Γράφει κι επιμελείται ο Ειρηναίος Μαράκης //
Πέντε τραγούδια του Μάνου Ελευθερίου από τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 παρουσιάζω σήμερα στο περιοδικό Ατέχνως ως μία ελάχιστη συνδρομή μνήμης στον ακούραστο εργάτη του λόγου που υπήρξε για πολλά χρόνια ο αγαπημένος λογοτέχνης.
Θα μου επιτρέψετε να μην προχωρήσω σε αυτό το σημείωμα στις συνηθισμένες μου αναλύσεις και σχολιασμούς. Θα ήθελα μόνο να σημειώσω πως ο Μάνος Ελευθερίου δεν ήταν ένας απλός δημιουργός, όσο “απλός” μπορεί αν είναι ένας δημιουργός που την ζωή και τον πόνο των ανθρώπων αλλά και το έρωτα έκανε τραγούδι, αλλά ένας δάσκαλος για όσους και όσες τον γνώρισαν είτε προσωπικά, πολλές οι μαρτυρίες σχετικά, είτε τον γνώρισαν μέσα από άλλες μορφές επικοινωνίες όπως το ραδιόφωνο. Δεν θα ξεχάσω πιστεύω ποτέ την αναμονή για εκείνες τις ραδιοφωνικές Τετάρτες, στο Δεύτερο Πρόγραμμα τα απογεύματα, που ο Μάνος Ελευθερίου με την γλυκιά, σχεδόν ασκητική φωνή του, μας ταξίδευε στους χώρους του έντεχνου και του λαικού ελληνικού τραγουδιού καθώς και σε όμορφα και σπουδαία κείμενα της λογοτεχνίας μας, χωρίς να κρύβει κατά περίπτωση το συναίσθημα και τους προβληματισμούς του πάντα όμως με φειδώ και σύνεση. Ακόμα θαρρώ έχω κάπου φυλαγμένες κάποιες κασέτες με ηχογραφημένα αποσπασματα ή και εκπομπές ολόκληρες…
Όπως και να έχει σε αυτό το αφιέρωμα παραθέτω κάποια τραγούδια του από τις σημαντικότατες συνεργασίες του με συνθέτες (Θάνο Μικρούτσικο, Δήμο Μούτση, Θανάση Γκαϊφύλλια, Θανάση Πολυκανδριώτη, Χρήστο Νικολόπουλο) και ερμηνευτές (Μαρία Δημητριάδη, Δημήτρη Μητροπάνο, Θανάση Γκαϊφύλλια , Μαρίζα Κωχ, Στέλιο Καζαντζίδη, Γιώργο Σαρρή) και με τα ανάλογα στοιχεία στο τέλος κάθε τραγουδιού.
Θα κλείσω με μια παράκληση: ακόμα και εσείς που δεν έχετε ιδές για το έργο του Μάνου Ελευθερίου – είναι άραγε δυνατό κάτι τέτοιο; – αναζητήστε το και ακούστε ή διαβάστε το, κατά προτίμηση σε μια μικρή αυλή ή έστω, στην ύστατη περίπτωση, στο υπνοδωματίο σας, μακριά από την πολυκοσμία και την αστική αλλοτρίωση των κουρασμένων μας πόλεων και κυρίως μακριά από τηλεοπτικά ή και ραδιοφωνικά αφιερώματα που θυμούνται τον κάθε δημιουργό για τις πρώτες ώρες μετά την αποδημία του και για να τον ξεχάσουν οριστικά αργότερα καθώς πλέον διαφήμιση δεν θα προσφέρει η απουσία του…
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
Τα παγώνια της θάλασσας
Τον άγγελο που ντύθηκες με νύχτα
τον είδα να φυλάει μια σκεπή.
Στα πόδια φώτα και στα χέρια νύχτα,
σημάδευε τα λόγια στη σιωπή,
πουλί μαλαματένιο μες στα δίχτυα.
Της θάλασσας παλεύουν τα παγώνια,
τον ύπνο φαρμακώνουν του ψαρά.
Μετάξι φέρνουν απ’ την Καρχηδόνα
και της παράδεισός μου τα νερά
βουλιάξανε κι ετούτο τον αιώνα.
Ποιος είναι ο φονιάς και ποιος δικάζει,
ποιος λιγοστεύει τ’ άνθος απ’ τη γη;
Ποιος ρήμαξε στου κόσμου το μαράζι
και στα βαθιά τον πήρε η ζωή
να μάθει καθαρά να λογαριάζει;
Στα χέρια σου κεντήσανε καράβι
για να ξεχνάς του πόντου τ’ ανοιχτά.
Σε σκοτεινό σε ρίξανε πηγάδι
μ’ Απρίλη μήνα και με θανατά
να βρεις την πληρωμή μες στο σκοτάδι.
Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος
Ερμηνεία: Μαρία Δημητριάδη
Τροπάρια για φονιάδες (1977)
Η σούστα πήγαινε μπροστά
Η σούστα πήγαινε μπροστά
κι ο μάγκας τοίχο-τοίχο
δεν έτυχε στα χρόνια αυτά
τίποτα να πετύχω
Ανάβουνε φωτιές στις γειτονιές
του Αη-Γιάννη αχ πόσα ξέρεις και μου λες
αχ πόσα τέτοια ξέρεις και μου λες
που ‘χουν πεθάνει
Με βάλαν πάνω στην κορφή
στ’ αγριεμένο κύμα
στης Σμύρνης την καταστροφή
στ’ άδικο και στο κρίμα
Ανάβουνε φωτιές στις γειτονιές
του Αη-Γιάννη αχ πόσα ξέρεις και μου λες
αχ πόσα τέτοια ξέρεις και μου λες
που ‘χουν πεθάνει
Μουσική: Δήμος Μούτσης
Πρώτη δισκογραφημένη ερμηνεία: Δημήτρης Μητροπάνος
Άγιος Φεβρουάριος (1972)
Εκδρομή
Γαλάζια πεύκα τρέχουν στο μυαλό μου
σε τούτη την αξέχαστη εκδρομή,
τα σύνεργα σκουριάσαν στο γυλιό μου,
βαρέθηκα να είμαι στη γραμμή.
Στη γραμμή σαν στρατιώτες που πηγαίνουν
στον άλλο κόσμο, που γυρνούν και δεν πεθαίνουν.
Γυναίκες μαύρες κι είναι τρομαγμένες,
τσιγκέλι ο κόσμος δίχως ουρανό.
Στραγγίζει το κορμί μου στους μπαξέδες,
με γδέρνουν σαν μοσχάρι και πονώ.
Δεν είμαι εδώ γι’ αυτούς που με ζητάνε
είναι κλειστό το μαγαζί και δεν πουλάμε.
Αράζουν οι χωριάτες στα βαγόνια
και τρώνε το κασέρι με ψωμί,
στα μάτια τους τα τρομαγμένα χρόνια,
χάρτινα χρόνια, χάρτινη ζωή.
Δεν είμαι εγώ αυτός που κυνηγάτε
λάθος η πόρτα και ο αριθμός μη με ρωτάτε.
Πικρός αέρας μέσα στη ζωή μου
παραμονεύει ο θάνατος κρυφά
μη μου χαλάς αυτή την εκδρομή μου
μη με γυρίζεις πίσω στα στενά.
Αυτά που θέλω να σου πω δεν τα θυμάσαι
κλείνεις τα μάτια, μα το ξέρω δεν κοιμάσαι.
Μουσική — Ερμηνεία: Θανάσης Γκαϊφύλλιας
συμμετέχει η Μαρίζα Κωχ
Ατέλειωτη Εκδρομή (1975)
Αν ρωτάς να σου πω
Αν ρωτάς να σου πω
πώς υπάρχω και ζω
και με πόσες ανέσεις,
σου το λέω απλά:
έχω δάκρυα πολλά
ταχτικές καταθέσεις.
Έχω τόσες πολλές
από σένα πληγές
κι από άλλους ανθρώπους
που εισπράττω πολλά
κι από σένα διπλά
με χρυσάφι τους τόκους.
Γι’ αυτό ό,τι σου πω
και με όποιο σκοπό
θα τ’ ακούς λυπημένα,
αφού οι λέξεις που κλαιν
στα τραγούδια μου αυτά
έχουν κάτι από σένα.
Μουσική: Θανάσης Πολυκανδριώτης
Ερμηνεία: Στέλιος Καζαντζίδης
Ελεύθερος (1988)
Ούτε φωνή κι ακρόαση
Ζητιάνου ρούχα φόρεσα
και του ορφανού την πίκρα,
μπας και βρω ανταπόκριση
στο σπίτι σου που μπήκα.
Κι ούτε φωνή κι ακρόαση
κι ούτε φωνή και λέξη.
Αγάπη που ήσουν όαση
σε δίχτυα μ’ έχεις μπλέξει.
Απέναντι απ’ το σπίτι σου
υπάρχει καφενείο.
Εκεί βραδιάστηκα και χτες
κι έμεινα ως τις δύο.
Κι ούτε φωνή κι ακρόαση
κι ούτε φωνή και λέξη.
Αγάπη που ήσουν όαση
σε δίχτυα μ’ έχεις μπλέξει.
Μουσική: Χρήστος Νικολόπουλος
Ερμηνεία: Γιώργος Σαρρής
Νταλίκες (1983)
_______________________________________________________________________________________________________
Ο Ειρηναίος Μαράκης γεννήθηκε στα Χανιά το 1986, απόφοιτος της τεχνικής εκπαίδευσης. Συμμετέχει με ποιήματα του στα συλλογικά έργα (e‑books) ενώ ποιήματα του έχουν δημοσιευτεί σε διάφορες λογοτεχνικές σελίδες. Αρθρογραφεί στην εφημερίδα Αγώνας της Κρήτης καθώς και στο διαδικτυακό πολιτικό και πολιτιστικό περιοδικό Ατέχνως. Διατηρεί το ιστολόγιο Λογοτεχνία και Σκέψη.