Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Πλύσιμο χεριών: Μια «ανακάλυψη» μόλις 170 χρόνων

Πιο νέα απ’ ό,τι θα μπο­ρού­σε να φαντα­στεί κανείς, είναι η πιο απλή και κλα­σι­κή αντι­ση­πτι­κή μέθο­δος: Το πλύ­σι­μο των χεριών δεν μπή­κε στη ζωή μας παρά μόλις πριν από 170 χρό­νια — τότε, και μετά κόπων και βασά­νων, το «ανα­κά­λυ­ψε» η επιστήμη.

Μοιά­ζει παρά­δο­ξο αν λάβει υπό­ψη του κανείς πως ο Πόντιος Πιλά­τος «ένι­ψε τα χεί­ρας του» πολ­λούς αιώ­νες πριν, ενώ το πλύ­σι­μο των χεριών επι­βάλ­λε­ται για λόγους καθα­ριό­τη­τας σε θρη­σκευ­τι­κές τελε­τές τόσο των εβραί­ων όσο και των μου­σουλ­μά­νων. Αν υπάρ­χει πάντως ένας πιο­νέ­ρος της επι­στή­μης στο πεδίο της υγιει­νής των χεριών, αυτός είναι ο Ούγ­γρος για­τρός Ίγκ­ματς Σέμελβαϊς.

Ήταν στα μέσα του 19ου αιώ­να όταν ο Σέμελ­βαϊς ανέ­λα­βε καθή­κο­ντα βοη­θού καθη­γη­τή στο γενι­κό νοσο­κο­μείο της Βιέν­νης. Και ήταν ο μόνος που προ­βλη­μα­τί­στη­κε για το γεγο­νός πως στη μία μαιευ­τι­κή κλι­νι­κή του νοσο­κο­μεί­ου πέθαι­ναν πολύ περισ­σό­τε­ρες γυναί­κες από επι­λό­χειο πυρε­τό σε σχέ­ση με την άλλη. Δεν άργη­σε να υπο­θέ­σει τον λόγο. Στη μία κλι­νι­κή ασκού­νταν για­τροί, στην άλλη μαί­ες. Οι πρώ­τοι έκα­ναν νεκρο­ψί­ες, οι δεύ­τε­ρες όχι.

Για να κατα­λή­ξει στο συμπέ­ρα­σμά του, ο Σέμελ­βαϊς βοη­θή­θη­κε από την κακή τύχη ενός συνα­δέλ­φου του, ο οποί­ος εξέ­τα­σε ένα πτώ­μα έχο­ντας κοπεί στο χέρι με απο­τέ­λε­σμα να προ­σβλη­θεί από σηψαι­μία και να πεθά­νει. Συγκρί­νο­ντας τα συμ­πτώ­μα­τα του άτυ­χου για­τρού και των άτυ­χων λεχώ­νων, συμπέ­ρα­νε πως η αιτία ήταν η ίδια: τα «δηλη­τή­ρια», όπως τα ονό­μα­σε, που προ­έρ­χο­νταν από τα πτώ­μα­τα, μετέ­φε­ραν με τα χέρια τους οι για­τροί και μόλυ­ναν τις εγκύους.

Το επό­με­νο βήμα ήταν να παρα­σκευά­σει ένα διά­λυ­μα χλω­ριού­χου ασβε­στί­ου όπου απο­λυ­μαί­νο­νταν χέρια και ιατρι­κά εργα­λεία. Η κίνη­ση απο­δεί­χθη­κε σωτή­ρια. Πριν την παρέμ­βα­σή του η θνη­σι­μό­τη­τα των νέων μητέ­ρων έφτα­νε το 18%. Μετά την επι­βο­λή της υγιει­νής των χεριών, το ποσο­στό αυτό έπε­σε στο 1%.

Παρά τα θαυ­μα­στά απο­τε­λέ­σμα­τα, όμως, η αντι­ση­πτι­κή μέθο­δος του Σέμελ­βαϊς συνά­ντη­σε ισχυ­ρές αντι­στά­σεις. Ένας λόγος ήταν πως οι άνθρω­ποι τότε δεν πίστευαν πως μπο­ρεί να είναι κινη­τοί φορείς μικρο­βί­ων. Οι για­τροί θίγο­νταν στην ιδέα πως μπο­ρού­σαν να προ­κα­λούν οι ίδιοι μολύν­σεις. Η πλειο­νό­τη­τα, εξάλ­λου, προ­ερ­χό­ταν από οικο­γέ­νειες της μεσαί­ας ή της ανώ­τε­ρης τάξης της Βιέν­νης. Αυτοί ήταν οι «καθα­ροί», ενώ βρώ­μι­κοι στα μάτια τους ήταν μόνο οι εργά­τες των φτω­χών στρω­μά­των που είχαν άλλες συνή­θειες υγιει­νής ή δεν είχαν και καθό­λου. Ήταν προ­σβλη­τι­κό επο­μέ­νως γι’ αυτούς να τους πει κάποιος πως τα χέρια τους ήταν βρώμικα.

Θα έπρε­πε να περά­σουν δέκα χρό­νια για να επι­ση­μά­νει ένας για­τρός που κατέ­κτη­σε τη φήμη, ο Λουί Παστέρ, την ανά­γκη εξό­ντω­σης των μικρο­βί­ων. Αλλά ακό­μη περισ­σό­τε­ρα για να ανα­κα­λύ­ψει ο γερ­μα­νός επι­στή­μο­νας Ρόμπερτ Κοχ τον βάκι­λο του άνθρα­κα. Και άλλα ακό­μη για να εισα­γά­γει ένας άγγλος χει­ρουρ­γός, ο Τζό­ζεφ Λίστερ, την υπο­χρε­ω­τι­κή απο­λύ­μαν­ση των χεριών στη χει­ρουρ­γι­κή. Στις αρχές του 20ού αιώ­να, το πλύ­σι­μο των χεριών δεν ήταν μια υπο­χρέ­ω­ση των για­τρών μόνο, αλλά κάτι που έπρε­πε να κάνουν όλοι.

Κανείς δεν προ­σβαλ­λό­ταν πια και ένας από τους λόγους ήταν η φυμα­τί­ω­ση που θέρι­ζε εκεί­νη την επο­χή. Αφού απο­κλεί­στη­κε η πιθα­νό­τη­τα να πρό­κει­ται για κάποια κλη­ρο­νο­μι­κή ασθέ­νεια, η υγιει­νή των χεριών επι­βλή­θη­κε ως ένα από τα πιο απο­τε­λε­σμα­τι­κά μέσα προ­στα­σί­ας. Η εικό­να στο τέλος δεν ήταν πολύ δια­φο­ρε­τι­κή από τη σημε­ρι­νή. Οι άνθρω­ποι απέ­φευ­γαν τις χει­ρα­ψί­ες, τις αγκα­λιές και τα φιλιά. Το στό­μα και το δέρ­μα είχαν κατα­χω­ρη­θεί πλέ­ον ως εστί­ες μικροβίων.

Ο φόβος δεν κρά­τη­σε πολύ. Η πρό­ο­δος της υγιει­νής και η ανα­κά­λυ­ψη των εμβο­λί­ων και των αντι­βιο­τι­κών, νίκη­σε τους θανά­τους από τα μικρό­βια. Η καθα­ριό­τη­τα έφτα­σε να αμφι­σβη­τη­θεί από τους χίπις ως μια μη μου άπτου συνή­θεια της μπουρ­ζουα­ζί­ας. Αλλά ακό­μη και όταν πέρα­σε η γοη­τεία του κινή­μα­τος της αμφι­σβή­τη­σης, η υγιει­νή των χεριών δεν έγι­νε καθο­λι­κή. Σύμ­φω­να με έρευ­να που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε ανά­με­σα σε αμε­ρι­κα­νούς φοι­τη­τές το 2009, δημο­σιεύ­θη­κε σε ιατρι­κή επι­θε­ώ­ρη­ση και ανα­πα­ρά­γει η εφη­με­ρί­δα «Γκάρ­ντιαν», μετά την ούρη­ση πλέ­νουν τα χέρια τους το 69% των γυναι­κών και το 43% των ανδρών, μετά την αφό­δευ­ση το 84% και το 78% αντί­στοι­χα, ενώ πριν από το φαγη­τό μόλις το 7% των πρώ­των και το 10% των δεύτερων.

Πόσο απο­τε­λε­σμα­τι­κό είναι όμως το πλύ­σι­μο των χεριών; Ανα­λύ­σεις μοντέ­λων σε βρε­τα­νι­κά νοσο­κο­μεία έχουν δεί­ξει πως εάν πλέ­νει κανείς τα χέρια του πέντε με δέκα φορές περισ­σό­τε­ρο από το συνη­θι­σμέ­νο, τότε μειώ­νει τον κίν­δυ­νο της μόλυν­σης κατά 25%. Στη μάχη κατά της εξά­πλω­σης μιας παν­δη­μί­ας, επι­ση­μαί­νε­ται από τους ειδι­κούς, το ποσο­στό αυτό μπο­ρεί να απο­δει­χθεί σωτήριο.

Πηγή: ΑΠΕ

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο