Νέα Ελληνικά Γ΄ Λυκείου
Κριτήριο: Πολυπολιτισμική κοινωνία
Νεοελληνική Γλώσσα — Λογοτεχνία Γ΄ Λυκείου
Α. Μη Λογοτεχνικό Κείμενο
Πώς μπορούμε να ζήσουμε ειρηνικά σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία;
Η κοινωνία μας ύστερα από τις τεράστιες αλλαγές που έχουν συντελεστεί σε όλους τους τομείς της ατομικής, συλλογικής και κοινωνικής δραστηριότητας έχει γίνει ιδιαίτερα πολυποίκιλη. Όχι άδικα γίνεται συχνά λόγος για μια πολυφυλετική και πολυπολιτισμική κοινωνία, στην οποία η ομαλή και αρμονική συμβίωση όλων των μελών είναι κάθε άλλο παρά αυτονόητη. Παλιές και νέες προκαταλήψεις, αναπαραγωγή στερεοτύπων, ακόμα και ρατσιστικές συμπεριφορές σε βάρος μειονοτικών ομάδων επιβιώνουν και αναβιώνουν.
Σήμερα υπάρχει μια ασάφεια ως προς την κατανόηση της σημασίας των εννοιών της προκατάληψης, των στερεοτύπων και του ρατσισμού. Η προκατάληψη σχετίζεται με στάσεις και γνώμες για άτομα που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη θρησκεία, φυλή, εθνικότητα ή άλλη πληθυσμιακή ομάδα. Η προκατάληψη αυτή περιέχει δυνατά συναισθήματα που είναι δύσκολο ν’ αλλάξουν. Τα στερεότυπα είναι απλοϊκές γενικεύσεις για μια ομάδα ανθρώπων. Όταν ενεργούμε με βάση προκαταλήψεις και στερεότυπα, τότε φτάνουμε στον ρατσισμό.
Το ουσιώδες, λοιπόν, ερώτημα που τίθεται είναι τι μπορούμε να κάνουμε όλοι μαζί, συνεργατικά, με αλληλοσεβασμό και κατανόηση, για να προλαμβάνουμε τέτοιου είδους συμπεριφορές, οι οποίες, σε ακραίες περιπτώσεις, είναι δυνατό να έχουν ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες για την κοινωνία και για τα άτομα. Αρχικά, οφείλουμε να εκπαιδεύουμε τους εαυτούς μας και τα παιδιά μας στην αυτοπειθαρχία, στον αυτοέλεγχο και στον αυτοσεβασμό. Τα παιδιά μιμητικά αναπαράγουν πολλές φορές τις συμπεριφορές μας. Αυτή η διαδικασία απαιτεί να είμαστε υγιή και θετικά πρότυπα γι’ αυτά. Έπειτα, αποδεχόμαστε τα παιδιά μας ως ξεχωριστά και μοναδικά και επαινούμε τις προσπάθειές τους. Η καταπίεση άλλων συχνά κάνει μερικούς να αισθάνονται πιο σημαντικοί και ισχυροί. Τα παιδιά που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους έχουν μικρότερες πιθανότητες να αποκτήσουν προκαταλήψεις.
Επίσης, τα διδάσκουμε — γονείς, δάσκαλοι, καθηγητές — να είναι ευαίσθητα στα αισθήματα των άλλων και τα βοηθούμε να αποκτήσουν ενσυναίσθηση [1]. Εξηγούμε την αδικία που υφίσταται κάποιος, ο οποίος υπόκειται σε οποιαδήποτε μορφή προκατάληψης ή ρατσισμού. Ενισχύουμε με τη στάση μας τον σεβασμό και την ανοχή στις διαφορές, προσφέροντας ευκαιρίες για αλληλεπίδραση με άτομα διαφόρων φυλών, εθνικοτήτων και θρησκευτικών απόψεων (για παράδειγμα, συμμετοχή σε αθλητικές ομάδες, διαθεματικές και διεπιστημονικές δραστηριότητες παντός είδους, καλλιτεχνικές ενασχολήσεις, συναυλίες κ.ά.). Ενθαρρύνουμε τα παιδιά και τα μαθαίνουμε να επεμβαίνουν θετικά με τη στάση τους και τα λόγια τους, όταν συναντούν ή παρατηρούν πράξεις ή στάσεις ρατσιστικές.
Τέλος, είναι επιτακτική ανάγκη να κατανοήσουν τα παιδιά ότι μπορούν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση του ρατσισμού και των φυλετικών διακρίσεων υιοθετώντας στάση σύμπνοιας και αλληλοσεβασμού. Αυτή η στάση παράλληλα θα οδηγήσει στη μακροχρόνια αρμονική σύμπλευση και στον δημιουργικό συγχρωτισμό ατόμων και ομάδων των πολυφυλετικών κοινωνιών μας.
Σ. Σκλείδα, εφ. Ο Τύπος, 4.12.2013 (διασκευή)
[1] ενσυναίσθηση: Η ικανότητα να μπούμε στη θέση του άλλου, να ταυτιστούμε συναισθηματικά μαζί του, χωρίς να χάσουμε την ακεραιότητά μας
Β. Θέματα
Α1. Να αποδώσετε περιληπτικά τις απόψεις του συγγραφέα για τα προβλήματα συμβίωσης στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες (80 — 100 λέξεις).
(μονάδες 15)
A2. Ποιο είναι, σύμφωνα με την αρθρογράφο, το βασικό ερώτημα που ανακύπτει σε σχέση με την πρόληψη ρατσιστικών συμπεριφορών; (60 — 80 λέξεις)
(μονάδες 15)
Β1. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στη δεύτερη (Σήμερα … ρατσισμό) και την τρίτη παράγραφο (Το ουσιώδες … προκαταλήψεις) του κειμένου; Να αναφέρετε τη σχέση συνοχής που επιτυγχάνεται. Να αιτιολογήσετε τον τρόπο ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου.
(μονάδες 10)
Β2.α. «Τα παιδιά που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους έχουν μικρότερες πιθανότητες να αποκτήσουν προκαταλήψεις». Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση.
(μονάδες 10)
Β2.β. Να γράψετε αν αυτή είναι προσδιοριστική ή παραθετική/προσθετική και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.
(μονάδες 5)
Γ. Να γράψετε ένα άρθρο (150–200 λέξεις) και να εστιάσετε την ανάπτυξή σας α) στα κυριότερα φαινόμενα – αίτια που εμποδίζουν την ειρηνική ζωή στην πολυπολιτισμική Ελλάδα και β) τους τρόπους για να ζήσουμε ειρηνικά σε μια κοινωνία με διαφορετικότητες.
(μονάδες 30)
Β. Λογοτεχνικό κείμενο
Τάκης Σινόπουλος
Ελπήνωρ
Τοπίο θανάτου. Η πετρωμένη θάλασσα τα μαύρα κυπαρίσσια
Το χαμηλό ακρογυάλι ρημαγμένο από τ’ αλάτι και το φως
Τα κούφια βράχια ο αδυσώπητος ήλιος απάνω
Και μήτε κύλισμα νερού μήτε πουλιού φτερούγα
Μονάχα απέραντη αρυτίδωτη πηχτή σιγή
Β1. Ο Σινόπουλος παρουσιάζει ένα φυσικό τοπίο νεκρό. Η αναφορά του αυτή αφορά τόσο στη φύση όσο και στον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου. Να σχολιάσετε α) γιατί καταστρέφεται η φύση σήμερα και β) αν πραγματικά είναι νεκρός και αποδιοργανωμένος ο εσωτερικός κόσμος του σύγχρονου ανθρώπου και για ποιους λόγους; (150 λέξεις σε δύο παραγράφους)
(μονάδες 10)
Β2. Το ποίημα ξεκινάει με δύο λέξεις: «Τοπίο θανάτου». Επιβεβαιώνεται αυτή η εξαγγελία στους στίχους που ακολουθούν, με ποιο τρόπο; Να αναφέρετε κειμενικά είδη θανάτου μέσα από τους στίχους και να τα σχολιάσετε συνοπτικά.
(μονάδες 5)
Γιώργος Ηρακλέους
φιλόλογος
Απορίες ερωτήσεις μπορούν να αποσταλούν στο [email protected] και θα απαντηθούν με επόμενη ανάρτηση.
ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ ΜΑΖΙ ΣΚΕΠΤΟΜΑΣΤΕ ΜΑΖΙ;
Καλός δάσκαλος είναι εκείνος που διακρίνεται για την αγάπη του προς τα παιδιά και τη δουλειά του, που έχει πλατιά σκέψη μεγάλη καρδιά, μ’ ένα λόγο ψυχή.
Καλός δάσκαλος είναι προπαντός εκείνος που ζητάει να ξυπνήσει ψυχές ικανές να καθορίζουν μονάχες τους αύριο τις τύχες τους και όχι νευρόσπαστα που να κινούνται σήμερα με τη θέληση του πρώτου τυχαίου δασκάλου τους και αύριο με του άλλου οποιουδήποτε κυρίου και εργοδότη τους.
Ο δάσκαλος πρέπει να μη δίνει καλούπια σε καμία περιοχή της ζωής και της σκέψης των παιδιών καλούπια που ν αλλάζουν επιφανειακά μονάχα τη ζωή, κι αφήνουν αποκοιμισμένη και στείρα τη συνείδηση έρμαιο στην υποταγή.
Όπου βλέπουμε την ελεύθερη σκέψη, πρέπει να τη σεβόμαστε και να την αγαπάμε οσοδήποτε τολμηρή κι αν είναι. Και να ξυπνάμε το μυαλό των σκλαβωμένων στα δεσμά της υποκρισίας του συστήματος.
Γιατί μαθητές μου εμένα δεν είναι εκείνος που αγαπά την ήρεμη και ακίνδυνη ζωή, τη στρωμένη με ανύπαρκτα λουλούδια, μα εκείνος ου μέσα του έχει ξυπνήσει η ανησυχία και μπορεί να φτάνει στην επικίνδυνη πάλη για να αλλάξει τον εαυτό του και τον κόσμο.
Μίλτος Κουντουράς (1889–1940)