κε πρώ­τος μαύ­ρος πρό­ε­δρος της χώρας.

«Κάποιες φορές οξεία, συχνά τρυ­φε­ρή, ποτέ φοβι­σμέ­νη και σπά­νια χωρίς χιού­μορ, η φωνή του Ντέ­σμοντ Τού­του θα είναι πάντα η φωνή όσων δεν έχουν φωνή», είναι ο τρό­πος με τον οποίο ο Μαντέ­λα, που πέθα­νε τον Δεκέμ­βριο του 2013, περιέ­γρα­φε τον φίλο του.

Γιος δασκάλου

Γιος δασκά­λου, ο Τού­του γεν­νή­θη­κε στο Κλάρκσ­ντορπ, μια συντη­ρη­τι­κή πόλη δυτι­κά του Γιο­χά­νε­σμπουργκ, στις 7 Οκτω­βρί­ου του 1931. Η οικο­γέ­νεια μετα­κό­μι­σε στη Σοφί­α­τα­ουν του Γιο­χά­νε­σμπουργκ, μια από τις λίγες μικτές περιο­χές της εμπο­ρι­κής πρω­τεύ­ου­σας της χώρας, που στη συνέ­χεια δια­λύ­θη­κε υπό τους νόμους του απαρτ­χάιντ για να χτι­στεί το προ­ά­στιο των λευ­κών, το Τριόμφ.

Ανέ­κα­θεν φιλο­μα­θής και παθια­σμέ­νος, ο Τού­του αρχι­κά εργά­στη­κε ως δάσκα­λος. Αλλά είπε ότι τον εξόρ­γι­ζε το σύστη­μα εκπαί­δευ­σης για τους μαύ­ρους, για το οποίο Νοτιο­α­φρι­κα­νός πρω­θυ­πουρ­γός δήλω­σε κάπο­τε ότι είχε στό­χο να τους προ­ε­τοι­μά­σει για τον ρόλο τους ως υπη­ρε­τών στην κοινωνία.

Εγκα­τέ­λει­ψε τη διδα­σκα­λία το 1957 και απο­φά­σι­σε να εντα­χθεί στους κόλ­πους της εκκλη­σί­ας, σπου­δά­ζο­ντας αρχι­κά στο Θεο­λο­γι­κό Κολ­λέ­γιο Σεντ Πίτερς στο Γιο­χά­νε­σμπουργκ. Χει­ρο­το­νή­θη­κε το 1961 και συνέ­χι­σε τις σπου­δές του στο Λονδίνο.

Ύστε­ρα από τέσ­σε­ρα χρό­νια, επέ­στρε­ψε στη Νότια Αφρι­κή, όπου το χαρι­σμα­τι­κό κήρυγ­μά του τον οδή­γη­σε στη θέση του αρχι­μαν­δρί­της της Αγγλι­κα­νι­κής Εκκλη­σί­ας στο Γιο­χά­νε­σμπουργκ το 1975.

Το 1986 διο­ρί­στη­κε ο πρώ­τος μαύ­ρος αρχιε­πί­σκο­πος του Κέιπ Τάουν, και έγι­νε επι­κε­φα­λής της Αγγλι­κα­νι­κής Εκκλη­σί­ας, της τέταρ­της μεγα­λύ­τε­ρης στη Νότια Αφρι­κή. Παρέ­μει­νε στη θέση αυτή ως το 1996.

«Τσε Γκε­βά­ρα, πρε­σβευ­τής της Επα­νά­στα­σης», του Νίκου Μόττα