ΠΕΤΡΟΣ ΠΙΚΡΟΣ, Από την άρρωστη ζωή. Το νούμερο 11. Ζωή με όνειρα… Διηγήματα και ποιήματα αθησαύριστα 90 χρόνια μετά

Γρά­φει ο Θανά­σης Ν. Καρα­γιάν­νης //

Ο πολυ­γρά­φος συγ­γρα­φέ­ας και αξιό­λο­γος πεζο­γρά­φος, Γιάν­νης Δ. Μπάρ­τζης (Γ. Δ. Μ.), πρώ­ην Σχο­λι­κός Σύμ­βου­λος Π. Ε. στο νομό Κοριν­θί­ας και Διδά­κτωρ Λογο­τε­χνί­ας του Πανε­πι­στη­μί­ου Αθη­νών, προ­βαί­νει το τελευ­ταίο χρο­νι­κό διά­στη­μα σε μια αξιέ­παι­νη δρα­στη­ριό­τη­τα, με την εκδο­τι­κή συν­δρο­μή του εκδό­τη κ. Αντ. Στα­μού­λη. Μετά την επι­τυ­χή, θαυ­μά­σια έκδο­ση της διδα­κτο­ρι­κής δια­τρι­βής του Πέτρος Πικρός. Στρά­τευ­ση, Αντι­πα­ρα­θέ­σεις, Πικρί­ες στη Λογο­τε­χνία του Μεσο­πο­λέ­μου (ΕΚΔ. ΟΙΚΟΣ ΑΝΤ. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ, Θεσ/νίκη 2006), είχε την έμπνευ­ση και πήρε την πρω­το­βου­λία να επα­νεκ­δο­θούν σημα­ντι­κά έργα του για­τρού, δημο­σιο­γρά­φου και δια­νοη­τή της Αρι­στε­ράς, Πέτρου Πικρού (1894–1956). Στα­δια­κά, λοι­πόν, κυκλο­φό­ρη­σαν τα παρα­κά­τω βιβλία:

Πέτρος Πικρός, Θεο­φα­νώ – Η Μεσ­σα­λί­να του Βυζα­ντί­ου, 2010, σσ. 317

Πέτρος Πικρός, Σπι­να­λό­γκα – Ο τάφος των ζωντα­νών πτω­μά­των, 2010, σσ. 171

Πέτρος Πικρός, Από την άρρω­στη ζωή. Το νού­με­ρο 11. Ζωή με όνει­ρα… Διη­γή­μα­τα και ποι­ή­μα­τα α θ η σ α ύ ρ ι σ τ α. 90 χρό­νια μετά, 2011, σσ. 133

Πέτρος Πικρός, Λου­κρη­τία Βορ­γία. Οι αιμο­στα­γείς έρω­τες του Μεσαί­ω­νος, 2011, σσ. 131.

Αυτό το οποίο πρέ­πει να υπο­γραμ­μι­στεί είναι ότι ο Γ. Δ. Μ. σε όλα τα παρα­πά­νω βιβλία έχει την ευθύ­νη της ιστο­ρι­κής έρευ­νας και επι­μέ­λειας των κει­μέ­νων. Προ­τάσ­σει δε σε όλα εισα­γω­γι­κό κεί­με­νό του. Σημειω­τέ­ον ότι όλες οι Εισα­γω­γές του απο­τε­λούν σπου­δαία μελε­τή­μα­τα και χρή­σι­μα κεί­με­να για τον ανα­γνώ­στη του κάθε βιβλί­ου, όπως κρί­νο­νται από το απο­τέ­λε­σμα. Έτσι, απο­δει­κνύ­ε­ται, για μια ακό­μη φορά, ότι ο Γ. Δ. Μ. είναι ένας δει­νός και εμβρι­θής μελε­τη­τής της Ιστο­ρί­ας της Λογο­τε­χνί­ας μας. Τα κεί­με­να του Π. Πικρού, χωρίς την Εισα­γω­γή του Γ. Δ. Μ., νομί­ζω ότι δε θα ήταν τόσο κατα­νοη­τά από το σύγ­χρο­νο ανα­γνώ­στη, αφού ο ίδιος θα στε­ρού­νταν τις χρή­σι­μες σε αυτές τις Εισα­γω­γές ανα­φο­ρές του Γ. Δ. Μ. για την περιρ­ρέ­ου­σα πολι­τι­κή, κοι­νω­νι­κή και λογο­τε­χνι­κή ατμό­σφαι­ρα της επο­χής οπό­τε δημο­σιεύ­τη­καν αυτά τα κεί­με­να, την παρά­θε­ση πλή­θους απα­ραί­τη­των πλη­ρο­φο­ριών και υπο­ση­μειώ­σε­ων, καθώς και τη δια­τύ­πω­ση των έγκυ­ρων κρι­τι­κών παρα­τη­ρή­σε­ων του μελετητή/ερευνητή Δρ. Γ. Δ. Μ., σχε­τι­κών με το έργο του Π. Πικρού και με τα συγκε­κρι­μέ­να κεί­με­νά του.

Στην παρού­σα συλ­λο­γή περι­λαμ­βά­νο­νται: α) 39 ποι­ή­μα­τα που δημο­σιεύ­τη­καν στην εφ. «Ημε­ρή­σια Νέα» και στην εφ. «Νέα Έρευ­να» (που δια­δέ­χτη­κε τα «Ημε­ρή­σια Νέα») των Χανί­ων την περί­ο­δο 10 Μαρ­τί­ου 1919–8 Νοεμ. 1920, με το γενι­κό τίτλο «Από την Άρρω­στη ζωή», ενώ άλλα «είχαν χαρα­κτή­ρα ευκαι­ρια­κό, αφού είχαν γρα­φτεί με αφορ­μή επί­και­ρα εθνι­κά ή προ­σω­πι­κά γεγο­νό­τα». Σημειώ­νω ότι ορι­σμέ­να ποι­ή­μα­τα είναι μετα­φρά­σεις, που επι­χεί­ρη­σε ο Πικρός, ποι­η­μά­των των: Πωλ Ελυάρ (περ. «Νέα Ζωή», Μάης 1945), Χάι­νε (με τον Άγγε­λο Σκλά­βο, εφ. «Νέα Έρευ­να», 8.9.1919) και το «Εκδι­κη­τι­κό τρα­γού­δι» (ποι­η­τι­κή διασκευή/παράφραση του ψαλ­μού «Επί των ποτα­μών Βαβυ­λώ­νος», περ. «Νέα Ζωή», Μάης 1945).

β) το διή­γη­μά του «Το νού­με­ρο 11», το οποίο δημο­σιεύ­τη­κε στην εφ. «Ριζο­σπά­στης», την Πρω­το­χρο­νιά του 1928 και γ) το διή­γη­μά του «Ζωή με όνει­ρα…», το οποίο δημο­σιεύ­τη­κε στο περ. «Απ’ Όλα Δι’ Όλους», τεύχ. 3, Ιού­λιος 1936. Η πολύ­τι­μη αυτή εργα­σία του Γ. Δ. Μ. «φέρ­νει ξανά στη ζωή τον Πέτρο Πικρό», όπως εύστο­χα παρα­τη­ρεί σε προ­λο­γι­κό σημεί­ω­μα «Ευχα­ρι­στιών» της, στο παρόν βιβλίο, εκ μέρους των ανι­ψιών του Πέτρου Πικρού, η κ. Νίνα Μαυ­ρα­τζά-Κου­μή. Τα αθη­σαύ­ρια­στα, ξεχα­σμέ­να, άγνω­στα αυτά ποι­ή­μα­τα, «λαν­θά­νο­ντα της φιλο­λο­γι­κής έρευ­νας», δε θα ερχό­ταν μάλ­λον ποτέ στο προ­σκή­νιο, αν ο ερευ­νη­τής και μελε­τη­τής του έργου του Π. Πικρού, Γ. Δ. Μ., δεν ανέ­τρε­χε σε αρχεια­κό υλι­κό εφη­με­ρί­δων των Χανί­ων της περιό­δου 1918–1921, όπου –όπως φαί­νε­ται– ο Πικρός διέ­με­νε το διά­στη­μα εκείνο.

Απο­κα­λυ­πτι­κό είναι δε το γεγο­νός ότι ο Πικρός ήταν και ποι­η­τής, ενώ έως τώρα οι μελε­τη­τές του έργου του τον παρου­σί­α­ζαν μόνο ως πεζο­γρά­φο. Αυτή δε η απο­κά­λυ­ψη ανή­κει στον Γ. Δ. Μ., ο οποί­ος ανέ­τρε­ξε και «εξε­ρεύ­νη­σε» τη Βιβλιο­θή­κη των Γενι­κών Αρχεί­ων του Κρά­τους (Ιστο­ρι­κό Αρχείο Κρή­της Χανί­ων) και τη Δημο­τι­κή Βιβλιο­θή­κη Χανίων.

Επί­σης, εντύ­πω­ση δημιουρ­γεί στον ανα­γνώ­στη του βιβλί­ου η επι­σή­μαν­ση του Γ. Δ. Μ. ότι το ψευ­δώ­νυ­μο του Ιωάν­νη Γενα­ρό­που­λου «Πέτρος Πικρός», δε σχε­τί­ζε­ται –όπως πίστευαν μέχρι σήμε­ρα οι μελε­τη­τές του έργου του– με τον Μαξίμ Γκόρ­κι (1868–1936) (γκόρ­κι στα ρώσι­κα σημαί­νει πικρός), αλλά με την «πικρή» ψυχο­λο­γι­κή του κατά­στα­ση κατά τη δια­μο­νή του στα Χανιά, αφού υπέ­γρα­φε τα ποι­ή­μα­τά του αρχι­κά με το ψευ­δώ­νυ­μο «Βάρ­δος Πικρός» και αργό­τε­ρα με το ψευ­δώ­νυ­μο «Πέτρος Πικρός», θέλο­ντας να τιμή­σει τον πατέ­ρα του Πέτρο, όπως υπο­στη­ρί­ζει ο Γ. Δ. Μ. και ίσως, αργό­τε­ρα (1930 και εντεύ­θεν), όταν δρα­στη­ριο­ποι­ή­θη­κε στο αρι­στε­ρό κίνη­μα, να συν­δέ­θη­κε –όπως υπο­στη­ρί­ζει ο ίδιος ο Γ.Δ.Μ.– αυτό το ψευ­δώ­νυ­μό του με το όνο­μα του μεγά­λου Ρώσου μαρ­ξι­στή συγ­γρα­φέα Μαξίμ Γκόρ­κι (ψευ­δώ­νυ­μο του Αλε­ξέι Μαξί­μο­βιτς Πέσκωφ).

Δια­βά­ζο­ντας την «Εισα­γω­γή» του Γ. Δ. Μ. ο ανα­γνώ­στης θα δια­πι­στώ­σει τον εμβρι­θή μελε­τη­τή, που μας δίνει ανα­λυ­τι­κά πλη­ρο­φο­ρί­ες, σχό­λια, κρί­σεις, από­ψεις για την επο­χή, τον ποι­η­τή Πικρό, το κάθε ποί­η­μα χωρι­στά. Πρό­κει­ται για ένα μελέ­τη­μα-σημείο ανα­φο­ράς- στην εξέ­λι­ξη των μελε­τών του έργου του Πικρού σε ακα­δη­μαϊ­κό επί­πε­δο. Ελπί­ζω ότι θα εκτι­μη­θεί δεό­ντως από την επι­στη­μο­νι­κή (και πανε­πι­στη­μια­κή) κοινότητα.

Προ­τεί­νω και αυτό το βιβλίο του Γ. Δ. Μπάρ­τζη να φτά­σει στα χέρια όσο γίνε­ται περισ­σό­τε­ρων ανα­γνω­στών και στα ράφια όλων των βιβλιοθηκών.

ΠΕΤΡΟΣ ΠΙΚΡΟΣ

Από την άρρω­στη ζωή
Το νού­με­ρο 11
Ζωή με όνειρα

Διη­γή­μα­τα και ποι­ή­μα­τα αθη­σαύ­ρι­στα 90 χρό­νια μετά

Συλ­λο­γή [Ανα­κά­λυ­ψη] – Εισα­γω­γή – Επι­μέ­λεια: Γιάν­νης Δ. Μπάρτζης

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΑΝΤ. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ, Θεσ­σα­λο­νί­κη 2011, σσ. 135