Πλευρές του ζητήματος της Αισθητικής, στο σύγγραμμα «Αισθητική», της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ

Γρά­φει ο Πανα­γιώ­της Μανιά­της //

Ένα από τα ζητή­μα­τα στα οποία έπρε­πε να υπάρ­ξει τοπο­θέ­τη­ση στην ΕΣΣΔ ήταν και αυτό της Αισθη­τι­κής. Αφή­νο­ντας κατά μέρους ατο­μι­κές από­πει­ρες ας εστιά­σου­με στο συλ­λο­γι­κό πόνη­μα «Αισθη­τι­κή Μαρ­ξι­στι­κή – Λενι­νι­στι­κή» από την Ακα­δη­μία Επι­στη­μών της ΕΣΣΔ, το οποίο και αντα­να­κλά την άπο­ψη των σοβιε­τι­κών για το θέμα εκεί­νη την περί­ο­δο. Είναι ένα βιβλίο στο οποίο επι­χει­ρεί­ται μια Μαρ­ξι­στι­κή-Λενι­νι­στι­κή, υλι­στι­κή προ­σέγ­γι­ση του ζητή­μα­τος, είναι χρή­σι­μο στην παρού­σα φάση που βρι­σκό­μα­στε καλ­λι­τε­χνι­κά, παρ’ όλα αυτά υπάρ­χουν αρκε­τά αδύ­να­τα σημεία όπως και ζητή­μα­τα που χρειά­ζο­νται περισ­σό­τε­ρη διερεύνηση.

Τι είναι όμως Αισθη­τι­κή; Σύμ­φω­να με την Ακα­δη­μία Επι­στη­μών της ΕΣΣΔ, η Αισθη­τι­κή είναι ένας επι­στη­μο­νι­κός κλά­δος που μελε­τά­ει τις νομο­τέ­λειες ανά­πτυ­ξης των αισθη­τι­κών σχέ­σε­ων του ανθρώ­που προς την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, και ιδιαί­τε­ρα την Τέχνη σαν ξέχω­ρη μορ­φή της κοι­νω­νι­κής συνεί­δη­σης. Δηλα­δή η Αισθη­τι­κή μελε­τά­ει τις αισθη­τι­κές σχέ­σεις του ανθρώ­που προς την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, γενι­κά, και την ανώ­τε­ρη μορ­φή τους, την Τέχνη, ειδικά.

Αυτός είναι ο ορι­σμός που δίνει, για να προ­χω­ρή­σει στο ζήτη­μα της Μαρ­ξι­στι­κής – Λενι­νι­στι­κής Αισθη­τι­κής, που τη θεω­ρεί ανώ­τε­ρη βαθ­μί­δα στην ιστο­ρι­κή εξέ­λι­ξη της αισθη­τι­κής σκέ­ψης. Αυτή γεν­νή­θη­κε και εμπλου­τί­ζε­ται με βάση την κρι­τι­κή αφο­μοί­ω­ση και τη δημιουρ­γι­κή επε­ξερ­γα­σία όσων πέτυ­χε η προ­κά­το­χη προ­ο­δευ­τι­κή αισθη­τι­κή σκέ­ψη, ανα­πτύσ­σε­ται σαν επι­στη­μο­νι­κή γενί­κευ­ση της πεί­ρας που απέ­κτη­σε στην καλ­λι­τε­χνι­κή εξέ­λι­ξη της η ανθρω­πό­τη­τα και ατσα­λώ­νε­ται με την πλού­σια πεί­ρα της ανά­πτυ­ξης της σοσια­λι­στι­κής τέχνης στην οποία επι­δρά εκφρά­ζο­ντας επι­στη­μο­νι­κά τα ενδια­φέ­ρο­ντα, τις αισθη­τι­κές απαι­τή­σεις και τα ιδα­νι­κά των πλα­τιών μαζών του λαού. Ακό­μα, δια­μορ­φώ­θη­κε και σφυ­ρη­λα­τή­θη­κε με την πρα­κτι­κή της οικο­δό­μη­σης που πραγ­μα­το­ποιεί­ται από το σοβιε­τι­κό λαό με την καθο­δή­γη­ση του ΚΚΣΕ.

Επι­πλέ­ον, οι σοβιε­τι­κοί θεω­ρούν ότι το κυριό­τε­ρο χαρα­κτη­ρι­στι­κό της Μαρ­ξι­στι­κής-Λενι­νι­στι­κής Αισθη­τι­κής είναι η λαϊ­κό­τη­τά της. Έτσι προ­βάλ­λουν την άπο­ψη ότι για τα προ­βλή­μα­τα της Τέχνης οι ειδι­κοί έχουν αρμο­διό­τη­τα, μπο­ρεί όμως γι’ αυτά ν’ απο­φαν­θεί και κάθε μέλος της κοι­νω­νί­ας, για­τί οι αισθη­τι­κές έννοιες σε τελευ­ταία ανά­λυ­ση* προσ­διο­ρί­ζο­νται από την αισθη­τι­κή σχέ­ση των λαϊ­κών μαζών, του λαού με την πραγματικότητα.

Ως προς τη σχέ­ση της με τη Μαρ­ξι­στι­κή – Λενι­νι­στι­κή Φιλο­σο­φία, το σύγ­γραμ­μα ανα­φέ­ρει ότι συν­δέ­ο­νται από δυο θεμε­λια­κές σχέ­σεις: α) τη γνω­σιο­λο­γι­κή σχέ­ση, μιας και βάση της Αισθη­τι­κής είναι η δια­λε­κτι­κή – υλι­στι­κή θεω­ρία της Γνώ­σης, β) την υλι­στι­κή αντί­λη­ψη της κοι­νω­νί­ας και της Ιστο­ρί­ας. Επι­πρό­σθε­τα, τη θεω­ρεί επι­στή­μη κομ­μα­τι­κή που αγω­νί­ζε­ται για να εφαρ­μο­στεί η πολι­τι­κή του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος στην περιο­χή της Τέχνης, ενά­ντια στην αντι­δρα­στι­κή αστι­κή ιδε­ο­λο­γία, ενά­ντια στο φορ­μα­λι­σμό και το νατου­ρα­λι­σμό — για την πρό­ο­δο του σοσια­λι­στι­κού ρεα­λι­σμού. Σ’ αυτό βασί­ζε­ται η οργα­νι­κή της σχέ­ση με την πολιτική.

Τέλος, ανα­φέ­ρε­ται ότι η αισθη­τι­κή επι­στή­μη στη­ρί­ζε­ται στο υλι­κό που έχει συγκε­ντρω­θεί και ερευ­νη­θεί σε όλα τα είδη Τέχνης, έχει σχε­τι­κή αυτο­τέ­λεια στην ανά­πτυ­ξή της και επι­δρά πάνω στην Τέχνη. Στην περιο­χή της αισθη­τι­κής συνεί­δη­σης δρουν με ξεχω­ρι­στό τρό­πο όλοι οι νόμοι που ισχύ­ουν για την κοι­νω­νι­κή συνεί­δη­ση, λόγω του ότι έχει και δικά της χαρα­κτη­ρι­στι­κά και ιδιο­μορ­φία, που η Αισθη­τι­κή πρέ­πει να απο­κα­λύ­πτει και να μελετάει.

* σε τελευ­ταία ανά­λυ­ση για­τί στις αντα­γω­νι­στι­κές εκμε­ταλ­λευ­τι­κές κοι­νω­νί­ες οι συν­θή­κες είναι τέτοιες που ο λαός δεν έχει τη δυνα­τό­τη­τα να ανα­πτύ­ξει ολό­πλευ­ρα και με πλη­ρό­τη­τα τις αισθη­τι­κές του δυνατότητες.