Περί ηθικής και πολιτικής ο λόγος

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Με αφορ­μή τη συζή­τη­ση για τα σκάν­δα­λα και τη σχέ­ση με πολι­τι­κούς και πολι­τι­κή , ξανα­έρ­χο­νται στην επι­φά­νεια σημα­ντι­κά ζητή­μα­τα όπως η σχέ­ση πολι­τι­κής με ηθι­κή. Τόσο σε πολι­τι­κό επί­πε­δο όσο και σε ευρύ­τε­ρο ιδε­ο­λο­γι­κό – κοσμοθεωρητικό.

«Η εξου­σία δια­φθεί­ρει, και η από­λυ­τη εξου­σία δια­φθεί­ρει από­λυ­τα». Η ρήση του Λόρ­δου Ακτον δυστυ­χώς χαρα­κτη­ρί­ζει και τη σημε­ρι­νή καπι­τα­λι­στι­κή Ελλά­δα. Οι αρχές της αξιο­κρα­τί­ας και της δια­φά­νειας ενώ προ­βάλ­λο­νται από τα πολι­τι­κά κόμ­μα­τα του συστή­μα­τος στην πρά­ξη κατα­πα­τώ­νται καθη­με­ρι­νά, ενώ τα μεγά­λα λόγια για «ηθι­κά πλε­ο­νε­κτή­μα­τα» περισ­σεύ­ουν. Για παρά­δειγ­μα  η «δια­μά­χη» ΣΥΡΙΖΑ με τη Ν.Δ περί «ηθι­κής» δεν μπο­ρεί να κρύ­ψει ότι και οι δύο στη­ρί­ζουν ένα σύστη­μα «σάπιο»…

Μετα­φέ­ρου­με ένα χαρα­κτη­ρι­στι­κό από­σπα­σμα από το άρθρο του Βασί­λη Ραφαη­λί­δη “Ο ανή­θι­κος δρό­μος του πολι­τι­σμού” που αν και παλιό­τε­ρο, δίνει πλευ­ρές του όλου ζητήματος 

“… Η πιο μεγά­λη εφεύ­ρε­ση του καπι­τα­λι­σμού είναι το κολοσ­σιαί­ας σημα­σί­ας γεγο­νός πως παρα­μέ­ρι­σε όλα τα άλλα ιδα­νι­κά και στη θέση τους έβα­λε το χρή­μα, όπως γινό­ταν πάντα στην ιστο­ρία χωρίς να το ομο­λο­γούν καθα­ρά οι πολι­τι­κά­ντη­δες, και οι καθη­γη­τές της ιστο­ρί­ας που τους βοη­θούν απο­τε­λε­σμα­τι­κά. Κύριε, θέλεις να γίνεις πλούσιος; 

Σκό­τω­σε, ρήμα­ξε, κλέ­ψε, εξα­πά­τη­σε, κι όταν έρθει η ώρα σου εξο­μο­λο­γή­σου και άντε στο καλό. Ο Άγιος Πέτρος σε περι­μέ­νει στον Παράδεισο.

Ο καπι­τα­λι­σμός, λοι­πόν, έκα­νε κατα­με­ρι­σμό έργου και στην ηθι­κή. Τοπο­θέ­τη­σε το «κακό» σε τού­το τον κόσμο και το «καλό» στον άλλο, ώστε οι κακοί να μπο­ρούν να κάνουν τη δου­λειά τους σε τού­το τον κόσμο και οι καλοί να παί­ζουν το κομπο­σκοί­νι τους (ίσως και κάτι άλλο) όσο οι κακοί κάνουν «καλές δου­λειές». Έτσι γινό­ταν πάντα στην ιστο­ρία, αλλά  ο καπι­τα­λι­σμός επι­τέ­λους είπε τα πράγ­μα­τα με τ ’ όνο­μά τους. Δηλα­δή, δεν το βρο­ντο­φώ­να­ξε τ ’ όνο­μα. Το είπε από μέσα του για να μην τ ’ ακού­σουν οι χαχό­λοι και στα­μα­τή­σουν να σκο­τώ­νο­νται, για το βασι­λιά (κοί­τα να δεις πλά­κα) και την πατρί­δα Γι’ αυτό και πρό­κο­ψε τόσο γρή­γο­ρα ο καπι­τα­λι­σμός. Πρό­κο­ψε, που λέτε, για­τί ανα­γνώ­ρι­σε πως η ιστο­ρία είναι «κακή» απ’ την ίδια τη φύση. Θέλω να πω, πως ανα­γνώ­ρι­σε ότι η ιστο­ρία φτιά­χνε­ται και από τους ηθι­κούς και από τους ανή­θι­κους, εναλ­λάξ ή κατά ζεύ­γος, θέλω να πω, μ ’ άλλα λόγια, πως η ιστο­ρία δεν δίνη πεντά­ρα για την ηθι­κή. Μπο­ρεί να κλα­ψου­ρί­ζουν οι άνθρω­ποι μετά από κάθε μάχη, πάντως ο αγώ­νας δόθη­κε και κερ­δή­θη­κε, κι αυτό έχει σημασία. 

Αν δοθεί χωρίς να κερ­δη­θεί, τότε κλάψ­τα δικαί­ως. Στον καπι­τα­λι­σμό μετρά­ει μόνο η απο-τελε­σμα­τι­κό­τη­τα, και ποτέ η ηθι­κή. Αυτό, βέβαια, γινό­ταν πάντα, κι αυτό έκα­ναν και τα προ­γε­νέ­στε­ρα του καπι­τα­λι­σμού κοι­νω­νι­κά συστή­μα­τα. Όμως, ο καπι­τα­λι­σμός επι­δί­ω­ξε την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα παντί τρό­πω και γι’ αυτό ακρι­βώς πρό­κο­ψε και μεγαλούργησε…”

Ορι­σμέ­νες γενι­κό­τε­ρες ιδε­ο­λο­γι­κού – φιλο­σο­φι­κού χαρα­κτή­ρα σκέ­ψεις (αξιο­ποιώ­ντας και σχε­τι­κά κεί­με­να του σοβιε­τι­κού μαρ­ξι­στή φιλό­σο­φου Β. Α. Βαζιού­λιν) πάνω στο ζήτη­μα που εξετάζουμε : 

Η ηθι­κή και η πολι­τι­κή είναι σφαί­ρες της ζωής της κοι­νω­νί­ας. Όσο πιο πολύ η κοι­νω­νία συνι­στά μια κοι­νω­νία ιδιω­τών ιδιο­κτη­τών (δηλα­δή καπι­τα­λι­στι­κή), μεμο­νω­μέ­νων ατό­μων σε τόσο μεγα­λύ­τε­ρο βαθ­μό οι σχέ­σεις μετα­ξύ αυτών των ατό­μων διευ­θε­τού­νται από το δίκαιο και την πολι­τι­κή και όχι από την ηθι­κή, δηλα­δή όλο και υπο­βαθ­μί­ζε­ται η σημα­σία της ηθι­κής στην κοι­νω­νία. Η ηθι­κή ως σχε­τι­κά αυτο­τε­λής σφαί­ρα, ανέ­κυ­ψε, υφί­στα­ται και θα εξα­κο­λου­θή­σει να υφί­στα­ται, μέχρις ότου θα υπάρ­χει δια­πά­λη μετα­ξύ των ανθρώ­πων για τις βιο­λο­γι­κά απα­ραί­τη­τες ανά­γκες τους, αγώ­νας για την βιο­λο­γι­κή επι­βί­ω­σή τους. Και εν όσο ο αγώ­νας για επι­βί­ω­ση θα κυριαρ­χεί ένα­ντι της ανά­γκης [δια­τή­ρη­σης] της ζωής του ανθρω­πί­νου γένους ως εσω­τε­ρι­κά ενιαί­ου όλου, θα υπερ­τε­ρεί και η τάση υπα­γω­γής της ηθι­κής στην πολι­τι­κή, η εξυ­πη­ρέ­τη­ση της πολι­τι­κής από την ηθι­κή, η διτ­τή ηθι­κή, η υπο­κρι­σία της ηθι­κής, η επι­βο­λή της ηθι­κής των εκά­στο­τε κυρί­αρ­χων στην κοι­νω­νία στρω­μά­των, ομά­δων και τάξε­ων επί των άλλων στρω­μά­των, ομά­δων και τάξεων.

Εγω­ι­σμός, υπο­βάθ­μι­ση του ανθρώ­που μέχρι την κατά­στα­ση του πράγ­μα­τος, μέχρι την κατά­στα­ση των «ζώντων πτω­μά­των», των πνευ­μα­τι­κά νεκρών ανθρώ­πων- ενερ­γού­με­νων, χει­ρα­γω­γών και χει­ρα­γω­γού­με­νων, στην ουσία η απόρ­ρι­ψη της ανθρώ­πι­νης αξιο­πρέ­πειας- όλ’ αυτά είναι ανταύ­γειες της πυράς του άδη στον παρά­δει­σο της «κοι­νω­νί­ας της ελεύ­θε­ρης αγο­ράς». Μιας πυράς η κατά­σβε­ση της οποί­ας είναι ανέ­φι­κτη εάν δεν ξεπε­ρά­σου­με το «παρα­δεί­σιο» σύστη­μα του «ελεύ­θε­ρου επιχειρείν».

Η ηθι­κή θα μπο­ρέ­σει να πραγ­μα­τω­θεί ως ηθι­κή (σε αντι­δια­στο­λή με την σύγ­χρο­νη ηθι­κή, η οποία έχει υπα­χθεί σε σημα­ντι­κό βαθ­μό στην πολι­τι­κή, είναι υπο­κρι­τι­κή, κ.ο.κ.), μόνον όταν και εφ’ όσον θα δεσπό­ζει στην κοι­νω­νία η εσω­τε­ρι­κή ενό­τη­τα, είτε, μ’ άλλα λόγια, όταν η κοι­νω­νία θα κατα­στεί σε πλή­ρη βαθ­μό εσω­τε­ρι­κά ενιαίο όλο, όταν θα έχει εκλεί­ψει από την ζωή της κοι­νω­νί­ας ο αγώ­νας για επι­βί­ω­ση. Από τη σκο­πιά του Μαρξ, ο άνθρω­πος συνι­στά την ύψι­στη αξία για τον άνθρω­πο και ο κύριος στρα­τη­γι­κός στό­χος είναι η δημιουρ­γία μιας κοι­νω­νί­ας, στην οποία οι άνθρω­ποι θα συνε­νώ­νο­νται ελεύ­θε­ρα συγκρο­τώ­ντας κοι­νω­νία, όπου ο καθέ­νας στις σχέ­σεις του δεν θα αντι­με­τω­πί­ζει τον άλλον ως μέσο, αλλά ως σκο­πό. Μία τέτοια κοι­νω­νία είναι ο σοσια­λι­σμός – κομουνισμός.

Αλλά τότε η ηθι­κή (και όχι μόνο η πολι­τι­κή) θα εκλεί­ψει. Η ηθι­κή θα κατα­στεί για τους ανθρώ­πους του μέλ­λο­ντος (της κομ­μου­νι­στι­κής κοι­νω­νί­ας) κάτι σαν τον καθα­ρό αέρα, την παρου­σία του οποί­ου δεν θα αντι­λαμ­βά­νο­νται. Όσο υπάρ­χει αυτός ο αέρας, τον ανα­πνέ­ουν αδιά­λει­πτα, χωρίς να τον δια­χω­ρί­ζουν για να τον εισπνεύ­σουν κατά ξεχω­ρι­στές σφαίρες.

_________________________________________________________________________________________________

Αλέκος Α. Χατζηκώστας  Δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας «Η Άλλη Άποψη της Ημαθίας» και του alli-apopsi.gr. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, περιοδικά και site εδώ και δεκαετίες, ενώ έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις σε μια σειρά ιστορικά συνέδρια και ημερίδες. Έχει εκδώσει 7 βιβλία και συμμετέχει σε συλλογικούς τόμους.